Waarom vergeten we iets? Kun je door training Alzheimer voorkomen? Bestaan er meerdere geheugens? En wat heeft het geheugen van de zeeslak met ons geheugen te maken? We gebruiken het elke dag, maar niemand weet precies hoe het werkt en waar het zich bevindt. We beschouwen ons geheugen als een vanzelfsprekendheid en vergeten dat het net zo goed onderhouden moet worden als ons lichaam.
'Geheugensurvivalgids' is een uitgave van Ambo|Anthos uitgevers en via Bol.com te verkrijgen via deze link.
We vragen veel van ons geheugen. Dagelijks worden we overspoeld met informatie. Maar hoe ons geheugen deze informatiestroom bolwerkt en hoe we het gezond houden, weten we niet precies. Een goed geheugen heeft volgens hersenwetenschapper Boris Konrad niets te maken met aanleg, maar met goede training.
Anders gezegd: hoe maakbaar is ons geheugen? Nog met andere woorden uitgedrukt: in hoeverre kunnen we ons geheugen verbeteren, wetende dat het niet kan worden vergeleken met de harde schijf van jouw computer, gewoonweg omdat er in ons brein geen 'harde schijf' te vinden is. Wat dan wel?...
Enkel mensen, die aan Zelfkennis doen, weten dat iedereen niet over één, maar over meerdere breinen beschikt. Een duidelijke reden dus waarom er geen 'harde schijf' op één bepaalde plaats te vinden is.
Bij onze geboorte hebben we onze hersenen meegekregen, maar daar was wel één ding bij dat ontbrak, zijnde: een handleiding. In 'Geheugensurvivalgids' ontrafelt Boris Konrad de werking van ons geheugen en laat hij zien waartoe het in staat is en wat je moet doen om het gezond te houden. Een goed geheugen heeft dus niets te maken met aanleg, maar wel met een goede training. Konrad biedt jou niet alleen een unieke inkijk in de mysterieuze wereld van ‘vergeten en herinneren’, maar reikt ook technieken aan waardoor je sneller en beter leert onthouden.
- 'Boris Konrad geeft zijn geheime technieken prijs, zodat we ze nooit meer vergeten.' – Psychologie Magazine
- 'Ik kan nu in pakweg vijf minuten tijd de willekeurige volgorde van een heel pakje speelkaarten opsommen. Of vijftig plaatjes op een rij, zonder er eentje te missen.' – Antoinette Hertsenberg
- Dr. Boris Nikolai Konrad (1984), geheugenwetenschapper, psycholoog en neurowetenschapper, is verbonden aan het Donders Instituut van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij haalde het 'Guinness Book of Records' en won met zijn team viermaal het wereldkampioenschap geheugensport. Hij geeft wereldwijd lezingen en seminars en verschijnt regelmatig in de media. Zo was hij onder andere te zien in 'Wedden dat ik het kan' en 'Holland's got Talent'.
Digitale dementie
Hoe werken herinneren en vergeten? Boris Konrad legt in zijn boek uit hoe we dingen onthouden, wat goed en wat slecht is voor ons geheugen en waarom er niet zoiets bestaat als een superbrein. Een gezond geheugen komt hoofdzakelijk neer op oefening volgens hem. Dit maakt dat wij zelf verantwoordelijk zijn voor de staat van ons geheugen.
Ons geheugen heeft zich door de eeuwen heen enorm geëvolueerd. Onze voorouders leefden in kleine groepen en moesten vooral onthouden waar schuilplaatsen en voedsel te vinden waren en waar gevaar dreigde. De moderne mens heeft juist te maken met een overdaad aan informatie en besteedt denkwerk uit aan moderne technieken: reclames en smartphones schreeuwen constant om aandacht en veel cognitieve taken zijn overgenomen door laptops, tablets en smartphones.
Wat is het effect van al die digitale media op ons geheugen en concentratievermogen? Zijn hulpmiddelen als navigatiesystemen nuttig - of, maakt het ons geheugen vooral lui? En wat doet een overdaad aan informatieprikkels met ons brein? Zijn we nog wel in staat om informatie goed te verwerken? Of leiden we, in de woorden van de Duitse neuroloog Manfred Spitzer, aan digitale dementie?...
Miniworkshop geheugentraining
Fantastisch! Ongelooflijk! Moet je bekeken hebben! Binnen één minuut en negentien seconden – het publiek hield de tijd streng in de gaten – leerde hij de volgorde van een volledig pak speelkaarten uit zijn hoofd om deze vervolgens foutloos aan het publiek te presenteren. Het persoonlijk record benaderde hij daarbij niet eens – dit ligt op dertig seconden. Maar, hoe doe je dat?
Het knappe ervan is, dat - volgens hem - iedereen dat kan aanleren. Jij dus ook. Ronde de 25ste minuut verkrijg je er al een voorbeeldje van. Niet zozeer met herinneren te maken, wel met herkennen.
Ook honderd jaar geleden raadde Gurdjieff ons al aan om in beelden te leren denken, omdat jouw hersenen dan beter worden geactiveerd. Maar in het 2.000 jaar oude Nieuwe Testament werd dat ook al aangetoond, dankzij parabelen en andere metaforen.
In onderstaand filmpje kan je voor jezelf vaststellen hoe gemakkelijk het voor jou kan zijn om 20 woorden zonder enige extra moeite te onthouden door in beelden te denken. Anders gezegd: zonder dat beeldend denken waarin beweging wordt gelegd, was je daar waarschijnlijk niet toe in staat. Konrad vroeg het publiek om te gaan staan en met hem tien punten op het lichaam te onthouden: de voeten, knieën, het bovenbeen, een bil, de buik, borst, schouders, keel, mond en ogen. Vervolgens koppelde hij twee woorden aan elk lichaamsdeel dat men moest onthouden. Binnen de vijf minuten wist het gehele publiek de lijst met twintig woorden foutloos en in de juiste volgorde op te noemen.
En, dankzij die 20 nietszeggende woorden zul je tegelijkertijd nog iets anders uit het hoofd hebben geleerd! Filmpje bekijken, hé!
De kansen en risico’s van een trainbaar geheugen
We vertrouwen dagelijks op ons geheugen, maar weten nauwelijks hoe het werkt en hoe we het kunnen trainen. Hersenwetenschapper Boris Konrad vertelde in bovenstaand filmpje hoe ons geheugen in elkaar zit en demonstreerde dat het met de juiste methode ook echt te trainen is. Dat riep vragen op over de gevolgen van deze maakbaarheidsgedachte die gespreksleider Marc Slors in het gesprek tussen Konrad en filosoof Jolien Francken ter discussie stelde. Want, in hoeverre ben jij verantwoordelijk voor jouw eigen mentale fitheid als je zelf aan de staat van je geheugen kan werken?
Niet één geheugen
Boris Konrad begon zijn verhaal met die kleine demonstratie met een volledig pak speelkaarten. Mensen vragen na zo'n demonstratie vaak: ‘Wanneer heb je ontdekt dat je dit kan?’ Dit is echter de verkeerde vraag, stelde Konrad. Het is geen kwestie van talent, maar een vaardigheid die te trainen is. Hij legde uit hoe dit proces in het brein werkt. “Interessant is dat ons geheugen zich niet in één bepaald deel van de hersenen bevindt. Ervaringen van patiënten met hersenbeschadigingen hebben ons daarbij veel geleerd. Zo weten we uit ervaring dat patiënten, waarbij de hypocampus ernstig beschadigd is, niet langer in staat zijn om nieuw langetermijngeheugen op te bouwen. Maar andere interessante geheugentaken zijn nog steeds mogelijk.”
Konrad noemde het voorbeeld van een patiënt die ze meenamen naar de golfbaan. “Hoewel de patiënt zich een half jaar later niet meer kon herinneren ooit op de golfbaan te zijn geweest, was hij wel degelijk een stuk beter geworden in golf. Hieruit kunnen we concluderen dat we meerdere geheugens hebben en de hypocampus dus niet de als enige een geheugenfunctie vervult. Hersenscans van getrainde geheugenatleten laten zelfs zien dat zij veel meer verbindingen in de hersenen hebben dan gemiddeld, niet alleen tijdens specifieke taken maar ook in rust. De hersenen zijn dus te trainen.”
Denken in beelden
Nogmaals: een belangrijke factor bij de meeste geheugentechnieken is dat je leert in beelden te denken - en, dat je die beelden soms belevendigt door er beweging in aan te brengen. Hierdoor worden meerdere verbindingen aangemaakt in de hersenen en wordt op termijn het geheugen getraind. Konrad liet een ander publiek in tien seconden tijd twintig afbeeldingen zien en vroeg hoeveel beelden zij daarvan hadden onthouden. Slechts een paar afbeeldingen werden genoemd. Vervolgens liet hij de afbeeldingen naast een andere afbeelding zien. Vrijwel iedereen kon foutloos de juiste afbeeldingen herkennen. Konrad onderschreef dit resultaat met wetenschappelijk onderzoek. In het meest uitgebreide onderzoek kregen mensen in een week tijd 10.000 afbeeldingen te zien. Zij konden uiteindelijk negentig procent van de getoonde afbeeldingen herkennen.
In onderstaande videoclip geeft Konrad rond de 9e minuut een ander voorbeeld van hoe je via jouw verbeeldingswereld iets kunt leren onthouden dat op de gewone manier iets moeilijker zal zijn.
'Geheugensurvivalgids' is een uitgave van Ambo|Anthos uitgevers en via Bol.com te verkrijgen via deze link.