Hoeveel geneesmiddelen ken je die écht 'genezen'. Zelfs placebo behaalt in de chirurgie onverwachte resultaten. Er zijn natuurlijk weinig studies op dit gebied, maar ze zijn wel overtuigend. Zo verrichtte een chirurg in 1958 een ingreep bij achttien patiënten met een zeer ernstige vorm van angina pectoris. Deze arts bond bij dertien van hen een pijnzenuw af maar bij de vijf anderen maakte hij alleen een incisie in de huid. Welnu, er trad een verbetering op bij tien van de dertien patiënten die werkelijk geopereerd waren en bij alle patiënten die een placebo-operatie hadden ondergaan.
Achtendertig kankerpatiënten krijgen iedere dag twee intramusculaire injecties toegediend met een middel dat bedoeld is om hun pijn te verzachten. Een week later verklaart meer dan de helft (57 %) van de patiënten dat deze nieuwe behandeling hen duidelijk heeft geholpen. Dat is niet zo verrassend, ware het niet dat het geïnjecteerde middel in feite een placebo is. Een placebo - Latijn voor 'ik zal behagen' - is een niet-werkzaam middel dat toch de genezing van een patiënt kan bevorderen, op voorwaarde dat de patiënt in de werkzaamheid van het middel gelooft.
Men heeft vastgesteld dat veel uiteenlopende ziekten gevoelig zijn voor het placebo-effect. Dit geldt voor lichte aandoeningen zoals migraine, slapeloosheid, hoest, hooikoorts of zwaardere zoals artrose, astma, reuma, pijnlijke menstruatie en maagzweren. Zelfs de pijn bij ernstige ziekten, zoals angina pectoris en kanker, kan afnemen door placebo's. De verandering betreft overigens niet altijd alleen de pijn, maar kan ook betrekking hebben op biologische processen: de zuurgraad van het maagsap, de diameter van de pupillen, de arteriële bloeddruk, het suikergehalte in het bloed, het cholesterolgehalte en de bezinkingssnelheid. Psychische stoornissen, zoals angst of depressies, kunnen eveneens verbeteren door een placebo.
Niet alle ziekten zijn even gevoelig voor het placebo-effect. Acute infecties, zoals door tuberculose veroorzaakte meningitis, reageren niet op een placebo, terwijl men bij een zweer aan de twaalfvingerige darm tot tachtig procent positieve resultaten bereikt. Placebo's werken op identieke wijze als geneesmiddelen. Ze werken pas na een zekere tijd en vervolgens treedt er een piek op in hun werkzaamheid. In sommige studies werd ook de aandacht gevestigd op een dosis-effect-relatie: verscheidene tabletten hebben meer effect dan één enkele.
Het placebo-effect levert een indrukwekkend bewijs van de invloed van de geest op het lichaam - of, op zijn minst van de wisselwerking tussen het psychische en het biologische. Maar hier rijzen aanzienlijke problemen. Want, zoals een arts opmerkte: "het probleem van de placebo intrigeert alle artsen doordat het zo ongewoon is. Je gaat je namelijk afvragen of er eigenlijk wel echte ziekten bestaan, aangezien een groot aantal ziekten blijkbaar te genezen is door onechte medicijnen, en of er eigenlijk wel echte medicijnen bestaan, aangezien de onechte de (schijnbaar) echte ziekten even goed schijnen te genezen, en tenslotte weten we niet eens meer zeker of we niet allemaal onechte artsen zijn die met onechte medicijnen onechte ziekten schijnen te genezen. Dat is een intellectueel schrikbeeld."
Er is zelfs geconstateerd dat een placebo meer effect kan blijken te hebben dan een echt geneesmiddel, zoals het volgende experiment aantoont. Een arts heeft in zijn praktijk vrouwen die last hebben van een pijnlijke menstruatie, gepaard gaande met prikkelbaarheid. Hij schrijft hun drie verschillende middelen voor: of ovarium-extracten, of een oestrogeen (vrouwelijk geslachtshormoon), of tenslotte een placebo. Bovendien maakt de arts duidelijk dat hij (1) of overtuigd is van de werkzaamheid van het voorgeschreven middel, of (2) daaraan twijfelt. De met overtuiging voorgeschreven placebo leidde tot grotere vooruitgang dan het echte medicijn dat zonder enthousiasme was voorgeschreven...
De biologie kan de pijnstillende werking van de placebo's ten dele verklaren. Een overkoepelende studie met betrekking tot het placebo-effect op pijn heeft de aandacht gevestigd op een positieve respons van 35 %, met heel weinig verschil al naar gelang de kwalen, zodat we mogen aannemen dat er een gemeenschappelijk mechanisme in het spel is, ongeacht de ziekte. Deze pijnstillende werking zou kunnen ontstaan door endorfine, een soort morfine die van nature wordt uitgescheiden door de hersenen, met name wanneer er plotseling pijn ontstaat. Maar de werking van de endorfinen is waarschijnlijk niet het enige mechanisme dat in het spel i bij de pijnstillende werking van placebo's.
Suggestie is ook een interessante verklaring voor het placebo-effect. De overtuiging van de arts speelt hierbij een belangrijkere rol dan de persoonlijkheidsstructuur van de patiënt. Er is zelfs geconstateerd dat, door het simpele feit dat aan de patiënt wordt gevraagd welke uitwerking het 'geneesmiddel' op hem heeft, het rendement procentueel toeneemt.
Het gebruik van de placebo heeft geleid tot een ethisch debat onder doktoren, aangezien de relatie patiënt-arts is gebaseerd op vertrouwen en een placebo een illusie is. Maar zoals in een hoofdartikel in een medisch wetenschappelijk tijdschrift wordt beklemtoond: 'Waarom is het bedrog om een placebo toe te dienen, terwijl een groot deel van de huidige geneesmiddelen geen betere resultaten geeft? Wanneer de resultaten hetzelfde zijn, wat is dan beter en in ethisch opzicht meer verantwoord, de goedgelovigheid van een grootmoedige arts - of, de scepsis van de arts wiens recept geen farmacologisch effect heeft?' Met andere woorden: het voorschrijven van een placebo is zoiets als het gebruik van een leugentje om bestwil.
Het bestaan van het placebo-effect wijst er overigens op dat alle vormen van 'geneeskunde', zelfs irrationele - wonderen, handoplegging, tovenarij - werkzaam kunnen zijn indien de patiënt erin gelooft.
Placebo, of geen placebo? Hoe belangrijk is het antwoord ?
Als je naar de Online Shop van DIMschool vzw gaat, zal je merken dat er de purperen platen worden aanbieden, waarover Linda Goodman in haar boek 'Sterrentekens' uitvoerig schreef. Naar het schjnt zijn ze één van de talrijke uitvindingen van Nikola Tesla. Volgens Linda zouden ze aan ons lichaam extra energie geven en het in zijn genezingsproces ondersteunen, of aanvullen. Natuurlijk stond ikzelf er heel sceptisch tegenover, totdat ik zélf er eentje uitprobeerde. Placebo, of niet: voor mij had het een positief effect. Meermaals zelfs - want, ik kocht dat plaatje 30 jaar geleden.
Doch, je hoeft me natuurlijk niet te geloven. Het kan tenslotte zijn dat hetgeen ik heb uitgeprobeerd helemaal geen uitwerkingen op mijn lichaam heeft gehad, en dat placebo de hoofdrol speelde in mijn genezingsprocessen. Nu spreek ik wel naar de mond van sceptici en kwatongen. "Of," zullen ze concluderen, "... allemaal louter toeval."
"Maar," zeg ik daarop, "als een placebo dezelfde uitwerking heeft dan een zogenaamd 'genees'-middel en me geen bijwerkingen geeft, geef me dan maar gerust enkele placebo's!"
Anderzijds beweer ik niets, buiten hetgeen ik hier reeds heb afgedrukt. Bovendien moet je in ons klein landje oppassen wat je zegt of neerschrijft. Tevens moeten we nog rekening houden met de sceptici: mensen, die de geaardheid hebben dingen af te breken in plaats van op te bouwen. Volgens wetenschappers heeft hun breinstructuur er iets mee te maken - versterkt door de dingen die ze in hun jeugdjaren van anderen klakkeloos hebben gekopieerd.
Doch, die menstypen moeten er ook zijn. Yin-yang betekent, dat er evenwicht moet zijn. Een teveel van het ene zorgt voor onevenwicht. Feiten zijn feiten: voor elke pro moet er dus een contra zijn.
Heb je DIMschool Shop reeds bezocht? Nog niet? Klik dan op deze link, en klik daarna op één van de afbeeldingen ...