Thema Mindfulness | Spiritualia

De term 'mindfulness' is zowel verbonden aan het Boeddhisme als aan de zeer oude Christelijke mystieke tradities, die vergelijkbare meditatie-technieken hanteerden en ook vergelijkbare ervaringen beschreven.

Mindfulness klinkt als een geleerd woord, dat in wezen de benaming is van een verpakking waarvan de inhoud oeroud is. De technieken, die in Mindfulness worden toegepast, zijn dus in wezen even oud als de mensheid. Combineer meditatie met het richten van jouw aandacht op de ademhaling en dan heb je een idee van de fundamenten waarop Mindfulness is gesteund.

Een mens ademt niet in het verleden, noch in de toekomst, maar in het hier-en-nu. Door je daarvan bewust te zijn en op elke in- en uitademing te letten, leef je meer en meer in het moment.

Mindfulness wordt op vele manieren beschreven, maar in al die beschrijvingen worden (1) aandacht en (2) een houding van niet beoordelende acceptatie genoemd. Eenvoudig gezegd: aandacht schenken aan wat zich voordoet van moment tot moment zonder te oordelen wordt mindfulness genoemd.

Het tegendeel ervan wordt 'mindlessness' genoemd. Een voorbeeld hiervan is: je verheugt je om iets lekkers te gaan eten, maar terwijl je eet, ben je met je gedachten ergens anders. De maaltijd is op voordat je het beseft en je hebt eigenlijk nauwelijks iets geproefd. Kortom: je had geen aandacht voor wat er op dat moment was te proeven, want je aandacht was elders.

Een ander voorbeeld is dat je er naar uit ziet om iemand te ontmoeten, en als je met die persoon spreekt, merkt dat je jezelf bezorgd afvraagt 'Zeg ik het wel goed', of 'Wat zal 'ie van me vinden'. Kortom: je bent dan meer bezig met oordelen over jezelf en mogelijke oordelen van je gesprekspartner, dan dat je aandacht hebt voor die persoon en bemerkt wat er in het gesprek gebeurt. Je bent meer selectief op jezelf georiënteerd, dan op de gehele situatie.

Om terug bij het thema te komen ... Het tegendeel van mindlessness is mindfulness.: niet 'elders zijn' met je aandacht, maar duidelijk aanwezig zijn op dat moment. En mindfulness houdt ook in: niet 'veroordelend piekeren', maar de situatie accepteren zoals die nu is. Mindfulness helpt om het lekkere te proeven en de gebeurtenissen in het gesprek te ervaren. Dus, als je eet, eet dan ook met aandacht en proef. En als je met iemand spreekt, doe dat met aandacht en bemerk bij jezelf wat je hebt te zeggen en merk op wat de ander zegt. En, indien je een tentamen maakt, houdt zoveel mogelijk je aandacht bij de vragen en de antwoorden. Piekeren kan altijd nog later. Dit klinkt zeer eenvoudig, maar door de vele automatismen van mensen blijkt het in de praktijk vaak moeilijk om met aandacht in het hier en nu te blijven. Om die reden bestaan er al duizenden jarenlang meditatieoefeningen voor die men nu, via 'mindfulness', wil promoten.

De Amerikaan Dr. Jon Kabat-Zinn, Emeritus Hoogleraar aan de University of Massachusetts Medical School heeft als eerste het begrip 'mindfulness' uit zijn boeddhistische context gehaald en heeft bij de ontwikkeling van zijn methode veel ontleend aan de praktijk van Zen.

Kabat-Zinn ontwikkelde de acht weken durende training 'mindfulness based stress reduction' (MBSR) en legde daarmee de basis voor het gebruik van mindfulness door artsen en/of psychotherapeuten in de Verenigde Staten en Europa.

MBSR, in het Nederlands ook wel 'Aandachtstraining' genoemd, wordt door therapeuten gebruikt ter bestrijding van piekeren, depressie of burn-out , maar ook aangewend bij fobieën en chronische pijn. Sommigen gebruiken de afkorting MBCT, de afkorting van 'Mindfulness based cognitive therapy', of 'aandachtgerichte cognitieve therapie'.

Eenmaal vertakt is het bijna onmogelijke de andere vertakkingen die eraan voortspruiten tegen te houden. Zo vormt mindfulness een essentieel element in de zogenaamde Derde Generatie Gedragstherapie', waaronder de 'Acceptance and Commitment Therapy' - 'ACT' afgekort. Binnen deze gedragstherapieën wordt mindfulness op een minder strikte en meer pragmatische wijze toegepast dan bij MBCT. Mindfulness wordt theoretisch gezien als één van de zes kernprocessen van ACT, naast onder andere acceptatie en defusie. Een recentelijke toepassing van mindfulness is te vinden in de zogenaamde hartcoherentietraining (HCT), waarbij gebruikgemaakt wordt van biofeedback.