Een cryptide is een dier, plant of eender welk levend wezen waarover geen enkel wetenschappelijke bewijs bestaat, maar waarvan sommige mensen veronderstellen dat het daadwerkelijk bestaat, of heeft bestaan. Voorbeelden hiervan zijn de Yeti, de Kraken, Bigfoot, en zo meer.
Zo is cryptozoölogie een omstreden vorm van theorievorming over, en onderzoek naar, onbekende dieren (soms ook andere levensvormen, waaronder aliens), ook wel cryptiden genoemd, die zó spectaculaire eigenschappen bezitten, dat hun bestaan onwaarschijnlijk is. De cryptozoölogie is geen academische tak van de zoölogie of een andere wetenschappelijke discipline. Vaak wordt het gezien als een pseudowetenschap omdat de empirische onderbouwing pleegt te bestaan uit anekdotisch bewijs, legenden en niet-eenduidige waarnemingen.
Als voorbeeld hiervan kunnen we het zogenaamde Monster van Loch Ness aanhalen, naar verluidt een groot onbekend dier uit de Schotse Hooglanden. Nessie is vergelijkbaar met andere Schotse meermonsters, alhoewel de beschrijving ervan sinds zijn 'ontdekking' in 1933 van mens tot mens sterk varieert.
Mensen, die het dier zouden gezien hebben, zeggen dat het tussen de 3 en de 5 meter lang is. Anderen schatten het tussen de 12 en 15 meter. Velen beweren dat Nessie een bult op de rug heeft, maar enkelen menen twee of drie bulten gezien te hebben. Ook wordt vaak gezegd dat het dier een lange (slangachtige) hals, van ongeveer 2 meter lang heeft, met een kleine kop en een geleidelijk bredere bek, enzovoorts.
Ondanks het feit dat zijn bestaan slechts op anekdoten berust, spendeert de mens - waaronder effectief wetenschappelijk ingestelde personen, en dus ietwat intelligente stervelingen - er vandaag de dag nog zeer veel geld, tijd en aandacht aan. Anderzijds geldt hetzelfde voor ufo's en het bestaan van buitenaardse wezens, die op onze Aarde zouden rondlopen.
De verbeeldingskracht van sommige fanatiek ingestelde mensen is tevens dermate groot dat ze er alles aan zouden doen om hun 'geloof' te bewijzen. Niemand heeft tot op heden een foto van de godheid gemaakt waarin hij gelooft, maar wél van vliegende schotels en Nessies. Nochtans is geen één van de vele Nessie-foto's echt scherp en van velen is inmiddels reeds bewezen dat ze gewoonweg nep zijn.
In 1951 werden bijvoorbeeld drie bulten, gemaakt van hooibalen en bedekt met een donker zeildoek, op het water gefotografeerd. Verder zijn ook pootafdrukken van een groot monster bij de oever gevonden. Deze bleken afkomstig van een paraplubak, vervaardigd uit een nijlpaardpoot. Dit sluit niet uit dat duizenden mensen het dier 'reeds hebben gezien', en de verhalen erover zijn al eeuwen oud.
De oudste waarneming is terug te vinden in 'Life of St. Columba' van Adomnán, geschreven ergens in de zevende eeuw.
Volgens Adomnán was het monster in het jaar 564 gezien door de priester Sint-Columba. Hij was op een missie om mensen tot het christendom te bekeren, toen hij langs een begrafenis bij de rivier Ness kwam. Volgens omstaanders was de man die begraven werd gedood door een 'waterbeest'. Nadat hij dit verhaal had gehoord, stuurde Columba zijn assistent Lugneus Mocumin het water in. Het beest dook opnieuw op en viel Mocumin aan. Columba hief hierop een Latijns kruis op, en sprak in de naam van God: “Tot hier en niet verder! Raak de man niet aan! Ga onmiddellijk weg!” Het monster trok zich terug in de diepten van het water. Mocumin overleefde het voorval en de mensen die aanwezig waren bekeerden zich onmiddellijk tot het christendom.
Mensen, die in het bestaan van het monster geloven, gebruiken deze geschiedenis nog steeds als bewijs, maar sceptici zijn van mening dat het verhaal losstaat van de sage en pas later met het monster van Loch Ness werd geassocieerd. Dit, onder andere, omdat het verhaal zich op de rivier de Ness afspeelde en niet bij het meer. Bovendien was het niet ongebruikelijk dat men in oude tijden verhalen schreef over priesters die monsters en andere gedrochten zouden hebben verjaagd om zo mensen te bekeren tot het Christendom.
En, nu dat we het toch over religie hebben: in 2012 verhuisde een boeddhistische monnik, een zekere Lama Yeshe Losal Rinpoche, naar Schotland om op zoek naar het monster te gaan. Och, mensen, die zich als lama uitgeven, zijn ook maar doodgewone stervelingen en uiteindelijk is zijn stunt geen slechte manier om wat centjes uit de zakken van toeristen te kloppen.
Het geloof, of bijgeloof, in het bestaan van het monster, kan worden verduidelijkt via het aanhalen van het feit dat in 2005 honderd atleten, die aan de 'Scottish Triathlon' deelnamen, voor een bedrag van 1 miljoen Engelse Ponden werden verzekerd tegen beten van het Loch Ness Monster.
Een beetje geschiedenis
De hedendaagse interesse in het monster ontstond in 1933, toen meerdere mensen het monster beweerden te hebben gezien. De eersten, die met het verhaal kwamen, was het echtpaar Van Praet, die op 22 juli 1933 het monster meenden te zien. Volgens hen hadden ze een monster de weg zien oversteken met een ander beest in zijn bek. Het monster sprong vervolgens in het meer. Het bericht van de twee haalde de voorpagina van de krant, en was daarmee een wereldprimeur. De sage van 'Nessie' was geboren.
In augustus 1933 kwam Arthur Grant met het verhaal dat hij het beest bijna zou hebben opgeschept met zijn motorfiets. Eveneens in 1933 beweerde een huishoudster, Margaret Munro genaamd, het monster gedurende 20 minuten te hebben gezien.
In mei 1943 zou C. B. Farrel van de 'Royal Observer Corps' zijn afgeleid van zijn taak omdat hij het monster zag. In december 1954 zag de crew van de vissersboot Rival III een vreemd groot object op hun sonar, enzovoorts.
Eén van de beroemdste foto’s van het monster is in 1934 gemaakt door dokter Robert Kenneth Wilson. Daarop is het silhouet zichtbaar van een lange nek die uit het water steekt. Deze foto wordt ook wel de 'doktersfoto' genoemd, omdat hij er zijn naam niet aan wilde toebedelen. Aanvankelijk zag men de foto als bewijs voor het bestaan van het monster, maar sceptici werden al snel achterdochtig. Inmiddels is bekend dat de foto nep is. Op zijn sterfbed bekende de dokter dat het ging om een imitatiekop, die was bevestigd op een speelgoedonderzeeër. Hiervan had hij een foto gemaakt: de beroemde 'doktersfoto'.
Mogelijke antwoorden
Het verhaal wordt vooral in stand gehouden om zo het toerisme te onderhouden in de omgeving van Loch Ness en Inverness. Maar, in de veronderstelling dat niet alle waarnemers geboren leugenaars zijn, vinden we op Wikpedia enkele verklaringen, waaronder:
De circustheorie: In maart 2006 beweerde een onderzoeker dat, in de tijd dat het monster de eerste keer gezien werd, er een circus in de nabijheid zijn kampement had opgeslagen en mogelijkerwijs een olifant een bad heeft genomen in het meer. Tijdens dit bad zouden alleen de rug en slurf zichtbaar zijn geweest, wat door een voorbijganger is opgemerkt. Wat de circusdirecteur extra verdacht maakt is dat hij £20.000 (ongeveer €30.000 vandaag de dag) uitloofde voor degene die het monster kon vangen voor zijn circus in Londen. Misschien creëerde de hij de sage om meer aandacht voor zijn circus te genereren.
Andere dieren: Behalve de olifant zijn er ook andere dieren, die per ongeluk aangezien kunnen worden voor het monster. Een van de eerste theorieën over het monster was dat het in werkelijkheid een enorme aal zou betreffen. Ook zwermen vogels, die laag over het meer zouden vliegen en zeehonden die af en toe het meer aandoen, zijn genoemd als mogelijke verklaringen voor het monster.
De 52-jarige Steve Feltham wijdde al meer dan twee decennia van zijn leven aan het mysterie van het Monster van Loch Ness. Zijn conclusie na lang twijfelen: het monster bestaat wellicht niet en is hoogstwaarschijnlijk niet meer dan een meerval met een lange gebogen rug; een vissoort, die tot vier meter lang kan worden, en tot 394 kilo kan wegen.
Levenloze voorwerpen die op het water drijven kunnen bij slecht zicht ook voor het monster worden aangezien. In 1933 kwam de 'Daily Mirror' met een artikel voor de pinnen over een boomstam die was aangespoeld, waarvan de vorm met wat fantasie deed denken aan de nek van het monster. Ook een reeks artikelen uit 'New Scientist', geschreven in 1982 door Dr Maurice Burton, noemen bomen, zoals de grove den, als bron voor het monster.
Optische effecten: Bij bepaalde weersomstandigheden kan het water in het meer op enkele plekken donkere vlekken vertonen (mogelijk doordat de bergen rond het meer erin worden weerspiegeld). In 1979 toonde men aan dat atmosferische lichtbreking de manier waarop dieren en voorwerpen werden waargenomen kon aantasten. Zo toonde men, onder andere, enkele rotsen aan die door deze lichtbreking op een hals en kop leken.
Seismologische activiteit: De Italiaanse geoloog Luigi Piccardi lanceerde in 2001 een theorie volgens welke de waarnemingen van een onbekend wezen, het gevolg zijn van de seismologische activiteit in de streek. Het Loch Ness is gesitueerd in Great Glen, een dal dat ontstaan is door de breuklijn tussen twee aardplaten. Het meer ligt dus exact in een breukzone. Slechts een kleine schok kan het wateroppervlak in beweging brengen. Door de geologische activiteit kunnen ook gasbellen ontstaan. Volgens Piccardi kunnen deze voor een levend wezen worden aangezien, door gezichtsbedrog en/of door verhalen van de sage.
Tenslotte is er nog sprake van een thermo-klinisch effect, waarbij wordt uitgelegd dat wanneer het water, dat zich in de bovenste 100 meter bevindt, afkoelt en daardoor naar beneden zinkt, het vervangen wordt door het veel warmere water uit de diepte. Dit kan ervoor zorgen dat er bovenop het meer een dichte mist ontstaat, waarin men dingen kan zien die er in wezen niet zijn. Denk, bijvoorbeeld, aan wolken in de lucht. Ooit al eens in wolken gestaard en er dingen in gezien?
Exploreer Loch Ness via Google Maps