Het Graf van Newgrange ligt in County Meath, een veertigtal kilometer van Dublin verwijderd. Volgens de resultaten van koolstofdateringen werd het waarschijnlijk rond 3.200 voor Christus door de neolitische mensen die in die tijd in Ierland leefden gebouwd. Dit betekent dan ook, dat het ouder is dan de piramides van Egypte: 600 jaar ouder dan die van Gizeh, en 1.000 jaar ouder dan Stonehenge in Engeland!
De bouw van Newgrange moet minstens 70 jaar geduurd hebben. De makers beschikten niet over metalen gereedschappen of kenden nog niet het wiel. Om een idee te verkrijgen: vooraleer het wiel werd uitgevonden, waren er zo'n 300 werkers nodig om over een periode van 20 jaar 200.000 ton van de stenen waaruit het monument is opgebouwd over een afstand van 75 kilometer te vervoeren. Eeuwenlang lag de grafkelder verborgen onder zand en stenen. Het monument is een ganggraf en het werd in 1699 herontdekt, maar het opgraven en restaureren gebeurde vooral tussen 1962 en 1975.
De 11 meter hoge heuvel, waarop de cirkelvormige graftombe met een diameter van 103 meter gelegen is, was volgens archeologen eeuwenlang een plaats van religieus en strategisch belang. Het vreemde aan dat graf is het feit dat de bouwers in die tijd reeds veel van astronomie afwisten. Een ingang aan de zuidoostkant geeft uit op een 18 meter lange, smalle gang, die uitkomt in een soort van centrale kamer van 6 meter hoog en nog drie andere zijnissen: rechts, links en voor. In elk van de drie kapelachtige ruimten stond een uitgeholde steen in de vorm van een schaal opgesteld, waarin de stoffelijke resten en begrafenisoffers werden gelegd.
Volgens archeologen beelden deze drie nissen respectievelijk het hiernamaals, het aardse leven, en de onderwereld uit. De nis rechts wordt gekenmerkt door megalithische tekens aan de bovenkant van de nis, dezelfde tekens die buiten de grafkelder ook te zien zijn. Op de bodem van de nis bevindt zich een komvormige steen, waarop archeologen resten hebben gevonden van vijf personen. In de nis aan de linkerkant bevinden zich op de wanden aan de zijkant tekeningen die doen denken aan een vis en een plant, en die waarschijnlijk de natuur symboliseren. Op de bodem van de nis bevindt zich een grote platte steen. De nis aan de voorkant is de grootste. Op de vloer ligt een grote platte steen in stukken. Vermoedelijk is deze steen aan stukken geslagen door een premiejager van enkele eeuwen terug, die - waarschijnlijk verleid door verhalen die toen de ronde deden - het idee had dat er onder deze steen goud te vinden was.
Tegenwoordig wordt de tombe van binnen met kunstlicht verlicht. In werkelijkheid is het echter pikdonker in de tombe. Maar elk jaar, rond de winterzonnewende, valt het licht van de opgaande zon door een smalle rechthoekige spleet van de deursteen, en dat licht vervolgt haar weg door die lange gang om uiteindelijk de centrale kamer binnen te treden en de ruimte te verlichten, 15 minuten lang. Die kamer zelf was een soort van begraafplaats - want, schreven we reeds, men vond daar verschillende geraamten. Van zuiver toeval is hier weinig sprake: het is duidelijk dat het architectorale deel van het Graf van Newgrange zorgvuldig was uitgedokterd en zo gebouwd, dat het zonlicht op de kortste dag met de langste nacht, namelijk op 21 december, door die pleet binnenviel. Waarom precies weet niemand.
De winterzonnewende werd traditioneel aanzien als de aankondiging van de dood; maar een einde, gevolgd door vernieuwing, namelijk: de wedergeboorte van het licht. Na 21 december beginnen de dagen te lengen. Het is alsof de bouwers ervan in een of andere vorm van nabestaan of reïncarnatieleer geloofden, of in iets dergelijks. Het vreemde is, dat men in de piramide van Cheops bijvoorbeeld een smalle gang heeft ontdekt, beginnende in de zogenaamde Koningskamer, en nabij de top van de piramide naar buiten toe uitmondt. Als men een denkbeeldige lijn doortrekt, de wijde ruimte in, komt men uit bij Sirius. Volgens het Egyptische Dodenboek is die smalle gang, slechts enkele centimeters breed en hoog, bedoeld om de ziel de kans te geven om uit de lichaam te ontsnappen en naar de sterren terug te keren - of, zelfs een ster te worden. Met andere woorden: het zou heel goed kunnen, dat de Ierse bewoners van die tijd ook in iets dergelijks geloofden.
De frontgevel is geheel in kwarts opgetrokken. De meeste van de stenen waaruit het graf werd gebouwd zijn rijkelijk versierd met symbolen die heel sterk op de zon lijken. Men vermoedt dat die symbolen deel uitmaken van een toenmalige zonnecultus. Newgrange is geen observatorium, maar het gebouw laat ons wel duidelijk zien dat deze oude beschaving niet enkel en alleen kennis had over de bewegingen van de zon, maar ook over de culturele band tussen zon, maan en sterren.
Als je dus de magie van het oeroude Keltische Ierland wil inademen én persoonlijk wil beleven, moet je daar zijn rond 21 december. Maar, je dient je wel tijdig in te schrijven, omdat slechts een twintigtal personen de grafkamer kunnen binnenwandelen. Veel groter is die kamer dus niet - en, na een vijftiental minuten is het spektakel afgelopen.
Nota: Afbeeldingen en talrijke artikelen uit 2008 werden achteraf verwijderd, omdat ze verouderd waren - of, ze namen teveel schijfruimte in beslag.