Nieuwe theorie geeft verklaring voor bijna-doodervaringen in het brein

‘We hebben geen hypotheses nodig die voortkomen uit andere hypotheses’…
door Tsenne Kikke - zaterdag 19 april 2025 1:22

Mensen, die geloof hechten aan een leven na dit leven, hebben de neiging om al hetgeen er over bijna-doodervaringen wordt verkondigd als waarheden aan te nemen en het dus zomaar klakkeloos geloven. Soms durf ik me weleens afvragen hoe ze dit leven ervaren, met de vraag: "Willen jullie dit leven echt waar nogmaals herbeleven?... Oké: tussen al de krachtdieren zijn het enkel de ezels die zich geen tweemaal aan dezelfde steen stoten, nietwaar!? :-)

Anderzijds zijn er miljarden die denken dat ze in een denkbeeldige Hemel zullen terechtkomen - en, natuurlijk niet in een Vagevuur of Hel. :-) Dat geloof houdt hen alleszins oftewel ietwat in het gareel - of, het moedigt hen om andersdenkenden genadeloos te doden, bijvoorbeeld. Maar, ik ben aan het afdwalen, sorry.

Op Eos Wetenschap las ik over bijna-doodervaringen het volgende...

Waarom zien sommige mensen bij een bijna-doodervaring een helder licht of hebben ze het gevoel uit hun lichaam te treden? Een nieuwe model verklaart hoe zulke intense belevingen precies ontstaan.

Iedereen gaat dood, maar wat er tijdens dat proces gebeurt is een groot mysterie. Wetenschappers beginnen het nu pas serieus te onderzoeken. Bijna-doodervaringen, of BDE’s, worden meer en meer onderzocht.

Een ongelofelijke vijf tot tien procent van de mensen meldt een BDE te hebben gehad. Vaak zijn hun herinneringen als volgt...:

Ze hebben de ervaring dat ze buiten hun lichaam treden en bekijken het van bovenaf, ze gaan door een tunnel en zien een licht, ze komen overleden dierbaren tegen en worden overweldigd door onverklaarbare wijsheid en een diep gevoel van vrede. Veel mensen beschrijven die herinneringen tot in de kleinste details en zeggen dat ze zich ‘echter dan ooit’ voelden.

Het is onbekend hoe zulke buitengewone ervaringen in het wankelende bewustzijn van een persoon tot stand komen. Wetenschappers hebben verschillende hypotheses met elkaar verbonden, overlevenden geïnterviewd, dieren onderzocht en experimenten uitgevoerd waarin mensen een bepaalde psychedelische drug toegediend kregen. Nu heeft een van de meest vooraanstaande onderzoeksgroepen een studie uitgebracht die ze beschrijven als het eerste uitvoerige neurowetenschappelijke model voor BDE’s.

‘We hebben een heel overtuigende verklaring gevonden voor het ontstaan van zo’n intense ervaring als iemand echt een crisis doormaakt', zei Charlotte Martial, neurowetenschapster aan de Universiteit van Luik. Ze is ook co-hoofdauteur van rapport van het onderzoek dat in 'Nature Reviews Neurology' gepubliceerd is.

Wat gebeurt er?

Het model van Martial en haar collega’s beschrijft een stapsgewijze hypothese voor de omstandigheden die leiden tot BDE’s. Ze stellen ook een evolutionaire theorie voor die verklaart waarom iemand zulke ervaringen meemaakt.

Om het model te creëren hebben de onderzoekers een diepgaande review gedaan van alle studies over bijna-doodervaringen, variërend van neurowetenschappelijke onderzoeken tot spirituele perspectieven. De review bevat ook onderzoek naar extase tijdens een focale epileptische aanval, psychedelische drugs en het stervende brein. Bijkomende informatie kwam uit studies die aantoonden dat individuen met een bepaalde aanleg vaker BDE’s meemaken. Daartoe behoren zowel de fervente dagdromers als degenen met remslaapproblemen die optreden op als iemand tijdens de remslaap wakker wordt of naar een niet-remslaap overgaat.

BDE’s zelf worden getriggerd door een voorafgaande gebeurtenis zoals een hartstilstand die voor een reeks fysiologische stressreacties zorgt. De onderzoekers stelden dat sommige neurale netwerken in overdrive gaan. Ze maken dan extra veel neurotransmitters aan in de drastisch veranderde toestand van het brein. De wetenschappers analyseerden verschillende van die systemen en stelden een hypothese op die zou kunnen bijdragen aan bijzondere mentale ervaringen wanneer de dood nadert.

Neurotransmitters

Volgens de experts kunnen mensen zich BDE’s zo helder herinneren door de activiteit van drie belangrijke neurotransmitters. Het gaat om acetylcholine, belangrijk voor het geheugen, studie en aandacht. Een tweede neurotransmitter die een rol zou spelen is noradrenaline, die een sleutelrol speelt bij de vecht-of-vluchtreactie, en ook van belang is voor aandacht, focus en het geheugen. De derde transmitter is glutamaat, die ook een rol speelt bij studie en het geheugen en verantwoordelijk is voor de algemene hersenfunctie door neuronen aan te zetten tot communicatie.

De onderzoekers hebben niet alleen het chemische drietal gelinkt met het rustige, vredige gevoel dat veel BDE’s kenmerkt, maar ook met de activering van 5-HT1A-receptoren door serotonine. Ook tijdelijke toenamen van endorfines – de natuurlijke pijnstillers en stemmingsboosters in het lichaam – en GABA, een neurotransmitter die de activiteit van de neuronen vermindert, zijn gelinkt met BDE’s. Het onderzoeksteam wees voor de levendige hallucinaties die vaak gepaard gaan met de BDE’s naar de hyperactivatie van 5-HT2A-receptoren van serotonine. Dopamine draagt ook bij aan de veranderde visuele ervaring en zorgt ervoor dat alles realistisch lijkt.

‘Voor dood spelen’ kan de evolutionaire oorsprong van bijna-doodervaringen zijn
Het nieuwe model trekt een eerdere hypothese in twijfel. Volgens die hypothese zou een nog niet ontdekte, natuurlijk chemische stof in de hersenen een rol spelen bij het opwekken van BDE's. Dat zou de stof doen door dezelfde receptoren te blokkeren als waaraan de synthetische drug ketamine zich bindt. Maar die receptoren zijn essentieel voor geheugenvorming. Dus als die geblokkeerd worden, zouden mensen hun bijna-doodervaringen zich niet op zo’n heldere manier kunnen herinneren. Dat zegt Nicolas Lejeune, hoofdonderzoeker van de nieuwe studie en onderzoeker aan het Academisch Ziekenhuis van Luik. ‘Wij denken dat BDE’s voortkomen uit storingen die normaal gezien enkel voorkomen als reactie op levensbedreigende gebeurtenissen. Het is niet aannemelijk dat er een onbekende chemische stof in de hersenen bestaat’, zegt hij.

Het model biedt geen verklaring voor elk aspect van een BDE. De onderzoekers hebben niet gevonden waarom sommige mensen oude herinneringen herbeleven of het gevoel hebben dat ze niet meer terug kunnen. Het team veronderstelde dat die belevingen kunnen ontstaan door psychologische processen of biologische factoren die nog onderzocht moeten worden. Verder onderzoek moet uitwijzen welke hersengebieden vooral verantwoordelijk zijn voor de chemische pieken die de BDE’s uitlokken, zei Martial. Maar een studie van 2023 toont aan dat de samenhang tussen de temporale, pariëtale en occipitale kwab een cruciale rol speelt. ‘Dit is een van de belangrijkste gebieden van het bewustzijn’, voegde ze eraan toe.

Overlevingstechniek

Uiteindelijk kwamen de onderzoekers ook met een mogelijke verklaring voor waarom de hersenen op die manier reageren. Het neurochemische model sluit volgens hen aan bij ander onderzoek dat verklaart dat BDE’s de menselijke versie zijn van ‘voor dood spelen’. Veel diersoorten gebruiken die overlevingstactiek wanneer ze in levensgevaar zijn als laatste redmiddel als de vecht-of-vluchtreactie niet gelukt is. Terwijl het dier zich voor dood houdt, wordt het slap en reageert het niet meer op externe prikkels. Maar het blijft wel bewust van zijn omgeving, zodat het kan ontsnappen als het de kans krijgt.

‘Voor dood spelen’ kan de evolutionaire oorsprong van bijna-doodervaringen zijn. Dat wordt bevestigd door het feit dat sommige mensen die onterecht dachten dat ze in levensbedreigende omstandigheden zaten, ook bijna-doodachtige ervaringen beschreven. De bovennatuurlijke en overeenkomstige elementen van die ervaringen kunnen een poging van het menselijke brein zijn om betekenis te geven aan wat er gebeurt. ‘BDE’s zijn in zekere zin passieve coping mechanismen die de overlevingskans tijdens levensbedreigende omstandigheden verhogen, zegt Martial.

Nog geen experimenteel onderzoek

Jimo Borjigin, neurowetenschapster aan de universiteit van Michigan, nam niet deel aan het onderzoek maar ging niet akkoord met sommige ideeën van de studie. Het gaat onder meer om de bewering dat de mechanismen van BDE’s waarschijnlijk dezelfde zijn als de mechanismen die verstoringen in de remslaap veroorzaken. 'Hoewel er een correlatie gevonden is tussen mensen die remslaapproblemen ervaren en degenen die BDE’s hebben, is dit enkel een hypothese die experimenteel nog niet getest is. We hebben meer fysiologische gegevens nodig, geen hypothesen nodig die voortkomen uit andere hypothesen', zei Borjigin.

Martial en haar collega’s erkenden dat hun nieuwe model slechts een eerste stap is in de richting van de ontwikkeling van een robuuster model – één dat idealiter onderbouwd is door fysiologische data. De hypothesen, die ze voor verschillende aspecten van BDE’s hebben, kunnen volgens Martial dienen als een ‘leidraad voor toekomstig empirisch onderzoek dat meer in detail zal gaan’.

Door het uiterste van de menselijke ervaring te onderzoeken, zei ze, kunnen toekomstige studies ook bijdragen aan een beter begrip van de werking van het bewustzijn.

Bron: Eos Wetenschap

Kortom: van zodra wetenschappers ooit bewust worden dat het menselijk lichaam slechts een verlengde is van de hersenen, zullen ze misschien beseffen in welke mate mensen door hun breinen en de hypnotische slaap worden geregeerd. Wie zei alweer: "Word Wakker!" - "Ontslaap!" - "Ontwaak!" ???; woorden, die mensen al meer dan 2.000 jaar lang niet begrijpen en dan ook niet op zichzelf kunnen toepassen. Het zij zo: men zegge het voort! :-)

Weet ook, dat de hersenen - net als de indrukken die van buitenaf in ons binnentreden - gedachten, gevoelens en gewaarwordingen voortbrengen, maar niet al te slim zijn. Het brein kan namelijk niet op zichzelf denken - hetgeen, onder andere, fantoompijnen verklaren, en zo meer.

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -