Vandaag verschijnt bij Uitgeverij Ten Have 'Wilde rituelen' van Caitlin O’Connell

Dit boek is een verkenning van de rituelen die we in de samenlevingen van zowel wilde dieren als mensen terugvinden.
door Tsenne Kikke - dinsdag 7 september 2021 4:24

Wat wij van dieren kunnen leren over onszelf: meeslepende narratieve non-fictie.

Caitlin O'Connell toont tien meest interessante lessen die mensen van dieren kunnen leren over samenleven, verbinding en onszelf. Het is een fascinerend boek dat de dierenwereld dichter bij ons brengt.

De auteur vertelt welke rituelen dieren volgen als ze elkaar begroeten, verleiden - of, als ze rouwen. Het gemeenschapsgevoel van zebra’s, olifanten en chimpansees leert ons wat in onze op het individu gerichte samenleving hard nodig is. Anders gezegd: dieren leren ons te leven.

'Caitlin O’Connell biedt een verrukkelijke tour door het dierenrijk waar we de rituelen in gevechten, spel, verleiding, groeten en rouwen ontdekken.' – Frans de Waal.

Caitlin O'Connell is schrijfster en fotografe. Aan de Harvard Medical School is zij, onder andere, een autoriteit op het gebied van het gedrag van olifanten. 'Wilde rituelen' is haar eerste boek in het Nederlands.

Dit boek aankopen via Bol.com? Of, er eerst - naast hetgeen hieronder staat vermeld - een uittreksel uit lezen? Klik op deze link!

Caitlin O'Connell weet veel over dieren af. Ze bestudeerde hen tientallen jaren lang in hun oorspronkelijke habitat, van de Stille Oceaan tot de Afrikaanse savanne. Ze is vooral gespecialiseerd in olifanten. Alhoewel er in 'Wilde rituelen' over olifantenrituelen sprake is, behandelt ze eveneens de rituelen van veel andere dieren: van flamingo's en andere vogels tot Galapagosschildpadden, apen, walvissen, zebra's, neushoorns en Afrikaanse leeuwen. Zelfs haar eigen hond, Frodo, wordt erin betrokken. En, ze vergelijkt al die rituelen met de onze.

Een van de dingen die jou bij het lezen van dit boek zal opvallen, is hoe actueel het is. Het eerste hoofdstuk bevat informatie over hoe de quarantaine ons meer geïsoleerd heeft gemaakt. O'Connell is de mening toegedaan dat dit huidige isolement heeft aangetoond dat mensen een sterke behoefte hebben aan nauw contact, en dat dit fysieke isolement zal resulteren in een transgenerationeel trauma.

Ze merkt ook het volgende op: "Veel gemeenschappen zijn vandaag de dag ernstig verdeeld op grond van ras, klasse, leeftijd, inkomen, godsdienst of geslacht. Het is dus zaak alles in het werk te stellen om de relaties binnen en tussen groepen mensen te begrijpen en te versterken. Wij hebben de mogelijkheid om te vernieuwen door terug te keren naar belangrijke oerinstincten en ons opnieuw vertrouwd te maken met rituelen van de inclusiviteit."

In dit boek leren we hoe rituelen die binding tot stand kunnen brengen, en hoe we kunnen leren van de rituelen die dieren uitvoeren en dat we die kennis kunnen gebruiken om onze eigen, menselijke rituelen te versterken - waarvan we er in onze tijd te veel hebben genegeerd.

In een hoofdstuk bespreekt O'Connell eveneens de kracht van het collectieve. Ze vertelt ons dat door de evolutie van het groepsleven, primaten in staat waren te evolueren - met als gevolg, bij de mens: grotere hersenen en uiteindelijk de ontwikkeling van taal.

Eén van de hartverscheurende passages daarover gaat over Chantek, de eerste orang-oetan die gebarentaal aanleerde. Hij was opgevoed als een mensenkind, kreeg les in gebarentaal en ontwikkelde het taalvermogen van een zeven- of achtjarige. Toen hij aan de Universiteit van Tennessee in Chattanooga woonde, wees hij graag de weg aan naar de plaatselijke ijskreemwinkel, want een ijsje was zijn favoriete lekkernij. Maar, zoals maar al te vaak gebeurt met primaten die als mensen worden opgevoed, ontgroeide hij zijn huis. Hij werd naar het 'Yerkes National Primate Research Center' gestuurd, waar hij in plaats van ijsjes te gaan halen, in een zeer kleine cel werd gehouden met weinig verrijkende afleidingen. Ook verkreeg hij niet langer de nodige aandacht...

Toen de persoon met wie hij opgroeide op bezoek kwam, gaf hij te kennen dat zijn gevoelens gekwetst waren. Hij wilde ontsnappen en teruggaan om bij haar te gaan wonen. Ze zei hem dat ze dat niet kon doen, waarop hij met gebaren aanwees dat ze de deur in het geheim moest openen, zodat niemand zou weten dat ze hem had laten ontsnappen. Dat deed zij niet. Hij bleef meer dan tien jaar in die benarde omgeving, totdat hij eindelijk naar de dierentuin van Atlanta kon gaan, waar hij meer aandacht kreeg en kon genieten van schilderen en het maken van sieraden. Wat vooral schrijnend is in dit verhaal is dat Chantek, eenmaal in Zoo Atlanta, zich realiseerde dat hij kon communiceren met de verzorgers van de dierentuin en dat hij zijn soortengenoten kon helpen begrijpen als er iets aan de hand was. Zo was hij in staat om uit te leggen wat de verzorgers deden wanneer hij de andere orang-oetans trachtte te kalmeren.

Chantek stierf in 2017. Hij werd 39 jaar oud.

Azy, bijvoorbeeld, is ook een orang-oetan die met zijn leraar communiceert via symbolen en kan zelfs werkwoorden gebruiken!

O'Connell deelt ook verhalen over het rouwproces na de dood van een dierbare en dat dit niet enkel beperkt is tot mensen. Hoewel sommigen geloven dat mensen superieur zijn aan dieren vanwege onze hoog ontwikkelde emoties, lees dan over de dieren die het niet konden verdragen om hun overleden kroost zomaar op te geven. Of, hoe andere dieren in een kudde rouwden met de beroofde moeders.

Er zijn tevens talrijke aantekeningen die elke nieuwsgierige lezer verwijzen naar het bronmateriaal waaruit ze de inspiratie putte. De foto's zijn prachtig, maar wat dit boek in essentie de moeite van het lezen waard maakt, is de manier waarop O'Connell ons laat zien dat menselijkheid niet alleen voor mensen weggelegd is.

Feit is dat we soms vergeten dat dieren in quarantaine soms worden misbruikt vanwege financiële hebzucht - of, dat we hen kwetsen wanneer bossen worden verbrand of gekapt, wanneer oceanen worden vervuild door olie, en wanneer het milieu wordt vergiftigd door mensen die niet de menselijkheid hebben die veel andere dieren wél hebben.

'Wilde rituelen' is een boek met een meest interessante inhoud - en, eenmaal erin begonnen, is de kans groot dat je het moeilijk zult kunnen opzijleggen.