Voor zover ik weet tongzoenen dieren elkaar niet, behalve bonobo's. Indien we op het witte scherm twee mensen elkaar een tongzoen zien geven, wordt dat gedrag als een romantisch iets beschouwd. Ik heb het nu wel over een man en een vrouw, natuurlijk. Voor velen is er niets romantisch aan bij het aanschouwen hoe twee vrouwen of twee mannen elkaar tongzoenen. Het beeld dat de vrouwen oproept, kan eventueel 'sensueel' of 'prikkelend' worden genoemd, en bij het beeld van de twee mannen leunt het woordje 'vies' heel dicht bij de vertaling van vele meningen.
Aan een prostituee kan men veel dingen vragen en verwachten, behalve één ding, en dat is tongzoenen. Vraag haar naar het waarom, en ze weet het misschien niet. Laten we zeggen dat het iets instinctiefs is.
Aan mensen uitleggen dat het lichaam als het ware uit '3 verdiepingen' bestaat, dat elk 'verdiep' met een eigen 'brandstof' werkt, en dat dus de energie van de bovenverdieping drastisch verschilt van die van het middenverdiep en de benedenverdieping, heb ik reeds enkele malen geprobeerd. Zelfs als mensen zeggen dat ze 'het snappen', doen ze er niets mee. Ik bedoel: ten lijve.
Wat de bovenverdieping aangaat, zijn hoeren dan meestal ook 'veel properder' dan loopse vrouwen, die zich door elke man laten kussen, en daarbij speeksel, plus zo'n 80 miljoen bacteriën met elkaar delen, én bovendien energieën - waarover ik het zonet eventjes heb gehad - uitwisselen.
De rol van speeksel
Reeds in 2010 publiceerde ik het volgende: Mannelijk speeksel bevat namelijk meetbare hoeveelheden testosteron, het sekshormoon dat het libido beïnvloedt. De studie bewees dat romantisch kussen een adaptieve flirtstrategie is die als doelen heeft de partner te taxeren, seksuele opwinding en ontvankelijkheid op gang te brengen en een partnerrelatie te onderhouden.
Speeksel is vooral bekend vanwege zijn rol in de spijsvertering, maar daarnaast is speeksel een onderdeel van de aangeboren afweer. Als zodanig speelt het een belangrijke rol bij de bescherming van de mond tegen microbiële, chemische en mechanische aantasting. De niet-specifieke, aangeboren afweer is de eerste verdedigingslinie die direct in actie komt zodra de bacteriën het lichaam binnendringen. De betekenis van de aangeboren afweer is lange tijd onderschat, maar de laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat dit onderdeel van zeer groot belang is voor het bestrijden van binnendringende micro-organismen.
Kussen: geen van universeel gedrag
Lang werd gedacht dat de romantisch-seksueel getinte zoen een haast universele menselijke gedragsvorm was. Eerdere schattingen deden vermoedden dat zowat 90 procent van de mensheid het deed, zo scheef Britse omroep BBC. Maar een nieuwe studie gepubliceerd in de 'American Anthropologist' weerlegde dat idee.
De onderzoekers definieerden romantisch-seksueel kussen als 'lip-aan-lip-contact dat - al dan niet - langdurig kan zijn'. De studie onderzocht romantisch zoenende partners binnen 168 verschillende culturen wereldwijd en kwam tot de vaststelling dat de gedefinieerde kus slechts bij een minderheid van 46 procent voorkwam. Verre van universeel gedrag dus.
Culturen van jagers en verzamelaars vertoonden volgens de BBC niet eens het verlangen om de partner te kussen. Sommigen vonden het zelfs 'weerzinwekkend', zoals bijvoorbeeld de Mehinaku-stam in Brazilië. En aangezien die stammen het dichtst aanleunen bij de levensstijl van onze voorouders, kan het zijn dat zij evengoed niet zoenden.
Volgens hoofdauteur van het onderzoek William Jankowiak van de Universiteit van Nevada lijkt de romantische kus veeleer een product van de westerse samenleving, overgedragen van de ene generatie op de volgende. Ook Rafael Wlodarski van de Universiteit van Oxford beweerde tegenover BBC dat het om een 'vrij recente uitvinding' gaat.
Het oudste bewijs van iets wat op zoenen lijkt, komt voor in Hindoe-teksten in het Vedisch Sanskriet meer dan 3.500 jaar geleden. Toen werd kussen omschreven als 'elkaars ziel inademen'. Maar ook toen moesten - indien het de juiste vertaling van die teksten was - de twee mensen over een persoonlijke ziel beschikken, natuurlijk. Maar, ik kan je garanderen dat die vertaling verkeerd was - of, alleszins onvolledig. Meer daarover in de rubriek 'Eclecticus'.
Daarentegen beelden Oud-Egyptische hiërogliefen dan weer mensen af die dicht bij elkaar staan, zonder dat de lippen elkaar aanraken.
Zoenen om te verzoenen
Om meer inzicht te krijgen in de oorsprong van de romantisch-seksuele kus, kan volgens de Britse omroep beter naar het dierenrijk gekeken worden.
Chimpansees durven de lippen al eens tegen elkaar drukken en knuffelen na een zeker conflict. Bij hen geldt de kus dus als een vorm van verzoening. Het komt bovendien vaker voor bij mannetjes dan bij vrouwtjes. Kortom: geen romantisch gedrag. Volgens mij is het eerder een dominant gedrag, waarbij de winnaar, of de sterkste, de verliezer, of de zwakkere, met de lippen aanraakt als een verzoenend gebaar; dit, in tegenstelling tot het bijtgedrag tijdens een ruzie.
Dan zijn er de bonobo's die nog vaker tongzoenen. Niet verwonderlijk, schreef de BBC, aangezien het erg seksuele wezens zijn: daar waar mensen elkaar begroeten met een stevige handdruk, kiest de bonobo voor seks. Dat doen ze trouwens ook in heel wat andere kennismakingssituaties. Alweer niets romantisch aan.
En dan zijn die apen nog de uitzondering, want zoenen is voorts schaars goed onder dieren. Ze kunnen hun kopjes al eens dichter bij elkaar brengen, maar speeksel delen en de lippen tegen elkaar persen, zal niet gauw gebeuren. Want, dat hoeven ze ook helemaal niet.
Feromonen
Het punt is, dat dieren geuren met feromonen afscheiden om het andere geslacht aan te trekken. Een goed ontwikkeld reukorgaan maakt het daarbij overbodig om de potentiële partner dicht te benaderen.
In vergelijking is het reukorgaan van de mens dan weer ondermaats, dus hebben wij er baat bij toch even dichter bij de ander te gaan staan. Natuurlijk speelt er meer dan geur alleen een rol bij het kiezen van een partner, toch valt het niet te onderschatten.
In 2013 onderzocht Wlodarski de voorkeur van honderden mensen op vlak van zoenen. Blijkbaar achtten velen de geur van de partner belangrijk. Naarmate vrouwen vruchtbaarder worden, is die geur van nog groter belang.
Feromonen spelen dan ook een grote rol bij de partnerkeuze onder zoogdieren, ook onder mensen. "We hebben heel wat biologische kenmerken van zoogdieren geërfd," verklaarde Wlodarski tegenover de BBC. "Wij hebben daar gewoon in de loop der tijd enkele dingen aan toegevoegd."
Cultureel aanvaardbaar snuffelen
Kussen is misschien gewoon een cultureel aanvaardbare manier geworden om uit te zoeken hoe het met die andere persoon zijn feromonen zit. "In sommige culturen evolueerde het snuffelen naar fysiek contact. Maar het is moeilijk te zeggen wanneer dat precies gebeurde. In elk geval hebben beide zaken hetzelfde doel," aldus Wlodarski.
Kortom: geen mens die een antwoord weet op de vraag waarom sommige mensen elkaar tongzoenen.
Maar, het beste antwoord op de vraag waarom mensen elkaar met de lippen zouden aanraken is: hoe dichter twee personen bij elkaar staan, hoe beter ze elkaar kunnen ruiken - of, noem het 'besnuffelen'. Net als honden, die over een veel beter reukorgaan beschikken, moeten mensen elkaar nog immer van dichtbij kunnen ruiken om uit te vinden of ze voor elkaar 'compatibel' zijn. Ik heb het alweer over een reu en een teefje, natuurlijk.
In sommige culturen groeide het besnuffelen over de eeuwen uit tot lippen die elkaar aanraakten. Om elkaar 'te proeven', misschien?
Dus, indien je nog op zoek bent naar de juiste partner kun je al dat tongkussen gewoonweg weglaten, en in de plaats daarvan jezelf specialiseren in beter ruiken. Je zult niet enkel en alleen bespaard blijven van al die oneigene en dus lichaamsvreemde bacteriën, maar je zult er eveneens voor zorgen dat mensen jou op een eigenaardige manier zullen aankijken. Bereid je dus maar al voor voor al de vreemde reacties...
Bron: Melissa Hogenboom en BBC Earth