G. I. Gurdjieff over het bewustzijnsniveau van de mens

Het nieuwe jaar is opgestart… Wat denk je van 'ontwaken'? Laten we eens bij George Ivanovitch Gurdjieff ten rade gaan.
door Tsenne Kikke - donderdag 2 januari 2025 8:03

Heb je jezelf wel eens afgevraagd wat het wezenlijke verschil is tussen een meest primitieve, bijgelovige mens, een (hoog) ontwikkelde, gelovige persoon, en alles wat er zich daartussen bevindt?...

Zo uitte Ouspensky in 1916 de volgende uitspraak: "De mensen zijn zo verschillend. Ik geloof niet dat men ze allemaal onder één noemer kan brengen. Er zijn wilden, er zijn gemechaniseerde mensen, er zijn intellectuelen, er zijn genieën."

"Zeer juist," antwoordde Gurdjieff daarop, "de mensen verschillen heel veel van elkaar, maar dat wat de mensen werkelijk van elkaar onderscheidt, kent u niet en kunt u niet zien. Het verschil waar u over spreekt, bestaat eenvoudig niet. Dat moet u goed begrijpen.

Alle mensen die u ziet, alle mensen die u kent, alle mensen die u nog zult leren kennen, zijn machines, werkelijke machines die enkel reageren op uiterlijke invloeden, zoals u zelf zei. Zij worden als machines geboren en als machines sterven zij. Wat hebben wilden en intellectuelen hiermee te maken? Zelfs nu, op dit ogenblik, terwijl wij hier met elkaar zitten te praten, proberen verscheidene miljoenen machines elkaar te vernietigen. Wat voor onderscheid bestaat er tussen hen? Waar zijn de wilden en waar de intellectuelen? Zij zijn allemaal gelijk."

Feits is wel dat ook vandaag de dag weinig mensen beseffen hoe 'ziek' ze zijn, omdat ze de overtuigingen in hun brein niet onderzoeken. Praat eens met een 'ontwikkeld' mens, luister naar diens vastgeroeste overtuigingen, en je beseft wat ik bedoel. Doch, indien jij eveneens zijn/haar taal spreekt, en dus met gelijkaardige overtuigingen in jezelf rondloopt, heb je tenminste aangaande mutuele onderwerpen een tof gesprek gehad.

De mens loopt nu eenmaal met 'geleende overtuigingen' rond. Overtuigingen, die hij ooit ergens in het verleden heeft opgedaan, klakkeloos heeft aanvaard, en ervan overtuigd is dat hij met 'waarheden' rondloopt. 8 miljard mensen, betekent: 8 miljard persoonlijke 'waarheden' = 8 miljard betweters. Daarom lopen die 8 miljard mensen met levensvragen rond die geen één van hen kan beantwoorden. Zelfs niet op het einde van hun leven...

Ik ga hier even buiten mijn boekje. Nu mag het, misschien, omdat we de zoveelste Nieuwjaar hebben gevierd, en er misschien resoluties werden vooropgesteld. Normaliter schrijf ik bepaalde dingen enkel en alleen voor de eclectici, gewoonweg omdat ik geen mensen ongewild wil kwetsen. Anderzijds is het nu eenmaal een waarheid dat waarheid kwetst. Nochtans moet een chirurg iemand eventjes pijn doen vooraleer het lichaam zichzelf - na die operatie - kan helen.

Helen, in de betekenis van geheel worden, één worden. Elke maand hebben we tienduizenden unieke bezoekers: hopelijk bereik ik dit jaar één iemand...; een iets, waarin ik in de laatste 18 jaar dat deze website bestaat geen enkele maal ben geslaagd.

Nochtans schrijf ik dolgraag waarheden, zolang ik me maar kan richten tot mensen die ervoor openstaan. Veiligheidshalve kan ik vermelden dat hetgeen nu volgt niet allemaal mijn woorden zijn, maar die van G.I. Gurdjieff. Ik was dus mijn handen in onschuld. :-) Indien je je gekwetst voelt, wees dan maar boos op die Gurdjieff. Hem kan het toch niet schelen: hij is al zovele jaren dood, tezamen met zijn leer... Het is aan de eclectici om er terug leven in te blazen.

Zo lezen we op bladzijde 158 van het boek 'Op Zoek naar het wonderbaarlijke' we het volgende:

"De mens herinnert zichzelf niet. Hij is een machine, alles gebeurt met hem. Hij kan de stroom van zijn gedachten niet stopzetten, hij kan zijn verbeelding, zijn gevoelens, zijn aandacht niet beheersen. Hij leeft in een subjectieve wereld van 'ik houd van', 'ik houd niet van', 'ik vind het prettig', 'ik vind het niet prettig', 'ik verlang', 'ik verlang niet'; dat wil zeggen, in een wereld waarin hij meent te houden van of niet te houden van, te verlangen of niet te verlangen. Hij ziet de werkelijke wereld niet.

De werkelijke wereld gaat voor hem schuil achter de muur der verbeelding. Hij leeft in slaap. Hij slaapt. Wat 'helder bewustzijn' genoemd wordt, is slaap - en, een slaap, die veel gevaarlijker is dan de slaap 's nachts in bed.

Laten wij een gebeurtenis nemen uit het leven van de mensheid. Oorlog bijvoorbeeld. Er woedt op dit ogenblik een oorlog (Nota: we zijn in het jaar 1916, weet je nog?). Wat betekent dat? Het betekent dat miljoenen slapende mensen proberen miljoenen andere slapende mensen te vernietigen. Dit zouden zij natuurlijk niet doen als zij ontwaakten. Alles wat er gebeurt, komt voort uit deze slaap.

Beide bewustzijnstoestanden, slapen en waken, zijn even subjectief. Alleen door zichzelf te herinneren, kan de mens werkelijk ontwaken. En dan krijgt het hele hem omringende leven voor hem een ander aanzicht en een andere betekenis. Hij ziet dat dit het leven is van slapende mensen, een leven in slaap. Alles wat de mensen zeggen en alles wat zij doen, zeggen en doen zij in slaap. Dit alles kan geen enkele waarde hebben. Alleen ontwaken en wat tot ontwaken leidt, heeft in werkelijkheid waarde.

Hoe vaak heeft men mij hier niet gevraagd of er een einde aan oorlogen gemaakt kan worden. Zeer zeker kan dat. Hiervoor is alleen maar nodig dat de mensen ontwaken. Dat lijkt een kleinigheid. Het is echter het allermoeilijkste wat er bestaat omdat deze slaap wordt veroorzaakt en in stand gehouden door het hele ons omringende leven, door alle levensomstandigheden.

Hoe te ontwaken? Hoe aan deze slaap te ontkomen? Dit zijn de belangrijkste levensvragen waarvoor een mens zich ooit gesteld kan zien. Maar eerst is het nodig van het feit zelf van de slaap overtuigd te zijn. Dat is echter alleen mogelijk door te proberen te ontwaken. Wanneer iemand begrijpt dat hij zichzelf niet herinnert en dat zichzelf herinneren tot op zekere hoogte ontwaken betekent, en wanneer hij tegelijkertijd ervaart hoe moeilijk het is zichzelf te herinneren, dan zal hij begrijpen dat hij niet kan ontwaken alleen maar door het te wensen.

Nauwkeuriger uitgedrukt: een mens kan niet uit zichzelf ontwaken. Maar als, bijvoorbeeld, twintig mensen afspreken dat wie van hen het eerst wakker wordt ook de anderen zal wekken, dan hebben zij al enige kans. Maar ook dat is niet voldoende - want, alle twintig kunnen tegelijk in slaap vallen en dromen dat zij ontwaken. Er is dus meer nodig. Er moet over hen gewaakt worden door iemand die niet slaapt - of, niet zo gemakkelijk in slaap valt als zijzelf - of, die bewust gaat slapen wanneer dit mogelijk is, wanneer het geen kwaad kan, noch voor hemzelf noch voor anderen. Zo iemand moeten zij vinden en hem huren om hen wakker te maken en te beletten weer in slaap te vallen. Anders is het onmogelijk te ontwaken. Dit moeten wij goed begrijpen.

Het is mogelijk duizend jaar lang te denken, hele bibliotheken vol te schrijven, miljoenen theorieën te ontwikkelen, en dat alles in slaap, zonder enige mogelijkheid tot ontwaken. Integendeel, deze boeken en theorieën, in slaap geschreven en ontwikkeld, wiegen alleen maar anderen ook in slaap, en zo gaat het door.

Er is niets nieuws in het denkbeeld van slaap. Vrijwel sinds het begin der schepping is de mensen voorgehouden dat zij slapen en dat zij moeten ontwaken. Hoeveel keer wordt dit bijvoorbeeld niet in de evangeliën gezegd? 'Ontwaakt', 'waakt', 'slaap niet'. Christus' discipelen sliepen zelfs toen hij voor de laatste maal bad in de hof van Gethsemane. Het staat er allemaal. Maar wordt het begrepen?

Men vat het in overdrachtelijke zin op, beschouwt het enkel als beeldspraak. Het dringt niet door dat het in letterlijke zin opgevat moet worden. En het valt gemakkelijk te begrijpen waarom dit zo is. Om het letterlijk te verstaan, moet men reeds enigszins ontwaakt zijn, of althans proberen te ontwaken.

In alle ernst: men heeft mij verscheidene malen gevraagd waarom er in de evangeliën niets over slapen wordt gezegd. En dat terwijl er bijna op iedere bladzijde over wordt gesproken. Dit bewijst eenvoudig dat de mensen de evangeliën slapend lezen. Zolang iemand diep slaapt en volledig in dromen is verzonken, kan hij zelfs niet denken dat hij slaapt. Indien hij kon denken dat hij sliep, zou hij ontwaken. Zo blijft alles zoals het is. En de mensen hebben er niet het flauwste idee van wat zij verliezen door te slapen.

Zoals ik al gezegd heb, kan de mens zoals hij is, dat wil zeggen: zoals de natuur hem heeft geschapen, een van zichzelf bewust wezen zijn. Tot dit doel is hij geschapen en voor dit doel is hij geboren. Maar hij wordt geboren te midden van slapende mensen en natuurlijk valt hij op zijn beurt te midden van hen in slaap juist op het tijdstip dat hij zich van zichzelf bewust zou moeten worden.

Alles spant daartoe samen: de onwillekeurige nabootsing van volwassenen door het kind, hun gewilde en ongewilde suggestie en hun zogenaamde 'opvoeding'. Iedere poging van het kind zelf om te ontwaken, wordt in de kiem gesmoord. Dit is onvermijdelijk.

En eindeloze inspanning en zeer veel hulp zijn nodig om later te ontwaken wanneer zich duizenden tot slapen nopende gewoonten hebben vastgezet. Dit gebeurt uiterst zelden. In de meeste gevallen verliest de mens als kind al de mogelijkheid om te ontwaken; hij leeft zijn hele leven in slaap en sterft in slaap. Bovendien sterven veel mensen lang voor hun lichamelijke dood. Maar over dergelijke gevallen zullen wij het later hebben.

(Einde citaat uit: 'Op Zoek naar het Wonderbaarlijke', één van de studieboeken van de wekelijkse Werkgroep Zelfkennis.)

- Ik schreef het reeds eerder: stel, dat je vannacht droomt dat ik in die droom verschijn, en ik je dan zeg dat je aan het dromen bent. Geen woord zal je ervan willen geloven. Om dezelfde reden zult je het op dit ogenblik ook niet kunnen noch willen aannemen. Je beseft het gewoonweg niet - want, anders zou je er iets aan willen 'doen'. Vergelijk het gerust met als een kip onbewust rondkakelen, omdat men jou op een podium heeft gehypnotiseerd. Maar ook van een Jezus, een Boeddha, een Maharaj, Osho, of een Gurdjieff, zou je op dit ogenblik niet geloven indien één van hen zegt dat je nu 'slaapt'.

- Alles hangt vooral af van jouw niveau van bewustzijn. Weet daarbij, dat er drie niveaus bestaan, waarvan jij er slechts eentje van kent. Gurdjieff liet ons daarbij reeds weten: "Kijk naar waar de interesse van mensen uitgaat, aan wat ze hun geld uitgeven, hoe ze hun vrije tijd besteden, waar de grootste menigten zich verzamelen, wat er zich allemaal in de wereld afspeelt, en je hebt een idee van hun niveau van bewustzijn. Als wij een ogenblik hierover nadenken, wordt het duidelijk dat de mensheid zoals zij nu is, met de interesses van waaruit zij leeft, niets anders kan verwachten dan wat zij nu heeft."

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -