Poltergeist is Duits voor ‘luidruchtige- of lawaaimakende geest’. Poltergeistfenomenen worden veroorzaakt door zogenaamde klopgeesten, en zijn tot op heden onverklaarde verschijnselen, waarbij geluiden worden geproduceerd, voorwerpen worden bewogen, dingen door de lucht worden geslingerd, en elektrische apparatuur ontregeld raakt, zonder dat daarvoor een fysische oorzaak aan te wijzen is. De naam is afkomstig van de gedachte dat een spook of geest verantwoordelijk zou zijn voor de waargenomen manifestaties.
Uitingen die - naast klopgeluiden - vaak met klopgeesten in verband worden gebracht, zijn onder andere: voetstappen, onverklaarbare geluiden, stemmen, het werpen met voorwerpen vanuit het niets, het verdwijnen van sleutels en andere gebruiksvoorwerpen, die vervolgens op de gekste plaatsen kunnen worden teruggevonden - en, meubilair dat uit zichzelf beweegt.
Klopgeesten worden samen met andere paranormale verschijnselen bestudeerd in de parapsychologie. Volgens de meeste parapsychologen zijn klopgeesten het gevolg van niet onder controle gebrachte telekinese.
In de dieptepsychologie is er wel een controverse geweest over de aard van de waarnemingen. Daarbij is gepostuleerd - en anderzijds fel bestreden - dat de verschijnselen een vorm van exteriorisatie zouden zijn. In de term van Carl Gustav Jung: interne gewaarwordingen, die vanuit het lichaam naar buiten toe worden geprojecteerd. Hoe die projectie dan plaatsvond, en of er enige realiteit aan moest worden toegekend, was onduidelijk. Jung bracht het in verband met een vorm van zenuwenergie.
Net als Jung stellen parapsychologen dat klopgeestmanifestaties gerelateerd kunnen worden aan mensen met een conflictueuze onvolgroeide persoonlijkheid, aangezien de verschijnselen zich lijken te concentreren rond tieners en adolescenten. De onzekerheid omtrent de eigen seksualiteit zou daarbij als katalysator kunnen werken.
Sceptici stellen dat klopgeesten toe te schrijven zijn aan fysieke oorzaken, die bij oppervlakkige beschouwing over het hoofd worden gezien - of, aan aandachttrekkerij of puur bedrog. Er zijn door nader onderzoek inderdaad veel klopgeestverhalen ontkracht, maar voor andere zijn er (nog altijd) geen verklaringen gevonden.
Het is de algemeenheid van dit fenomeen en de lange geschiedenis ervan die de interesse blijft wekken: reeds in het Oude Egypte werd melding gemaakt van stenen, die uit het niets verschenen, en bedden die uit zichzelf bewogen.
Het boeddhisme kent de Peta's, een klasse van wezens, die op enkele punten gelijkenis vertonen met klopgeesten.
De wereld van de peta, of ‘hongerige geest’, is een van de 31 bestaansrijken, of werelden binnen de traditionele boeddhistische kosmos, zoals die in de Abhidhamma van het Theravada beschreven is. Het is ook een van de vijf, of zes, bestaansrijken van het Levenswiel uit het Tibetaans boeddhisme.
De wereld van de peta's is, volgens het Theravada, een van de vier 'pijnlijke werelden' van de boeddhistische kosmos, samen met het dierenrijk, de wereld van de Asuras en de hellen. Peta's worden in de traditionele Tibetaanse schilderingen van het Levenswiel vaak afgebeeld als traanvormige wezens met een lange dunne nek en een enorme buik, zodat het onmogelijk is voldoende voedsel op te nemen. Zij voelen zich dan ook altijd onbevredigd.
De peta's dienen soms ook als metafoor voor mensen die proberen hun illusionaire verlangens na te streven, zichzelf niet realiserend dat hoe meer ze verlangen, hoe pijnlijker en moeilijker het wordt om geluk te vinden.
Volgens het Theravada zijn peta's veelal geesten van overleden mensen die nog niet afstand hebben kunnen nemen van hun bezittingen of sociale relaties tijdens hun leven. Zij blijven vaak rond hun oude verblijfplaats rondhangen en kunnen soms door mensen gezien of geroken worden.
Wanneer zij willen, kunnen zij zich ook aan bepaalde mensen vertonen, waarbij dan vaak ook de lichamelijke letsels zichtbaar zijn; letstels, waardoor zij overleden zijn. Indien de dood onverwacht is geweest, is de kans groter om in het daarop volgende leven een peta te worden; men realiseert zich dan nog niet dat men in feite dood is. Peta's kunnen soms ook proberen mensen bang te maken, door dingen of objecten te verplaatsen, of zelfs fysiek letsel te veroorzaken.
Wanneer peta's de omstandigheden en details van hun vorige leven loslaten, verlaten zij hun bestaan als peta en worden wedergeboren in een nieuw leven; dit, in overeenstemming met hun karma of intenties uit het verleden en het heden. Indien door mensen goede acties worden verricht, in naam van de peta, zal die peta sneller zijn huidige leven achter zich kunnen laten.
In het Theravada gelooft men dat peta's vaak van mensen verlangen dat zij in hun naam goede daden stellen, of dat zij fysiek eten aan de peta aanbieden. De peta's kunnen van dit voedsel een zekere essentie consumeren, ook al lijkt het dat het voedsel niet aangeraakt is.
Het boek Petavatthu, onderdeel van de Suttapitaka van het Pali Canon, bevat verscheidene verhalen over peta's.
Kikimora is dan weer een vrouwelijke huisgeest uit de Slavische mythologie, van wie soms wordt gezegd dat ze getrouwd is met de domovoj. Kikimoras zouden de geesten van ongedoopte kinderen zijn en afstammen van Mokosh, een Slavische godin.
In sommige verhalen is Kikimora een heks met een hoofd zo klein als een vingerhoed en zo dun als stro. In andere verhalen is het een gewone vrouw, die haar haren laat hangen. Ze kunnen ook worden beschreven als een kleine vrouw met bochel, die vuile kleren draagt.
Een kikimora kijkt na of de kippen, het huishouden en de woning goed onderhouden worden. Zo niet, dan prikkelen, fluiten en zeuren ze bij de kinderen als het nacht is. Zij gaat in de nacht spinnen, en er wordt gezegd dat een persoon, die een ziet spinnen Kikimora spinnen, heel binnenkort sterven zal. Een boze Kikimora kan gesust worden door alle potten en pannen met varenachtige thee te wassen. Ze leven meestal achter het fornuis, of in de kelder van het huis. Een kikimora kan ook worden aangetroffen in een moeras of bos.
Een domovoj is een huisgeest in de Slavische folklore. Het belangrijkste kenmerk is vaak dat domovojs van zich laten horen door allerlei onverwachte gebeurtenissen die bepaalde betekenissen zouden hebben. In veel Slavische gezinnen wordt geloof gehecht in de aanwezigheid van een domovoj en wordt er rekening gehouden met zijn aanwezigheid.
Domovojs zijn volgens de legenden masculiene, meestal kleine mannetjes, die volgens sommige versies volledig zijn bedekt met haar. Volgens sommige versies nemen de domovojs de gedaante van de vorige of huidige bewoners van een huis over.
Andere voorkomende kenmerken in verhalen zijn dat ze een grijze baard hebben, een of meerdere staarten en/of kleine hoorns.
Er zijn verhalen bekend van buren, die de eigenaar van een huis 's nachts in de tuin aan het werk zien, terwijl die in werkelijkheid lag te slapen.
Sommige minder populaire verhalen verklaren ook dat domovojs de gedaante van een kat, hond, rat, slang of ander dier kunnen aannemen.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen domovojs en dvorovojs. Dvorovojs leven buitenshuis, veelal op binnenpleinen, en komen daardoor meer op het platteland voor dan in steden.
De domovoj wordt gezien als de bewaker van het huis, de beschermer van vrouwen tegen huiselijk geweld en helpt volgens verhalen soms mee met huishoudelijke taken en het werk op het land. Sommige bewoners behandelen een domovoj zelfs als een (onzichtbaar) lid van het gezin en laten ook om die reden 's nachts in de keuken kleine geschenken voor hem achter zoals melk en koekjes. De domovoj werd vroeger door sommigen ook wel gezien als een orakel omdat zijn gedrag de toekomst of onheil zou kunnen voorspellen. Hij zou bijvoorbeeld haar uittrekken als hij een vrouw wilde waarschuwen voor gevaar van een man die vrouwen zou mishandelen. Hij zou kreunen en jammeren als er gevaar dreigde. Als hij zichzelf zou vertonen zou dat een voorteken zijn van de dood en als hij zou huilen zou dat een voorteken zijn van de dood van iemand uit het gezin. Als hij zou lachen zouden betere tijden volgen en als hij zou tokkelen op een kam dan zou er een bruiloft volgen in de toekomst.
Over het algemeen wordt de domovoj gezien als een vriendelijk mannetje en volgens de verhalen leven de meeste gezinnen in harmonie met hun huisgeesten, waardoor geen problemen zouden optreden.
Domovojs zouden volgens de folklore echter kwaad kunnen worden als de bewoners het huis niet goed schoon houden, schunnige of straattaal gebruiken, of de domovoj minachten. Kwade, ontevreden of ongelukkige domovojs kunnen volgens de vertellingen kunnen verworden tot een plaag voor het gezin, hetgeen tot uiting zou komen in vervelende grappen die worden uitgehaald met de bewoners van het huis. Hiertoe behoren het verplaatsen van spullen of het laten rammelen ervan, het breken van borden, het achterlaten van kleine modderige voetstappen, het laten knarsen van de muren van het huis, het slaan op de potten en ketels en huilende geluiden maken.
Volgens de vertellingen zou als het gezin de oorzaak achterhaalt van de reden van de ontevredenheid en de situatie daarmee kan worden aangepast naar de smaak van de domovoj, alles weer bij het oude terugkeren. De domovoj kan volgens de verhalen bijvoorbeeld 'tevreden' gesteld worden met een bordje eten of een glas drinken, die dan ergens in de keuken worden neergezet.
Zou het gezin de situatie niet verbeteren, dan zou het gedrag van de domovoj kunnen veranderen naar dat van een klopgeest, of zou hij proberen om huisbewoners te proberen te verstikken in hun eigen bed; een mythe die waarschijnlijk te maken heeft met de verschijnselen van slaapverlamming.
Wordt de domovoj echter volledig genegeerd, dan verdwijnt deze volgens sommige verhalen uiteindelijk toch vanzelf.
En natuurlijk spreekt het thema 'poltergeist' tot de menselijke verbeelding en mensen, zoals een Steven Spielberg, geïnspireerd er een film over te maken ...
Nota: We zijn volop onze Encyclopedia Spiritualia aan het aanvullen... Heb je ooit zélf op de één of andere manier persoonlijke ervaringen opgedaan met poltergeistfenomenen? Of, weet je er iets meer over te vertellen? Laat het ons weten via 'Mijn Commentaar' hier onderaan.
Interessante, reclameloze bijdragen, met een encyclopedische inhoud, en bijgevolg: een meerwaarde voor onze lezers, komen in onze rubriek Encyclopedia Spiritualia terecht, waarvan hier de link!
Eender wat op reclame lijkt, wordt automatisch verwijderd. Hopelijk kun je hier enig begrip voor opbrengen. Want, indien jij het doet, zullen de duizenden anderen het ook doen, nietwaar?
Stel je interesse in doelgerichte reclame, en/of streef je naar meer naambekendheid? Klik dan even op deze Zoek&Vind link.