Heb je die blog over kwallen gelezen? Helemaal onderaan stelde ik een vraag, waarvan ik natuurlijk niet weet of jij die wel of niet beantwoordde. Maar ter aanvulling daarvan las ik zonet op de websites van, onder andere, TIME en Knack een interessant artikel over circadiaanse ritmen in het menselijke lichaam. Het is een biologisch ritme, waarvan de cyclus ongeveer één dag duurt. Men spreekt ook weleens van een 24-uursritme, of slaap-waakritme.
De Maan vervult daarin een zeer belangrijke rol. Indien je beseft dat de Aarde uit ongeveer 70% water bestaat, en ons lichaam en hersenen ook, dan verkrijg je er misschien een beter begrip van. En, indien je wil weten hoe jouw bioritme er vandaag uitziet, hoef je slechts naar hierboven te gaan, op 'Wie Ben ik' te klikken, en daarna op 'Mijn bioritme'.
Bovendien kunnen we over onze ingebouwde biologische klok op Wikipedia het volgende lezen...
Het mechanisme in de hersenen dat verantwoordelijk is voor de regulatie van het circadiaans ritme wordt 'de biologische klok' genoemd. Dit mechanisme bevindt zich in een kerngebied in de hypothalamus dat nucleus suprachiasmaticus wordt genoemd.
Licht, dat op het netvlies van de ogen valt, wordt via speciale ganglioncellen naar de hypothalamus, en vandaar naar de nucleus suprachiasmaticus geleid. Deze ganglioncellen bevatten het lichtgevoelig pigment melanopsine. De nucleus suprachiasmaticus regelt het waak-slaapritme door andere hersengebieden, zoals de epifyse (pijnappelklier) te stimuleren.
De epifyse produceert het hormoon melatonine, dat slaperigheid veroorzaakt. Bij lagere vertebraten is de epifyse een lichtgevoelig orgaan dat bijvoorbeeld door de dunne schedelwand licht registreert. Melatonine wordt hoofdzakelijk gedurende de nacht geproduceerd, maar bij grote tijdverschuivingen, zoals bij jetlag of bij nachtdienst c.q. ploegendienst, kunnen mensen ook overdag door slaperigheid worden overvallen - of, 's nachts moeilijk in slaap komen. Men ervaart meer last van een jetlag wanneer men van west naar oost vliegt. Het kan dagen duren voordat men zich aangepast heeft aan de effecten van grote tijdverschuivingen.
Nobelprijs voor Geneeskunde
De Nobelprijs Geneeskunde werd dit jaar toegekend aan de Amerikanen Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash en Michael W. Young voor hun ontdekkingen van moleculaire mechanismen, die het circadiaans ritme bepalen. Daardoor wonnen ze 9 miljoen Zweedse Kronen, gelijk aan 939.150,- euro. De drie wetenschappers deden sinds de jaren tachtig onderzoek naar slaappatronen, en via hun bevindingen willen ze ons meer bewust maken van hoe belangrijk het is om ervoor te zorgen dat we genoeg slaap hebben.
De drie Amerikaanse wetenschappers zijn er dus in geslaagd om een groot deel van onze biologische klok, en de interne werking ervan, bloot te leggen. Door in onze biologische klok te gaan kijken, kwamen ze meer aan de weet van de onderliggende genetische mechanismen van de circadiaanse ritmen, die de werkzaamheden van ons lichaam aan de verschillende fases van de dag aanpassen, maar die eveneens onze slaap, ons gedrag, hormoonniveaus, lichaamstemperatuur en metabolisme onder controle houden.
Kortom: hun werk legt uit hoe planten, dieren en mensen hun bioritme aanpassen, zodat het synchroon is met de draaiingen van de Aarde. Daarbij fungeerden fruitvliegjes als modelorganismen.
Evolutie, opgevolgd door Involutie
Het trio isoleerde bij die fruitvliegjes een gen dat het normale bioritme controleert. Ze toonden aan dat dit gen een eiwit codeert dat gedurende de nacht accumuleert binnenin de cel, en dan tijdens de dag degradeert. Een soort van opwinden, om het daarna terug af te winden. Daarop slaagden de laureaten erin bijkomende eiwitcomponenten van deze machinerie te identificeren, waardoor de vorsers het mechanisme blootlegden dat de interne klok binnen de cel regelt.
De ontdekking hebben een geheel nieuw veld geopend in de werelden van de biologie en geneeskunde. Tot nog toe was de lichaamsklok een soort van zwarte doos. Men wist niets af over de werkingen ervan. Maar dankzij hun werk vonden ze de genen waaruit die lichaamsklok bestaat, en van zodra je die genen te pakken krijgt, kan men het naar eender welk arbeidsveld uitbreiden, waaronder de geneeskunde en de fysiologie.
Nu weten we dat biologische klokken via eenzelfde principe in cellen functioneren. Niet enkel bij de mens, maar ook in andere multi-cellulaire organismen. Onze biologische klok stelt ons ertoe in staat ons aan te passen aan de verschillende fases van de dag. Wanneer de externe omgeving, in relatie tot die interne biologische klok, tijdelijk niet meer overeenkomt, ervaren we dat. Vandaar komt, bijvoorbeeld, de jetlag bij een trans-Atlantische vlucht. Er zijn ook aanwijzingen dat een chronische afwijking van onze levensstijl - ten opzichte van het ritme, dat door ons innerlijk uurwerk wordt gedicteerd - een verhoogd risico op verscheidene ziektes met zich teweegbrengt, inclusief kanker en degeneratieve neurologische condities, waaronder aandoeningen van het bewegingsapparaat en het zenuwstelsel.
"Circadiaanse disfunctie is gekoppeld aan slaapstoornissen, evenals aan depressie, bipolaire stoornis, cognitieve functies, geheugenvorming, en aan enkele neurologische aandoeningen," aldus een Nobel-achtergrondrapport.
Mettertijd zou men, bijvoorbeeld, dan ook beter kunnen begrijpen op welke manier mensen zich aan shiftwerken zouden moeten kunnen aanpassen, en zo meer.
Eenvoudig uitgedrukt, kunnen we zeggen dat 'adaptatie' het kernwoord is; een adaptatie aan de invloeden van de omgeving. Innerlijke mechanismen stellen ons lichaam dus in staat om ons aan die veranderingen in onze leefomgeving snel aan te passen. Maar, als het teveel gebeurt, kunnen er disharmonieën in datzelfde lichaam ontstaan.
Eén van de vele wijzigingen, waaraan we ons elke 24 uur moeten aanpassen, is - zoals je weet - de cyclus dag & nacht, waarin zowel Zon als Maan een hoofdrol spelen. Maar, hoe die - evenals de planeten - op jou (ik bedoel: jouw stoffelijk lichaam) inwerken, moet je wel voor jezelf uitzoeken.
Bronnen: TIME - Knack - et cetera