Gedragstherapie is een vorm van psychotherapie waarin het menselijk gedrag in wisselwerking met omgevingsfactoren centraal staat. Iedereen doet, denkt en handelt op een welbepaalde manier. In de loop van ons leven hebben we zeer vele gedragingen aangeleerd. Iemand die psychische problemen heeft, bijvoorbeeld, kan leren anders te denken en/of dingen anders aan te pakken dan voorheen.
Gedragstherapie is gericht op het opheffen van concrete problemen of klachten. Voorbeelden van zulke klachten zijn: angstklachten, fobieën, depressies, verslavingsproblemen en dwanghandelingen. Het gaat er vooral om uw huidige klachten te verminderen. Soms kunnen ervaringen uit het verleden daarbij ter sprake komen. Kortom: gedragstherapeuten pogen ongewenste gedragingen en emoties te doen verdwijnen, of te veranderen, door de prikkel aan de basis hiervan, te koppelen aan een ander, constructiever gedrag.
In de loop der tijden hebben zich verschillende vormen van gedragstherapie ontwikkeld. De belangrijkste zijn: klachtgerichte gedragstherapie, cognitieve gedragstherapie en constructionele gedragstherapie. Het gaat hier om vergelijkbare vormen van psychotherapie, alleen het aangrijpingspunt van de therapie is anders.
- De klachtgerichte gedragstherapie legt het vertrekpunt voor de therapie bij de klachten die u op dit moment heeft. De psychotherapeut bekijkt met u in welke omstandigheden de klachten precies optreden en stelt samen met u een stappenplan op. In en buiten de therapie werkt u met behulp van opdrachten en oefeningen aan het verminderen van de klachten.
De klachtgerichte gedragstherapeut zal u leren hoe u zich kunt ontspannen met behulp van bepaalde oefeningen. Vervolgens kan hij of zij u vragen u voor te stellen dat u in een omgeving bent waar u zich doorgaans gespannen voelt, terwijl u de opdracht krijgt om u te ontspannen. Het kan ook zijn dat de gedragstherapeut u vraagt een situatie op te zoeken die u tot nu toe vaak vermeed, bijvoorbeeld koffiedrinken met uw collega's. Ook kan de gedragstherapeut u vragen bepaalde herinneringen op te schrijven of een dagboek bij te houden.
- De cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten, gevoelens en gedrag op een bepaalde manier met elkaar verbonden zijn. Iemands gedachten beïnvloeden zijn of haar gevoelens en gedrag. Negatieve gedachten zoals "ik ben niks waard" of "ik kan dat toch niet" kunnen psychische problemen veroorzaken of versterken.
De cognitieve gedragstherapeut zal met u nagaan welke ideeën u hebt over uzelf en anderen, wat anderen van u denken, wat u zou moeten doen en/of kunnen, of u schuld hebt aan iets, etc. De psychotherapeut zal vervolgens met u in gesprek gaan over de mate waarin deze ideeën op realiteit berusten. Het accent ligt op het aanleren van andere, meer positieve gedachten. Via het beïnvloeden van uw denkbeelden kan uw gevoelstoestand in gunstige zin veranderen. Daardoor verandert uw doen en laten in positieve zin en verminderen uw klachten.
- De constructionele gedragstherapie heeft als uitgangspunt dat gedrag tot stand komt onder invloed van factoren in de omgeving. Iedereen heeft in zijn omgeving bepaalde dingen nodig om goed te kunnen functioneren. De één voelt zich prettig als hij hard kan werken, de ander als hij zich kan uitleven in een hobby. Sommige mensen zijn in hun element als ze veel mensen om zich heen hebben, anderen hebben juist rust nodig.
Bij deze vorm van gedragstherapie is het streven meer zicht te krijgen op die omgevingsfactoren die voor u een bevredigend functioneren mogelijk maken. De constructionele gedragstherapeut richt zich vooral op die momenten in uw bestaan waarop het goed met u ging. Door middel van de psychotherapie wordt geprobeerd de goed lopende momenten en het daarbij passende gedrag uit te breiden. Daardoor verminderen of verdwijnen de klachten.
Gedragstherapie is een veel toegepaste vorm van psychotherapie. Naast individuele psychotherapie bestaat de mogelijkheid van groepspsychotherapie. Behalve gedragstherapie voor volwassenen is er ook gedragstherapie die speciaal is op kinderen en jongeren, op partners en gezinnen. Binnen de gedragstherapie wordt ook wel gewerkt met speciale doelgroepen, zoals mensen met verslavingsproblemen of met problemen op het werk.
Gedragstherapie is er op gericht om emotionele problemen op te lossen door te leren om anders te reageren. Omdat gedrag vaak een wisselwerking heeft met de omgeving waarin iemand leeft, speelt dit aspect een grote rol bij de behandeling.
Het aanpassen of veranderen van gedrag gebeurt veelal door te oefenen in de praktijk. Het idee is dat het zelfvertrouwen daardoor toeneemt en de klachten verminderen.
Enkele gedragstherapeutische technieken, onder andere, zijn:
Systematische desensitisatie heet de techniek waarmee de gedragstherapeut de patiënt stapsgewijs afleert bang te zijn voor beangstigende situaties. Eerst moet de patiënt lichamelijk ontspannen door middel van ontspanningsoefeningen. Angst en spanning versterken elkaar namelijk. Hij of zij moet zo lang mogelijk ontspannen en dus angstvrij blijven, wanneer hem angstprikkels worden toegediend. ('Blijf ontspannen terwijl ik je een foto van een muis vanaf een verre afstand laat zien.') Daarna krijgt de patiënt stap voor stap steeds iets meer beangstigends voorgesteld, terwijl hij zo goed mogelijk blijft ontspannen, met hulp van de therapeut. Ten derde wordt de angstwekkende toestand in de praktijk geoefend. Iemand die niet de straat opdurft gaat bijvoorbeeld eerst een klein blokje om met de therapeut samen en dan alleen. Daarna samen een winkel in, en dan alleen. Stap voor stap tot een grotere wandeling alleen mogelijk is.
Flooding betekent letterlijk overstroming. Het idee erachter is dat niemand aan één stuk door bang kan zijn. Op een zeker moment is de angst als het ware op. Zo worden mensen met een enorme angst voor het een of ander net zolang in die beangstigende situatie gehouden tot de angst voorbij is. Bij hoogtevrees wordt bijvoorbeeld een grote hoogte opgezocht waarbij blijkt dat de angst na enige tijd 'uitdooft'. De prikkel (hoogte) raakt op deze manier verbonden met de ervaring van het afnemen van de angst, en met de gevoelens van overwinning die hiermee gepaard gaan en eventueel de positieve reacties van de therapeut of anderen.
Exposure in vivo betekent letterlijk live blootstelling. Bij exposure in vivo wordt een cliënt gevraagd om stapsgewijs zichzelf bloot te stellen aan datgene waar hij het meest bang voor is. Als een cliënt bijvoorbeeld lijdt aan angstaanvallen, dan wordt hij geleidelijk blootgesteld aan de lichamelijke sensaties van zo'n aanval. Hierdoor went de cliënt aan het angstgevoel, waardoor de angst (voor een paniekaanval) uitdooft. Dit is een van de krachtigste technieken binnen gedragstherapie tot nu toe.
Cognitieve technieken: hierbij wordt gebruikgemaakt van het verband tussen gedachten en gevoelens en gedragingen. Als een persoon denkt de mindere te zijn in een groep mensen zal hij zich gespannen voelen en zich mogelijk ietwat schuw gaan gedragen, waardoor hij makkelijker door anderen over het hoofd wordt gezien en zelf meent genegeerd te worden waardoor de gedachte de mindere te zijn voor hem bevestigd wordt. Bij deze techniek wordt de cliënt uitgenodigd zijn gedachten, overwegingen, normen, opinies en bijbehorende gevoelens te onderzoeken en uit te spreken en op te schrijven. Vervolgens worden deze gedachten (cognities) getoetst aan twee principes: het waarheidsprincipe ('Is het waar wat ik denk? Is mijn gedachte logisch? Is het aannemelijk dat mijn gedachte klopt?') en het utiliteitsprincipe ('Is mijn gedachte bruikbaar voor mij als individu en het contact tussen mij en de ander?').
Vaak wordt de cliënt uitgenodigd zijn gedachten niet alleen in de therapiekamer te toetsen op waarheid en nut maar ook in zijn eigen leven na te gaan of gedachten kloppen of wenselijk/bruikbaar zijn. Dit noemt men gedragsexperimenten. ('Vraag eens aan paar mensen in de groep of zij jou echt een minder persoon vinden'). Cognitieve therapie is veelvuldig onderzocht en blijkt op veel probleemgebieden een positief effect te hebben.
Token economy is een operant programma, waarbij positieve bekrachtiging gebeurt aan de hand van tokens die achteraf kunnen ingeruild worden voor andere zaken. Token economy wordt toegepast bij kinderen en volwassenen in uiteenlopende settings.
Bron: Wikipedia
Nota: We zijn volop onze Encyclopedia Spiritualia aan het aanvullen... Heb je ooit zélf op de één of andere manier ervaringen opgedaan met gedragstherapie? Of, weet je er iets meer over te schrijven? Laat het ons weten via 'Mijn Commentaar' hier onderaan.
Interessante, reclameloze bijdragen, met een meerwaarde voor onze lezers, komen in onze rubriek Encyclopedia Spiritualia terecht, waarvan hier de link!