Voor de zoveelste maal herdachten 'christenen' (zijnde: mensen, die leven volgens de voorschriften van Jezus Christus; dit, in tegenstelling tot mensen die zich 'katholiek' noemen) wereldwijd het feit dat Jezus in een stal in Bethlehem werd geboren en zo de door zonde versperde weg tussen de mensen en God weer vrijmaakte. Al eeuwenlang wordt het verhaal – dat gedetailleerd in de Bijbel beschreven staat – van generatie op generatie overgedragen en zelfs niet-christenen zijn er vaak – mede dankzij de kerststalletjes die je in etalages en soms zelfs op de hoek van de straat ziet opduiken – vrij bekend mee. Vrijwel iedereen op aarde heeft wel eens van Jezus gehoord en ongetwijfeld ook een bepaalde voorstelling van hoe Jezus eruit moet hebben gezien. Maar in hoeverre klopt dat beeld? In andere woorden: hoe zag Jezus er eigenlijk uit?
Heeft Jezus bestaan?
Die vraag veronderstelt allereerst dat we ervan uit gaan dat Jezus echt heeft bestaan. En dat is geen vergezochte aanname. Zoals je eerder op Scientias.nl kon lezen, bestaat er onder historici weinig twijfel over dat Jezus – als historische persoon – echt heeft bestaan. Of, om met de woorden van professor Robert van Voorst, auteur van het in 2000 verschenen boek ‘Jezus Outside the New Testament: An Introduction to the Ancient Evidence‘ te spreken: “De meeste moderne wetenschappers zijn zo overtuigd van de historiciteit van Jezus dat ze het bespreken ervan onnodig, of zelfs een verspilling van tijd vinden.”
Uiterlijk
Terwijl er over de vraag of Jezus als historische persoon heeft bestaan dus weinig discussie lijkt te zijn onder historici en niemand de bepalende rol die Jezus en Zijn volgelingen in de geschiedenis hebben gespeeld in twijfel trekt, is er frappant genoeg nauwelijks iets bekend over hoe Jezus eruit zag. In de Bijbel staat eigenlijk niets over het uiterlijk van Jezus. En ook in literatuur uit de eerste eeuwen na Christus wordt met geen woord over zijn uiterlijk gerept. “Pas in de derde en vierde eeuw duiken een paar beschrijvingen op,” zo vertelt professor Bert Jan Lietaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Testament aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, aan Scientias.nl. De grote vraag is natuurlijk of die beschrijvingen bij de werkelijkheid in de buurt komen. Lietaert Peerbolte denkt van niet. “In die tijd vierde de fysiognomie hoogtij. Dit is een oude praktijk, die stelde dat aan het uiterlijk van mensen karaktereigenschappen kunnen worden afgelezen. Maar dat kun je natuurlijk ook omkeren.” In dat scenario leid je het uiterlijk van mensen af uit de karaktereigenschappen. “En dat zien we hier gebeuren,” stelde Lietaert Peerbolte, verwijzend naar de afbeeldingen die in de derde en vierde eeuw van Jezus opduiken.
Verandering
We tasten dus in het duister over hoe Jezus er precies heeft uitgezien. Maar dat heeft de mensheid er in de eerste eeuwen na Christus niet van weerhouden om Jezus af te beelden. Tegelijkertijd zien we in die eerste eeuwen dat de wijze waarop Jezus wordt afgebeeld aan verandering onderhevig is. “In de Griekse en Romeinse Oudheid – oftewel tot aan de vierde eeuw na Christus – wordt Jezus vaak zonder baard en als herder afgebeeld,” vertelde Lietaert Peerbolte. “Dat gaat terug op het Johannes-evangelie waarin Jezus over zichzelf zegt: ‘Ik ben de goede herder’.” Grappig genoeg zagen herders er in de tijd van Jezus heel anders uit dan de beeltenissen van Jezus als goede herder ons willen doen geloven. “Herders waren in die tijd zowat het ruigste volk dat je je kunt voorstellen.” Het lijkt dan ook weinig aannemelijk dat zij zich keurig schoren. Dat Jezus als baardloze herder wordt afgebeeld, wijst erop dat mensen Hem in die tijd bij voorkeur als jonge jongen afbeelden. Dat verandert na de vierde eeuw. “Vanaf dat moment wordt Jezus doorgaans afgebeeld met een baard en kastanjebruin, schouderlang haar.”
Met dat in gedachten is de recente ontdekking van onderstaande muurtekening die Jezus zou laten zien, opmerkelijk te noemen. Deze muurtekening is teruggevonden in Israël, stamt uit de vijfde of zesde eeuw, en laat zien hoe Jezus gedoopt wordt. Jezus wordt daarbij met golvend haar, maar zónder baard afgebeeld. “Het is een vrij late afbeelding van Jezus zonder baard.” De afwezigheid van de baard suggereert opnieuw dat Hij als jongetje is afgebeeld. Lietaert Peerbolte noemde dat frappant. De vier canonieke evangeliën vertellen ons dat Jezus – kort na Zijn doop – als volwassen man aan Zijn publieke optredens begint. “Het is dus frappant dat Hij hier als jongetje is afgebeeld. Blijkbaar was dat in de vijfde en zesde eeuw de dooppraktijk.” In andere woorden: men was in die tijd gewend om kinderen te dopen en dus wordt Jezus ten tijde van Zijn doop ook als jongetje afgebeeld. “Het zegt dus meer over de context uit die tijd dan over Jezus’ uiterlijk.”
Context
Die context waarin mensen leefden, is overigens altijd bepalend geweest voor de wijze waarop Jezus werd afgebeeld. “Zo zie je bijvoorbeeld dat Jezus in het westen als westerling wordt afgebeeld, terwijl Hij in Afrika Afrikaans is. Context beïnvloedt dus de manier waarop mensen naar Jezus kijken.” Ook laat men zich bij het afbeelden van Jezus soms inspireren door andere godsdiensten. “In de Byzantijnse kunst zie je Jezus vaak afgebeeld terwijl Hij zetelt op een troon in de hemel. Die iconografie gaat – bijna één op één – terug op Zeus.”
En ook de Grieken hadden er een handje van weg om Jezus wat meer in hun cultuur te laten passen. “Zo werd Hij ook wel afgebeeld als filosoof.” Desalniettemin is er gaandeweg wel een soort consensus ontstaan over hoe Jezus eruit moet hebben gezien. Dat is volgens Lietaert Peerbolte deels te herleiden naar teksten uit de zevende en achtste eeuw die het uiterlijk van Jezus beschrijven en waarvan lang gedacht werd dat ze veel ouder waren. “De inhoud van die teksten hebben geleid tot een soort standaardisering van de wijze waarop Jezus werd afgebeeld.” Maar ook de 'Zweetdoek van Veronica' is van cruciaal belang geweest. “Volgens de legende heeft Jezus tijdens Zijn gang naar Golgotha Veronica ontmoet, waarna Veronica met een zweetdoek het bloed van Zijn hoofd heeft afgewist en daarbij zou een afdruk van Zijn gelaat op de doek zijn achtergebleven. In de Middeleeuwen zijn tientallen van die doeken gemaakt, en die hebben een enorme invloed gehad op de wijze waarop Jezus werd afgebeeld.”
Bron: Scientas.nl
Nota: drie jaar geleden had ik het al over dit onderwerp...
Ja!... Spiritualia is er speciaal voor jou; dit, dankzij enkele sponsors!
Maar, er is nog immer nood aan meerdere sponsors - vooral, omdat 2019 voor de deur staat. Niet enkel en alleen om de zware kosten te helpen dragen, maar vooral om met-ter-tijd een budget te vergaren waardoor deze website naar buiten toe beter kan worden gepromoot.. En, sponsoren kan al vanaf 1 euro. Meer info, of interesse?.... Klik op deze link.
Indien je een zelfstandige bent, kan je jezelf via Zoek&Vind aanmelden. En jawel: als je geen behoefte hebt aan klandezie of naambekendheid kan het natuurlijk ook volledig gratis, zolang deze website blijft bestaan. Denk daarbij: "Dankzij die enkele sponsors..." :-)