De zeeslak Elysia chlorotica is niet alleen een dier, het is ook een beetje een plant en lijkt verdacht veel op een stukje zeewier. Deze camouflage helpt hem te ontkomen aan de blikken van roofdieren. Maar dat is niet het enige voordeel. Het groene kruipertje kent een truc, die normaal aan planten is voorbehouden: het oogst zonne-energie.
Ten minste één gen dat nodig is voor fotosynthese blijkt deel uit te maken van het eigen DNA van de slak. Over die ontdekking schreven Amerikaanse onderzoekers vorige week in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the National Academy of Sciences.
Het was al langer bekend dat deze groene zeeslak fotosynthese kan bedrijven. Fotosynthese is het omzetten van kooldioxide en water in suikers en zuurstof, met energie uit zonlicht. Deze chemische reactie is kenmerkend voor planten en algen, maar andere organismen blijken in staat om de moleculaire machinerie die ervoor nodig is over te nemen.
De groene zeeslak doet dat door groene algen (Vaucheria litorea) leeg te zuigen. Niet al het algenmateriaal wordt verteerd. De zeeslak neemt de zogeheten bladgroenkorrels op in zijn cellen en laat deze door fotosynthese suikers produceren. Dat doen bladgroenkorrels in een alg of een plant ook. Het diertje kan tot 45 mm groot worden, maar meestal worden ze niet groter dan 20 à 30 mm.
Het mechanisme werkt zo goed dat zeeslakken die twee weken lang de juiste algen eten, de rest van hun leven - met andere woorden: een jaar lang - geen voedsel meer nodig hebben en verder leven van water en zonlicht. Dat betekent dat de zeeslak, net als planten, zijn eigen voedselvoorziening verzorgt.
Hoe Elysia chlorotica in staat was om de bladgroenkorrels aan de praat te houden buiten een plant was een raadsel. Bladgroenkorrels zijn compartimenten in een plantencel. Ze hebben eigen genen, maar zijn grotendeels afhankelijk van eiwitten die elders in de plant of alg worden gemaakt, met genen in de celkern.
ProfessorMary E. Rumpho van de universiteit van Maine ontdekte hoe de zeeslak dat probleem oplost. Hij heeft ten minste één cruciaal gen voor fotosynthese overgenomen van de alg Vaucheria en geïncorporeerd in zijn eigen DNA. Het ingebouwde gen, psbO, codeert voor een eiwit dat het element mangaan op zijn plaats houdt in een complex van eiwitten dat nodig is voor fotosynthese. Het is aannemelijk dat de zeeslak nog meer plantengenen heeft ingebouwd.
Het psbO-gen, dat het recept voor een eiwit bevat dat onmisbaar is bij het oogsten van lichtenergie, is bovendien ook te vinden in de eieren van de slak; eieren, die nooit in aanraking zijn gekomen met algen, dus het wordt doorgegeven aan de volgende generatie. Met andere woorden: het beestje is in het diepst van zijn genen voor een deel plantaardig geworden. Dat maakt Elysia chlorotica, ondanks zijn onopvallende uiterlijk, tot één van de opmerkelijkste dieren ter wereld