Zeugma was eertijds een Turkse stad aan de Eufraat, gesticht door Seleucus I Nicator bij de brug die daar over de rivier lag. De naam 'Zeugma', een Grieks woord, dat 'juk' of 'verbinding' betekent, verwijst naar de 'botenbrug' die Alexander de Grote er liet verrijzen. De stad lag een 2000 stadiën ten noorden van de vroeger oversteekplaats bij Thapsacus, aan de rechteroever van de stroom, tegenover de stad Apamea (nabij het huidige Birecik).
In de tijd van Justinianus I was Zeugma reeds in verval, maar werd door de keizer hersteld. Hij liet hoge, brede muren optrekken rond de stad, maar in 637 viel de stad desalniettemin in handen van de moslims. Door de aanleg van de 2,5 kilometer lange stuwdam Birecik, gebouwd in de periode 1996-2001, is Zeugma, samen met Apamea, voor minstens 30% onder water komen te staan.
Sinds 2007 is men er met opgravingswerken begonnen, omdat Zeugma indertijd een belangrijk centrum was van het Oost-Romeinse rijk. De omstandigheden waarin de mensen werken is alleszins geen aanrader: in de zomermaanden bereikt de temperatuur aldaar een vijftigtal graden Celsius.
Zeugma en omgeving zijn rijk aan geschiedenis, omdat het gebied is gelegen op het kruispunt van de Romeinse wereld, de Hittitische, het Assyrische en de Byzantijnse. Onlangs werden er, naast veel andere zaken, nogmaals drie meesterlijke oude mozaïeken ontdekt. Alle drie bevinden zich in hetzelfde gebouw, namelijk in het 'Huis van Muzalar'.
Ondanks het feit dat men tot op heden reeds 7 miljoen Turkse Lire, zijnde 2.500.000 euros, in de opgravingen heeft geïnvesteerd, is men van mening dat de opgravingen nog maar pas begonnen zijn er er dus nog veel is te vinden. Wel is er een klein probleempje. Omdat de ontwerpers van indertijd aan al de gevonden meesterwerken natuurlijk geen documentatie hebben toegevoegd, dragen de meeste ervan geen naam.
"Bovendien moeten zeer veel plaatsen nog worden doorzocht," zei Kutamis Gorkay, die de opgravingen leidt, "Er zijn nog steeds huizen, die in rotsen werden uitgehouwen, en elk daarvan bevat een zestal kamers. We richten ons vooral op restauratie en conservering en we zijn van plan om een tijdelijk dak boven te site te bouwen om deze te beschermen. We geloven dat er in deze oude stad een twee- à drieduizend woningen stonden, waarvan een 25-tal onder water staan.
En, zoals gewoonlijk, zeggen beelden veel meer dan woorden. Indien je in archeologie geïnteresseerd bent, en toevallig over een 26-tal minuten beschikt, is onderstaande videoclip één van de meest leerrijke.
