Godfried IJsseling: "Ik ben begonnen in een boek van P. D. Ouspensky: 'Op zoek naar het wonderbaarlijke - Fragmenten van een onbekende leer'. Het is een boek waarin Ouspensky verslag doet van zijn gesprekken met zijn leraar G. I. Gurdjieff. Prachtig en heel toegankelijk. En het roept vragen op. Hieronder een filmfragment dat zowel de inhoud van het boek als de setting waarin het ontstaan is (eerste wereldoorlog, Russische revolutie) heel mooi weergeeft.
"People are machines", zegt Gurdjieff. Hij zegt dat we in een slapende toestand leven. Dat wij niet 'doen', maar dat alles wat wij doen 'gebeurt'. Wij doen het niet, want wij zijn niet aanwezig. We slapen, niet op een figuurlijke manier bedoeld, maar heel letterlijk: we zijn er niet terwijl wij doen wat we doen.
Terwijl ik dit op me in laat werken, ontdek ik steeds meer over mijn eigen onbewuste toestand. Niet dat ik altijd onbewust ben, maar welk percentage van mijn functioneren doe ik eigenlijk bewust, zelfgestuurd, en welk percentage onbewust, automatisch? In een prachtige passage in het boek vraagt Gurdjieff aan zijn leerlingen in hoeverre zij 'zichzelf herinneren'. Een bijzonder experiment om zelf te doen: in hoeverre ben je aanwezig in wat je doet? Ik ontdek dat ik er meestal niet ben. Ik ben 'daar', opgeslokt in wat ik doe, of 'elders' in mijn gedachten, bezig met wat ik straks nog moet doen, enzovoort. Dát is de machinale toestand waar Gurdjieff over spreekt, want als we 'daar' zijn, dan is er 'hier' niemand om bewuste keuzes te maken.
De 'statement' dat wij niet 'doen', maar dat alles 'gebeurt', was aanvankelijk een lastige voor mij om te accepteren. Wat ben ik dan de hele tijd aan het doen? Zie je dan niet dat ik mijn leven op heel gerichte manier vormgeef? Dat soort verontwaardiging komt in me op. Maar ik moet me er niet te gemakkelijk van af maken. Want Gurdjieff heeft een punt dat ik heel praktisch kan ervaren: ik doe veel op de automatische piloot, en ik weet weinig van de werkelijke motieven van die piloot. En ik ben niet de enige.
De sleutel naar een 'wakker' bestaan zit geloof ik in de aandacht voor het essentiële. Het 'jezelf herinneren' is in mijn geval het herinneren van mijn essentie, van het 'ik ben'. Het voelt extreem belangrijk, ook al bereik ik het maar af en toe. Het gevoel van 'ik ben', van écht aanwezig zijn, in wat ik doe. Die aandacht voor de essentie - zo ontdek ik wederom (!) - wijst de weg naar 'wakker' zijn, en daarmee naar zelf sturen (geen kleinigheid, want het is de basis van alles wat ik vormgeef).
Maar ik weet ook dat veel van mijn dagelijkse gedragingen, de woorden die ik uitwissel met anderen, de dagelijkse praatjes en discussies, heel weinig waarheid bevatten. Ze zijn reactief, ze komen uit die slaperige, half aanwezige toestand waarin ik mij steeds terugvind. Ik ben me vagelijk bewust daarvan terwijl ik het doe, maar heb - juist in dat dagelijkse! - nog niet de permanente basis gevonden voor 'wakkerheid'. Alleen als ik me heel bewust ben, aandacht heb voor mijzelf, als ik vertraag en aanwezig ben, ontstaat er ruimte voor de essentie, de waarheid.
En dat is waarvoor ik mij inzet, bij mijzelf en bij anderen, want het reactieve, het machinale, het automatische en het onbewuste, zoals Gurdjieff zegt in het filmfragment, moet noodzakelijkerwijs leiden tot verwarring, conflict, ongelukken, en uiteindelijk tot destructie."
- 15 maart 2013 - geplaatst door Godfried IJsseling -
Hierna het fragment dat de essentie van de leringen van G.I. Gurdjieff goed weergeeft, en niet alleen dat: ook de setting waarin deze leringen tot stand kwamen. Met beelden van de Russische revolutie en de eerste wereldoorlog.
Commentaar van Anonymous - 12 augustus 2013 14:59
Beste Godfried, je hebt een goed stukje geschreven. Ik heb dit boek gelezen toen ik jong was, pakweg 21 jaar nu ben ik 57. Ik vindt het knap van je dat je een overwinning op je zelf hebt gehaald door te erkennen dat ook jij een machine bent. De meesten zouden het boek al een grote rotschop hebben gegeven, in deze tijd waarin het ik zo verheerlijkt word.
Als je je deze oefeningen blijft herinneren en uitvoert, zal je na jaren tot de conclusie komen dat je veel meer herinnerd en dat je geheugen er op vooruit gaat. Je zal ook zien dat we ons in het dagelijkse leven allerlei eigenschappen toe bedelen die we helemaal niet bezitten. Ga voorzichtig om met je kennis om als je die over wil brengen aan anderen. De meeste mensen willen het helemaal niet weten. Je wordt dan ook snel voor gek of als negatief gekarakteriseerd.
Maar ik wil je ook nog meer waarschuwen, in het boek waarschuwde Gurdjieff voor het op eigen houtje dus zonder goede mentor in het beoefenen van deze kennis. Neem dat serieus, bedenk dat hij ook een kettingroker was en slecht met zijn eigen ondeugden overweg kon. Ik ook trouwens.
Ik raad je aan om eens een boek wat hij zelf heeft geschreven te lezen, dan kan je zien dat hij ook maar een gewone kerel was en het neemt de bijna heilige status voor een deel weg, waar ik nog al last van had toen ik het boek van Ouspensky had gelezen. Maar vooralsnog, het snappen van de mens begint volgens mij met het bestuderen van de machine. Snap je hoe deze werkt, dan snap je ook waarom mensen bijna allemaal het zelfde reageren of handelen op input die de machine krijgt.
Nu een paar links die wellicht het ontwaken bespoedigen.
"The Century of the Self" van Adam Curtis, kijk alles maar van hem zou ik zo zeggen. Derren Brown, is misschien wel de meest bekende en begaafde illusionist die op vermakelijke wijze de zwakheden van onze machinerie blootlegt.
Het beste toegewenst.
Advies: neem het boek 'Life is real only then, when I Am' ter hand opdat je kan meevolgen...