In veel Belgische ziekenhuizen worden de toestellen voor maag-, long- en urineblaasonderzoeken niet afdoende gereinigd en gedesinfecteerd. ‘Als endoscopen eigendom zijn van de arts, is het voor ziekenhuizen niet eenvoudig om af te dwingen dat ze op een bepaalde manier behandeld worden.’
Flexibele endoscopen, die ingebracht worden in de long, de maag, de darm of de blaas voor onderzoeken en behandelingen, komen met allerlei lichaamsvochten en -slijmen in contact. Een goede reiniging en desinfectie tussen twee onderzoeken is absoluut noodzakelijk om te voorkomen dat ze ziektekiemen, zoals bacteriën en virussen van één patiënt, op een andere persoon worden overgedragen – te meer nu resistente bacteriën ook in ons land volop oprukken. Maar in Vlaamse ziekenhuizen verloopt de desinfectie van de endoscopen vaak gebrekkig. Dat blijkt uit een rapport van Zorginspectie.
Geen ander medisch toestel is zo moeilijk te reinigen als flexibele endoscopen met ‘lumen’. Dat zijn lange, dunne kanalen waardoor bijvoorbeeld een tang voor een biopsie wordt ingebracht in het lichaam. De endoscopen zijn van kunststof en mogen niet verhit worden voor sterilisatie. Des te belangrijker is een nauwgezette reiniging en sterilisatie met chemische stoffen.
Maar al de eerste stap voor een goede desinfectie, de spoeling als voorreiniging, loopt niet altijd naar behoren. Enkele keren merkten de inspecteurs zelfs op dat vuile endoscopen meerdere dagen in hun originele transportkoffers bewaard worden. De koffers met op maat uitgesneden mousse kunnen volgens hen niet goed gereinigd worden. ‘Het hoeft geen betoog dat het risico op bacteriegroei in dergelijke donkere en vochtige omstandigheden erg groot is’, klinkt het. ‘Door dit herhaaldelijk te doen, waarbij het onmogelijk is om de koffer tussendoor afdoende te reinigen, is er bovendien een groot risico op kruisbesmetting, zijnde: bacteriën van één toestel die een tweede toestel besmetten.’
Bloedvergiftiging
Ook de volgende stap in het desinfectieproces laat vaak te wensen over: de manuele reiniging van de endoscoop. Het is essentieel om handmatig met een borstel door de dunne kanalen te gaan, zodat de slijmlaag verwijderd wordt die bacteriën zelf vormen (de ‘biofilm’). Een desinfectiemachine kan zo’n fijn werk niet uitvoeren. Maar in 9 op de 12 bezochte ziekenhuiscampussen voldoet geen enkel desinfectieproces aan deze en twee andere belangrijke voorwaarden voor een goede manuele reiniging, waartoe ook een voldoende grote spoelbak behoort.
De gebrekkige desinfectie van endoscopen houdt risico’s in. De voorbije tien jaar zijn er in Amerika én in onze buurlanden uitbraken geweest die zeer waarschijnlijk te wijten waren aan onkundige reinigings- en desinfectieprocessen van endoscopen. De patiënten kregen blaasontstekingen en zelfs levensbedreigende bloedvergiftigingen. Soms ging het om infecties met gevaarlijke resistente bacteriën. Of het al eens tot gelijkaardige uitbraken in Vlaanderen is gekomen, is onbekend.
De ziekenhuizen nemen de bevindingen van Zorginspectie wel heel serieus. ‘Ja, het rapport is een wake-upcall voor ons. We willen dit echt niet ontkrachten maar ermee aan de slag gaan’, zegt Dominique Vandijck, directeur Quality and Safety bij ziekenhuiskoepel Zorgnet-Icuro. ‘Het is nu wel duidelijk dat er normen moeten komen voor de desinfectie van endoscopen, zodat de ziekenhuizen zich daarop kunnen organiseren.’
Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen stuurde precies daarom Zorginspectie op pad om een beeld te krijgen van de situatie op het terrein. Daar was er de voorbije jaren nog veel verzet tegen eisen die de overheid wilde stellen omdat die niet steeds gestoeld waren op wetenschappelijke studies. Het gevolg van de onenigheid is dat tot vandaag iedereen maar zijn eigen ding doet.
Voor de ziekenhuizen is het vandaag trouwens niet eenvoudig om af te dwingen dat endoscopen op een bepaalde manier behandeld worden. Nogmaals: sommige toestellen zijn eigendom van artsen, en daar hebben directies niets over te zeggen.
Gebrek aan kennis en kunde
De desinfectie is doorgaans ook niet centraal georganiseerd (zoals de sterilisatie van metalen operatie-instrumenten), maar vindt plaats op de afdelingen waar ze worden gebruikt en waar medewerkers dat niet tot hun kernopdracht rekenen. Grip krijgen op zo’n proces ligt voor ziekenhuisdirecties niet voor de hand.
Isabel Leroux-Roels, die als professor microbiologie en infectiepreventie (UZ Gent) bijscholingen geeft rond de desinfectie van endoscopen, wijt de problemen vooral aan een gebrek aan kennis. ‘Neem de wegwerpborstels voor de manuele reiniging. Er is vaak geen kwaad opzet mee gemoeid als die te lang worden gebruikt. Veel medewerkers vinden het gewoon zonde om een borstel weg te gooien als die er nog goed uitziet.’
Leroux-Roels had verwacht dat de Vlaamse ziekenhuizen intussen verder zouden staan met de desinfectie van endoscopen. ‘Het risico voor infecties via endoscopen naar nul brengen, is evenwel onhaalbaar. Ook als de meest recente richtlijnen voor desinfectie perfect worden gevolgd. De endoscopen zullen door hun complex ontwerp altijd een grote uitdaging zijn voor de ziekenhuishygiëne.’
Bron: Maxie Eckert - De Standaard