Elk jaar sterven er in België een 700-tal mensen aan longkanker omdat ze blootgesteld worden aan het radioactieve gas radon in hun huis. ‘Niets aan te doen', zegt het nucleaire agentschap FANC.
Nederland begint deze maand met een grootscheepse campagne om het gehalte aan radon te meten in 3.000 huizen. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid wil de verspreiding van radon in kaart brengen omdat in Nederland elk jaar 800 mensen aan longkanker sterven door blootstelling aan die stof.
Radon is een radioactieve en kankerverwekkende stof, die van nature in de grond zit. Het komt jouw huis binnen via barsten in de vloer, voegen of via de waterleidingen. En, via de lucht komt het jouw longen binnen.
Ook in België zit er radon in de bodem, maar in ons land komt er geen soortgelijke meetactie. Nochtans zegt het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) dat ook in België elk jaar 700 mensen aan longkanker sterven door radon. Meer dan de helft van die sterfgevallen, zo'n 400, komen voor in Vlaanderen. ‘Dat is inderdaad een hoog aantal, maar vooral voor Vlaanderen kunnen we weinig aan dat probleem doen', zegt Boris Dehandschutter van het FANC.
‘Wij hebben de afgelopen jaren het gehalte aan radon al in heel ons land in kaart gebracht. In Wallonië is de concentratie in de bodem vaak erg hoog, waardoor het directe gezondheidsrisico soms hoog ligt. Daar hebben we een speciaal communicatieplan opgesteld over het probleem. In Vlaanderen is het gehalte overal zeer laag: lager dan de 100 becquerel per kubieke meter die de Wereldgezondheidsorganisatie als referentiepunt hanteert. Die situatie vereist geen verdere aandacht.'
Beter geïsoleerde huizen
‘Geen verdere aandacht', terwijl er wel vierhonderd mensen per jaar aan sterven. ‘Het is zeer moeilijk om die al lage dosissen hier in Vlaanderen nog naar beneden te halen. We kunnen het radon niet uit de grond halen', zegt Dehandschutter. ‘Het enige wat je kunt doen, is je huis goed ventileren. En stoppen met roken: tachtig tot negentig procent van de mensen die sterven door blootstelling aan radon, zijn rokers. Het gas zet zich vast op de rook van sigaretten en daardoor lopen rokers 25 keer meer risico op longkanker door radon dan niet-rokers.'
Het FANC blijft wel ‘waakzaam' dat het gehalte aan radon niet nog verhoogt, zegt Dehandschutter. ‘Er zijn een aantal evoluties in de bouw – passiefhuizen, beter geïsoleerde woningen – die het risico verhogen', zegt hij. ‘Want die huizen worden vaak minder goed geventileerd, en dat kan de concentratie aan radon wél weer doen stijgen. Daarom zijn we in voortdurend overleg met het Vlaams Gewest, de architecten en de bouwfirma's om daar aandacht aan te besteden.'
Toxicologie en veiligheid
Radon is een edelgas en het wordt in de aardkorst voortdurend geproduceerd door het verval van de langlevende isotopen van thorium en uranium die daar van nature voorkomen. In eerste instantie hoopt het gas zich op in grondwater om uiteindelijk in de atmosfeer terecht te komen. Daardoor komt radon in lage concentraties in de lucht voor, met als gevolg dat het zich vasthecht aan rondzwevende stofdeeltjes, die worden ingeademd. Als deze stofdeeltjes zich op longweefsel vastzetten, kan dit weefsel door de afgegeven straling worden beschadigd. Op deze manier kan mettertijd longkanker ontstaan.
Radon komt voor in drinkwater, en grondwater kan een hoge concentratie radon bevatten. Als grondwater aan de oppervlakte komt, wordt het radon snel in de lucht losgelaten.
Radon komt ook voor in aardgas. Wanneer aardgas bij de consument komt is het grootste gedeelte echter al vervallen.
Ook treft men radon in klei- en zandgrond, gesteenten, et cetera aan, en dus ook in bouwmateriaal dat hieruit gemaakt wordt. Bouwmaterialen vormen in Nederland de belangrijkste bron van straling in de woning (70 procent). De overige 15 procent komt uit de buitenlucht.
Het is bekend dat graniet radon afgeeft. Ook komt er radon in de lucht vrij bij het verbranden van kolen in een kolencentrale.
Radon komt in zeer lage concentratie voor in het water uit de bronnen in de Duitse steden Bad Kreuznach en Bad Gastein en het kuuroord van de Tsjechische plaats Jáchymov (Joachimsthal). In die lage concentratie wordt aan radonhoudend water, mits gedoseerd gebruikt, een helende werking toegeschreven.