Omdat sporen van luchtverontreiniging teruggevonden werden op sla die vorig jaar in 35 Gentse locaties geteeld werd, adviseren de UGent en sociale economiebedrijven 'Compaan en Labeur' om eigen gekweekte (blad)groenten goed te wassen.
Om te onderzoeken of in de Gentse stadsomgeving veilige, gezonde groenten kunnen gekweekt worden, werkten de sociale economieorganisatie 'Compaan en Labeur', samen met het 'Laboratorium voor Analytische Chemie en Toegepaste Ecochemie van Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen' van de Universiteit Gent, een experiment uit.
Op 35 locaties in de Gentse stadskern, en op enkele controlelocaties aan de stadsrand en buiten Gent, werd sla gekweekt in proefbakken, dit om grondvervuiling uit te sluiten en te focussen op de gevolgen van luchtverontreiniging. De geoogste sla werd vervolgens, voor en na wassen, onderzocht op aanwezigheid van lood, cadmium en enkele andere toxische elementen.
"Op heel wat stalen was de aanwezigheid van lood te hoog tot zelfs veel te hoog volgens de normen," zei professor Gijs Du Laing. "Maar na grondig wassen bleek op bijna alle stalen het loodgehalte netjes onder de aanvaardbare norm te liggen. Bij de twee stalen waar dat niet zo was, lag dat vermoedelijk aan onzorgvuldig wassen. De waarden voor cadmium waren - na wassen - overal ok. Voor arseen bestaan er nog geen officiële normen, maar ook daar zaten we onder de normen die vermoedelijk zullen worden opgelegd."
Lood kan vertraagde mentale ontwikkeling bij kinderen veroorzaken, cadmium leidt tot nierfalen en arseen is kankerverwekkend. "Conclusie: het kweken van eigen groenten is, zelfs in het stadscentrum, geen probleem", stellen de initiatiefnemers... "op voorwaarde dat je de groenten grondig wast of schilt. Grondig wassen is drie keer écht wassen, telkens met nieuw water en telkens met drogen tussenin. En dan zijn er nog enkele te volgen richtlijnen. Als je groenten in volle grond kweekt, moet je er wel zeker van zijn dat er geen bodemverontreiniging is. En bodemverontreiniging kan heel plaatselijk zijn. Verder is het ook aangewezen om groenten te kweken op een beschutte plaats waar niet teveel opwaaiend fijn stof van de weg kan komen, in een achtertuin bijvoorbeeld. Het is ook niet aangeraden om te dicht bij een autosnelweg of spoorweg aan de slag te gaan." Eos en Test Aankoop kwamen recent tot gelijkaardige conclusies. De overheid komt in het najaar met richtlijnen voor de ligging van Gentse volkstuintjes.
Kortom: Groenten die je zelf in de stad kweekt, zijn niet ongezonder dan groenten uit de winkel. Ze moeten wel goed worden gewassen. Drie keer, telkens met ander water - en, in de slazwierder.
Gentenaars die hun eigen groenten willen kweken, houden best rekening met deze tips.
Geschikte locatie: De ligging is een belangrijke factor voor mogelijke vervuiling in de stad. Tuintjes in de nabijheid van drukke autowegen, spoorlijnen en sommige (historische) industriële activiteiten zijn kwetsbaar. Houd voldoende afstand tot auto- en spoorwegen. Literatuuronderzoek toont aan dat normoverschrijdingen van zware metalen dikwijls worden waargenomen binnen de eerste 10 meter afstand tot de autoweg. Deze zone dient dan ook zeker te worden gemeden. Vanaf 30 meter afstand zijn de concentraties meestal als normaal te beschouwen. Toch dient bij kweek in volle grond voorzichtigheid geboden. Bij vermoeden van vervuiling dringt een bodemonderzoek zich op.
Bodem: Verontreiniging van de bodem, bijvoorbeeld door historische industriële activiteit, kan resulteren in verhoogde concentraties van schadelijke stoffen in de plant. Heb je weet van zo’n vervuiling? Door in bakken met verse teelaarde te werken of gecontamineerde bodem te vervangen door zuiver bodem kun je problemen vermijden. Bij twijfel kan het winnen van informatie bij de stadsdiensten, een bodemattest te verkrijgen bij OVAM en/of uitvoeren van een bodemanalyse duidelijkheid geven.
Afscherming: Vermijd rechtstreeks contact met bronnen van fijn stof door de moestuin fysisch af te schermen van de verontreinigingsbron door middel van een voldoende gesloten scherm (bv. groenbuffer). Gebouwen kunnen ook als een goede buffer dienen. Achtertuinen zijn dan ook meer geschikt dan voortuinen.
Zuiver water gebruiken voor bewatering: Geef de planten enkel water dat geen zware metalen bevat. Water afkomstig van loden leidingen of zinken daken kan verhoogde concentraties aan zware metalen bevatten.
Goed wassen, verwijderen van buitenste blad en/of schillen voor consumptie: Verontreinigingen die vanuit de lucht op het blad worden afgezet, kunnen meestal grotendeels verwijderd worden door de groenten goed te wassen (met zuiver water!) en eventueel de buitenste bladeren te verwijderen bij kool- en bladgewassen. Knol- en bolgewassen (bijvoorbeeld: rode biet, ui, aardappel, …) worden best steeds geschild.
Eigen groenten als onderdeel van gezond en afwisselend dieet: Met bovenstaande maatregelen rekening houden, heeft uiteraard slechts zin als de geproduceerde groenten geconsumeerd worden als onderdeel van een bewust, gezond en gevarieerd dieet.
Zelfs eieren van eigen kippen zijn ongezonder dan die uit winkel...
Wie dacht extra gezond door het leven te stappen door eitjes van z'n eigen kippen te eten, heeft het danig mis. Uit een onderzoek van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie' van de Vlaamse Overheid blijkt namelijk dat kippeneitjes van eigen kippen veel ongezonder zijn dan kippeneieren uit de winkel.
"Particulieren geven hun kippen vaak restjes kaas, vlees of vis, terwijl die kippen ook vaker verontreiniging uit de lucht naar binnen spelen zoals roetdeeltjes. Bovendien zijn terreinen soms vervuild en daardoor bevatten de eieren doorgaans meer dioxines dan de commerciële eieren, waarvoor strikte normen bestaan. We onderzoeken of er een Vlaamse richtlijn kan komen voor het consumeren van eieren van eigen kippen. Dat advies kan er nog dit najaar komen.""