De energieprijzen hebben een historische hoogte bereikt vanwege de energiecrisis. De vorige keer dat de gemiddelde energieprijs in België zo hoog stond was in november 2018. De reden daarvoor was dat een gedeelte van de kerncentrales stillagen en hierdoor de prijzen piekten. De gemiddelde jaarprijs voor elektriciteit lag toen op € 1.069. In februari 2022 lag de prijs voor elektriciteit op € 1.706 per jaar. Vandaag de dag ligt de jaarprijs nog een stuk hoger.
De gemiddelde elektriciteitsprijs is gebaseerd op een gemiddeld huishouden met een jaarlijks verbruik van 1.600 kWh overdag en 1.900 kWh 's nachts. De gemiddelde gasprijs is gebaseerd op een gemiddeld huishouden met een jaarlijks gasverbruik van 23.260 kWh.
Niet alleen de energieprijzen zijn sterk toegenomen, maar veel producten en diensten zijn de afgelopen periode in prijs gestegen. De stijgende energieprijzen kunnen namelijk een effect hebben op veel sectoren doordat elektriciteit, aardgas en aardolie bijna door iedereen gebruikt wordt. Zo zijn levensmiddelen een stuk duurder geworden en zelfs de waterprijs is toegenomen.
In april 2020, de eerste maand waarin België in lockdown zat, bereikten de elektriciteitsprijs en gasprijs het laagste punt in een lange tijd. Deze daling werd niet zozeer veroorzaakt door COVID-19, maar droeg hier wel aan bij. Veel bedrijven waren gesloten en er werd simpelweg minder energie verbruikt. Toen België weer langzaam open ging, nam de vraag naar aardgas en elektriciteit sterk toe. Deze grote stijging in de vraag was niet verwacht, waardoor de vraag groter was dan het aanbod van energie.
Energieprijzen en stijging prijs per ton CO2
Om de productie van groene energie te stimuleren, moeten producenten die fossiele brandstoffen, zoals aardgas en steenkool gebruiken om energie te produceren, betalen voor elke ton CO2 die wordt uitgestoten bij de productie hiervan.
De prijs van EU ETS, oftewel Europese CO2-rechten, heeft inmiddels een recordhoogte bereikt. In 2020 kostte een ton CO2 nog € 23,00, waar dat op 4 februari 2022 € 96,74 bedroeg. Als gevolg van deze toename, namen de prijzen van elektriciteit ook toe. Deze prijzen worden namelijk doorberekend aan de consument.
Inmiddels is de prijs van de CO2-rechten lichtelijk gedaald, maar het ziet er niet naar uit dat het prijsniveau van 2020 weer bereikt zal worden. Eind maart 2022 kostte een ton CO2 € 79,71.
Invloed prijs gas en olie op hoge energieprijzen
De prijzen van aardgas en aardolie bepalen in een zeer grote mate de energieprijzen. Onder andere door het grote gebruik van aardgas voor verwarmen van woningen en koken, maar ook door de elektriciteitsproductie met aardgas.
In 2021 werd 22,8 % van alle elektriciteit opgewekt door aardgas. In de Europese Unie was dit volgens Eurostat in 2020 7,8 %. Daarnaast blijkt uit de laatste cijfers van de energieregulator CREG dat in België ongeveer 3,5 miljoen huishoudens gebruik maken van aardgas, ongeveer 71 % van alle huishoudens in België. Aardgas is dus ontzettend belangrijk voor België.
Het bekende prijsmechanisme van vraag en aanbod is ook van toepassing op de prijs van aardgas en elektriciteit. Het aanbod van aardgas is op dit moment lager dan de vraag, waardoor de prijzen stijgen. Daarnaast is de toekomst van gasleveringen niet zeker, wat resulteert in hogere prijzen op de groothandelsmarkt. Bovendien zorgt de oorlog in Oekraïne voor een extra verhoogde onzekerheid in gasleveringen.
België heeft geen natuurlijke gasreserves, waardoor al het aardgas ingevoerd moet worden uit andere landen. Hierdoor is België in een grotere mate afhankelijk van de marktprijzen van aardgas op de wereldmarkt.
Invloed hoge olieprijs op de energieprijzen
De prijs van aardgas is sterk afhankelijk van de olieprijs en is zelfs in zekere mate gekoppeld aan de olieprijs. De reden hiervan is om te voorkomen dat gebruikers massaal overstappen naar een andere energiebron bij prijsverschillen.
In het tweede kwartaal van 2020 lag de olieprijs op een zeer laag niveau, waardoor de energieprijzen in die periode ook relatief laag waren. In het derde kwartaal van 2020 begon de olieprijs sterk te stijgen, waardoor de prijs van elektriciteit ook toenam.
De prijs van één vat Brent olie op de groothandelsmarkt in Europa kostte in april 2020 18,38 USD en in februari 2022 97,13 USD. Dit is een toename van meer dan 400 %.
Neem de gasprijs, bijvoorbeeld...
Gisterenavond verscheen er in het nieuws enkele cijfers, waaruit bleek dat in vergelijking met vorig jaar de gasprijs 12 maal hoger is geworden. Eenvoudig uitgedrukt, betekent dat dat wat we in 2021 in een geheel jaar moesten betalen nu in één maand wordt aangerekend. Jaarfacturen zijn dus maandfacturen geworden...
Overheden zijn nochtans hard op zoek naar alternatieven voor verwarmen op aardgas en elektriciteitsproductie met aardgas. Zelfs kernenergie, dat voorheen een taboe onderwerp was, ligt in veel landen opnieuw op tafel.
Deze maatregelen zullen op de korte termijn echter geen of zeer weinig effect hebben op de energieprijzen. Het opbouwen van een goede infrastructuur kan jaren duren en de energietransitie zal ook nog jaren in beslag nemen. De maatregelen, die op de korte termijn het grootste effect zullen hebben, is het verlagen van belastingen en toekennen van subsidies. Maar, of mensen met een laag inkomen daar iets aan zullen hebben, valt volgens mij te betwijfelen.