De bladvraat is reeds begonnen. Sinds enkele jaren krijgen we tijdens de zomermaanden te maken met eikenprocessierupsen (Thaumetopoea processionea). Naast kaal gevreten eikenbomen veroorzaken deze rupsen vooral ernstige jeukhinder bij mensen die in contact komen met hun brandharen.
Ter informatie: De dennenprocessierups is eveneens zo'n nachtvlinder, maar die in Zuid-Europa, Midden-Europa en Noord-Afrika voorkomt. Deze soort is in Nederland en België (nog) niet waargenomen. Net als bij de eikenprocessierups lopen de rupsen vanuit een nest - zoals je hieronder kunt zien - achter elkaar in een grote sliert op zoek naar een verpoppingsplaats. Vreemd, hé!
Eikenprocessierupsen trekken voornamelijk ’s avonds ‘in processie’ vanuit spinsels of dikke takken naar de bladeren van de boom. Het zijn vooral eikenbomen (inlandse, maar soms ook Amerikaanse) die hun voorkeur genieten. Tussen half april en begin mei komen de oranjeachtig gekleurde jongen uit de eitjes. Omdat zij nog geen brandharen hebben, is er dan nog geen risico op hinder.
Na de derde vervelling, die start rond half mei, krijgen de rupsen hun 700.000 microscopisch kleine brandharen en zorgen zij voor problemen. De volgroeide rupsen hebben een grijsgrauwe kleur met lichtgekleurde zijden en zijn bedekt met lange witte haren. Deze witte haren zijn niet de brandharen. Vanaf juli verpoppen de rupsen zich in een stevige cocon van haren en ander materiaal en groeien uit tot een onopvallende grijze nachtvlinder. Of, zeg maar: mot.
Gemeenten, die de voorbije jaren hinder ondervonden van de eikenprocessierups, kunnen best de komende weken werk maken van preventieve bestrijding
Tijdens de controle op het veld merkte men op dat de meeste rupsen nog maar pas verveld zijn naar het derde larvaal stadium. Enkelen bevinden zich nog op het einde van het tweede vervellingsstadium. Vanaf het derde larvaal stadium veroorzaken de brandharen hinder voor de mens.
Let wel: bij het derde larvaal stadium zitten de brandharen slechts op één segment van de rups. De werkelijke overlast ontstaat pas wanneer ze in het vierde larvaal stadium brandhaartjes op het gehele lijf dragen, en is er een aanzienlijke kans op brandwonden en schade aan ogen en luchtwegen bij mensen in de omgeving.
Dit vroege derde larvaal stadium is aanbevolen voor een preventieve behandeling met Bacillus thuringiensis, een bacterie die op bladeren kan aangebracht worden. Tijdens dit stadium zijn de rupsen gevoelig voor deze bacterie en eten ze van de bladeren. Dit betekent, dat je vanaf nu preventief kunt behandelen. Deze kan uitgevoerd worden tot het einde van het derde larvaal stadium. Bij warm weer kan de overgang naar het volgende stadium snel gebeuren. Vorig jaar bleven de rupsen gemiddeld 3 weken in het derde larvaal stadium.
De behandeling is effectief vanaf:
- de eikenbomen 50 % van hun totale bladoppervlakte hebben,
- het 24 uur droog is,
- er overdag een temperatuur van 15°C wordt bereikt.
Het biologisch middel is gevoelig voor afspoeling door regen, UV-licht en lage temperaturen.
Bacillus thuringiensis mag niet gebruikt worden in aanwezigheid van prioritaire vissoorten, kwetsbare vlindersoorten, waterelementen, natuur- en habitatgebieden. Bacillus thuringiensis, oftewel Foray 48B, doodt immers ook alle ander bladetende insecten en heeft mogelijks een negatieve effect op het waterleven. De plaatsen waar niet gespoten mag worden, zijn aangegeven in een gevoeligheidskaart. Op het geoloket kun je de kaart in detail raadplegen.
Voorzorgsmaatregelen: het product opslaan in een droge en koude ruimte, afgeschermd van de zon. De containers bewaren in een goed geventileerde ruimte. Verwijderd houden van eet- en drinkwaren en van dierenvoeder . Niet eten, drinken of roken op de werkplaats . Niet mengen met water, behalve bij de normale bereiding.
Wat doen bij overlast van eikenprocessierupsen?
• Waarschuw het gemeentebestuur: Zij zullen passende maatregelen treffen of de verantwoordelijke diensten op de hoogte brengen. Het is mogelijk dat een gemeentelijk reglement beschrijft hoe, waar en wanneer de rupsen bestreden moeten worden.
• Probeer elk contact met de rupsen te voorkomen en maak ook kinderen hierop attent.
• De brandharen behouden meer dan 5 jaar hun schadelijke werking. Daarom wordt aangeraden om de oude nesten te laten verwijderen - met de nadruk op 'te laten verwijderen'!
Wat mag je dus vooral niet doen?
• De rupsen en nesten aanraken en zelf trachten te bestrijden. Gebruik zeker geen insecticiden - want, deze middelen kunnen schadelijk zijn voor de mens en het milieu.
• Wegspuiten met bijvoorbeeld een hogedrukreiniger. De brandharen van de rupsen kunnen dan immers via de lucht verspreid geraken.
Hoe voorkom je ongemakken?
• Vermijd elk contact met de rupsen en de nesten.
• Draag kledij die hals, armen en benen bedekt en ga niet op de grond zitten.
• Na contact met rupsen of brandharen mag je niet krabben of wrijven. Was of spoel de huid en ogen goed met water.
• Was zo nodig al je kleren.
Tot slot:
- Raak nooit in paniek als er eikenprocessierupsen in je omgeving zitten. Je gezond verstand en voorzichtige aanpak kunnen veel hinder voorkomen. En, in geval van twijfel: raadpleeg steeds een arts!
- Wanneer de huid in contact komt met de brandharen van de eikenprocessierups kan er huiduitslag verschijnen die gepaard gaat met hevige jeuk. Dit is het gevolg van een lokale ontstekingsreactie. De klachten verdwijnen doorgaans zonder behandeling binnen de twee weken. Er hoeft geen rechtstreeks contact geweest te zijn met de rupsen om deze problemen te veroorzaken. De haartjes kunnen bijvoorbeeld ook door de wind meegevoerd worden, waardoor ze in de kleding terechtkomen en aanleiding geven tot langdurig contact. Door deze kledij grondig te wassen, kunnen brandharen verwijderd
worden
- Als de brandharen in de ogen terechtkomen, kunnen zij aanleiding geven tot heftige pijnlijke reacties en soms zelfs ontstekingen. In zeldzame gevallen kunnen de brandharen dieper in het oog binnendringen en daar een chronische oogontsteking met een soort knobbelvorming teweegbrengen. Omdat er in het laatste geval al maanden verstreken kunnen zijn, wordt het verband tussen het contact met de brandharen en de oogontsteking vaakniet meer gelegd. Enkel met een operatieve ingreep kunnen de haartjes dan nog verwijderd worden.
- Bij inademing van brandharen kan irritatie of ontsteking optreden van de slijmvliezen van de bovenste luchtwegen. Dit kan leiden tot slikstoornissen, ontsteking van de neusslijmvliezen en ademhalingsstoornissen.