Dossier Zelfkennis: Over de Zin van het Leven

Ooit weleens aan jezelf de vraag "Wat is de zin van mijn leven?" gesteld?
door Tsenne Kikke - maandag 22 april 2024 15:17

"Wat is de zin van het Leven?"... Ik bedoel: van alle leven op Aarde.

Natuurlijk kan je het verpersoonlijken door - nadat je de vraag "Wie of wat ben ik?" te hebben gesteld - overgaat naar de vraag: "Wat is de zin van mijn leven?".

Geloof me of niet: zeer veel mensen leiden/lijden als het ware een 'zinloos' bestaan. Vertaal dat woordje 'zinloos' ditmaal in de positieve zin. In de betekenis dus van: 'zonder zin'. En schrap gerust het woordje 'lijden' - want, het leven kan gerust beleefd worden zonder genoodzaakt te zijn er een doelmatige zin aan te geven.

Anderzijds heeft 'zin' dan weeral niet dezelfde betekenis als 'doel'. Doel verwijst naar een bestemming. Toch kunnen ze in elkaars verlengde liggen. Het was vooral Socrates die ons daarop merkzaam maakte. Ik kom hier onmiddelijk op terug...

Zin & doel

Het monster, dat Frankenstein creëerde, kon op de vraagstelling naar het doel van zijn leven wel degelijk een antwoord geven, ... en daarbij zelfs de vraag: "Waarom ben ik hier op Aarde?" beantwoorden, gewoonweg omdat hij zowel zijn schepper als diens doelstellingen kende.

Zo kon het schepsel, nadat hij een taal had aangeleerd, aan de weet komen hoe hij werd samengesteld (hij had het gelezen), hoe hij tot leven werd gebracht, dat hij enkel en alleen geschapen was om het huis op te kuisen, in de tuuin te werken, om bomen te gaan omkappen om voor de winterse brandhoutreserve te zorgen, en zo meer.

Het probleem met het monster begon toen hij aan zijn schepper, Frankenstein genaamd - net als Adam indertijd - vroeg om een vrouw als metgezel voor hem te fabriceren. Frankenstein stemde toe, maar halverwege het proces vernietigde hij het nieuwe gedrocht uit angst dat het een kwaadaardig wezen zou worden en anderen pijn zou kunnen doen.

Het monster reageerde daarop door Frankenstein's beste vriend te doden - en, op de avond van Frankenstein's bruiloft doodt hij ook diens vrouw.

In wezen had het monster van Frankenstein zijn woede moeten uitwerken op diens ware schepper, namelijk: op de Engelse schrijfster Mary Shelley - want, het was zij die het scenario en het volledige script voor Victor Frankenstein uitschreef. :-)

"Wat is de zin van het Leven?"...

Enerzijds mogen vragen worden gesteld - maar, moeten ze per se worden beantwoord? Misschien was - door de vraag te stellen - ons uitgangspunt verkeerd. Kunnen we als mens niet gewoonweg het leven met veel zin op een zinvolle manier beleven?

Doch, indien we dan toch de vraag "Wat is de zin van mijn leven?" willen beantwoorden - en, wegens het feit dat we in onszelf soms geen gepaste antwoorden vinden, kunnen we, bijvoorbeeld, de vele filosofen raadplegen en hún meningen nalezen. Met 'gepaste antwoorden' bedoel ik: antwoorden van filosofische aard, tenzij men tevreden is met zaken, zoals: "Ik leef voor mijn kinderen/mijn partner/mijn huisdier/mijn werk, et cetera." Maar eenmaal dat simplistische 'doel' bereikt, moet men misschien nog voor een nieuw doel zorgen, opdat het leven 'opnieuw zin' verkrijgt. Voor wat die moeder-de-vrouw betreft: voor de kleinkinderen zorgen, bijvoorbeeld. Voor de succesvolle zakenman: leren golfen, misschien?

Julian Baggini is misschien geen echte filosoof, maar hij geeft zich uit als de oprichter van het Engelse 'The Philosophers Magazine'. Ook heeft hij reeds verscheidene boeken gepubliceerd, waaronder 'Filosofie en de zin van het leven', waarin hij duidelijk laat merken dat hij een zeer belezen man is; dermate belezen, dat ik op de duur niet meer wist welke woorden van hemzelf waren en welke hij van andere auteurs had ontleend.

Toch is dit boekje een echte aanrader voor elke lezer die zich graag in de wereld van de filosofie wenst te verdiepen, evenals voor de lezers die denken alles van het onderwerp af te weten. Anders gezegd: Julian Baggini is erin geslaagd om mij bij de inhoud van zijn werk te betrekken en mij te laten nadenken.

Zo Boven, zo Beneden ...

... kan op verschillende manieren worden vertaald; dit, afhankelijk van het ja dan neen beschikken over bepaalde (zelf)kennis, en in de veronderstelling dat je aan die kennis genoeg geloofwaardigheid hecht. Indien dit het geval is, en je dus begrijpt waarom het Boven bestaat (als gevolg van een oorzaak uitgaande van... (?), noem het: 'Het Absolute'), kun je tegelijkertijd beseffen dat het kleine van Beneden (als gevolg van een tweede oorzaak uitgaande van het Boven), waaronder jij en ik, als delen van het Geheel dienen te worden aanzien, en de mensheid en alles wat op Aarde leeft, deel uitmaakt van het zogenaamde 'Groter Doel'. Woorden, die eigenlijk voor de eclectici bestemd zijn, sorry.

Nochtans beweert Baggini dat het een verkeerde aanname is dat het menselijk leven een ingebouwd doel heeft meegekregen. En voegde daaraan toe, dat het feit dat we dus geen doel of betekenis in de oorsprong van het menselijk leven kunnen ontdekken, geen reden vormt om te veronderstellen dat het menselijk bestaan geen doel of betekenis heeft.

De vraag "Waarom zijn we hier?" is wel degelijk dubbelzinnig en nodigt uit tot twee verschillende manieren van beantwoorden.

1) De ene geeft verklaring voor de oorzaken waardoor we hier zijn, en richt zich op verleden en oorsprong van de mensheid. Anders gezegd: op een voorbedachtelijke, en...

2) De andere verklaart het doel van ons bestaan, dat zich eerder richt zich op toekomst en dus een plan-van-bestemming inhoudt.

In de terminologie van Aristoteles gaat het eerste type van verklaring over de causa efficiens (de werkoorzaak) en het tweede over de causa finalis (de doeloorzaak).

Indien je de tekst die bij 'Zo Boven, zo Beneden' ietwat hebt begrepen, kun je begrijpen dat in dit geval beide type antwoorden bij elkaar aansluiten. Als simplistisch voorbeeld kunnen we hierbij aanhalen dat een autostrade in het verleden kan zijn aangelegd met als toekomstige doel dat er ooit auto's overheen zouden kunnen rijden. Volgens mij geldt hetzelfde voor het bestaan van de mensheid. Niet enkel en alleen voor de mensheid, maar voor de mensheid als deel van Alles wat Leeft.

Alles wat Leeft kan dus met het doel zijn geschapen om het Grotere Doel te dienen.

Zo zijn we in de twee grote met elkaar concurrerende verzamelingen van theorieën beland, die beide veel details onverklaard laten, maar die voldoende kader bieden om te kunnen nagaan wat hun gevolgen zijn als het gaat om de zin van het leven. Deze twee theorieën zijn het creationisme en het naturalisme, waarover Baggini het volgende schrijft... (klik op de link, hé!)

De zin van schokken

Om extra zin aan eigen leven te kunnen geven, hebben sommige mensen een stevige schok nodig. Bijvoorbeeld: het overlijden van een dierbaar iemand. Dat overlijden kan soms aansporen tot het diepe besef dat eenieder van ons op eender welk moment deze Aarde kan verlaten. Feit is, dat zeer veel mensen dit al te snel vergeten, ... alsof ze onsterfelijk zijn. En, aan allen die aan Zelfkennis doen, raad ik aan om er spoed achter te zetten. Door de aangereikte theorie en filosofie in de praktijk om te zetten, bedoel ik. Met andere woorden: Tijd, benut of verspil het!

Dankzij schokken kan een mens inzien dat hij over overtollige energie beschikt, die bij een ontlading enorm krachtig kan zijn. Deze samengebundelde reserve-energie kan ook dankzij superinspanningen worden vrijgegeven. Elke inspanning vergt energie, maar tegelijkertijd produceert elke inspanning extra energie - en, hoe meer een mens zich inspant, hoe meer energie er wordt opgewekt.

Anders gezegd: indien een mens nooit iets onderneemt, en enkel en alleen op zijn luie achterwerk filosofeert en over de dingen zogezegd nadenkt, komt er nooit energie vrij. Integendeel: hij wiegt zich in een diepere slaap en wakkert daarbij de droom- en verbeeldingswereld verder aan. Wie zei alweer: "Wordt wakker!" - "Ontslaap!" - "Ontwaak!"?

Oké: geen mens die daarvan iets begrijpt, gewoonweg omdat hij in de veronderstelling leeft dat hij 'wakker' is. Waarom dan nog ontwaken, hé!? :-)

Kortom: zowel schokken, evenals superinspanningen, maken méér energie vrij. Doch schokken kunnen niet het werk verrichten waarvoor inspanningen nodig zijn. Schokken hebben invloed op de centra, maar niet op bewustzijn. Daar zijn inspanningen voor nodig. Schokken kunnen wél een centrum openen door de energieën, die her en der in het lichaam zijn verspreid, samen te bundelen en een flits van bewustzijn veroorzaken, opdat een mens dan eventjes met een hoger niveau van bewustzijn kan verbonden worden en eventjes 'wakker' wordt, ... om dan alweer in slaap te verzeilen. Meestal: een veel diepere dan voorheen. Dat is een Wet - met als gevolg, dat de volgende inspanningen veel groter moeten zijn.

Enkel en alleen door deze ruwe, onverteerde energie in veel fijnere te transformeren, of te veredelen, kan een mens in contact worden gebracht met een hogere bewustzijnstoestand en uit die dagdagelijkse slaaptoestand ontwaken. Enerzijds is het een feit dat de mens zélf de nodige inspanningen kan leveren om het werk in zichzelf aan te vangen, maar anderzijds aan zichzelf schokken geven, is totaal onmogelijk. Die moeten nu eenmaal van buitenaf komen om de intervallen, zijnde: de plaatsen van stilstand op te vullen...

Daarenboven reageert elke mens op een verschillende manier op de binnenkomende prikkels; dit, afhankelijk van zijn type. Voor velen, die aan Zelfkennis doen, kan het bericht van iemands overlijden achteraf doen inzien dat er nog veel werk aan de winkel is met betrekking tot interne en externe consideratie. Graag haal ik hier het voorbeeld van Socrates' leerlingen aan...

Op Wikipedia kunnen we één van de dialogen van Plato lezen. Hierin vertelt Phaedo aan Echekratès hoe de laatste dag van Socrates' leven (399 v. Chr.) verlopen is, met name het gesprek dat enkele vrienden met hem hadden. Lees het driemaal, beste eclecticus. Toch raad ik jou niet zozeer deze, maar eerder de volledige tekst aan. Haal dus ooit eens 'Plato's Dialogen' in huis! :-)

Inleiding

De ware filosoof is iemand, die niet geeft om zaken als dure kleding, en dergelijke. De grote massa zegt van zo iemand dat hij nauwelijks leeft. Maar onze ziel functioneert het beste, wanneer ze niet gestoord wordt door invloeden afkomstig van het lichaam. Hiertoe rekent Plato ook hetgeen via de zintuigen tot ons komt. Zaken als 'Het Schone', 'Het Rechtvaardige' et cetera, nemen wij niet waar middels de zintuigen, maar met de ziel. Voor de kennis van deze onzichtbare zaken zijn de filosofen het best toegerust, omdat zij degenen zijn die zich op hun zielenleven concentreren, en zich zo min mogelijk laten storen door hun lichaam bij hun 'denken', en wier ideaal het is met de ziel zelf de dingen zelf te aanschouwen, zoals Plato het noemt.

Feitelijk is de dood hetgeen waarnaar de filosoof streeft, want pas dan is de ziel volledig gescheiden van het lichaam. Pas dan zullen we door ons zelf alleen kennen hetgeen zuiver is. In die zin is het leven een voorbereiding op de dood, al is zelfmoord niet iets wat de goden goedkeuren. Hiermee heeft Plato het bovengenoemde 'verwijt' dat men de filosofen maakt, omgedraaid, en er een compliment van gemaakt. De filosoof zal de dood dus verwelkomen en niet vrezen. Socrates ziet de dood dan ook met vertrouwen tegemoet. Maar één van zijn vrienden, Kebès, werpt de vraag op of de ziel na de scheiding van het lichaam wel blijft voortbestaan.

Mythe

Socrates probeert het lot van de zielen na de dood aanschouwelijk te maken. Hij legt uit dat de aarde een bol is die zich in het midden van het universum bevindt. Uitsluitend als gevolg van deze centrale positie wordt ze op haar plaats gehouden. Maar de aarde is niet slechts wat wij er van zien: ze bevat ook een 'bovenaarde' en een 'onderaarde' (onderwereld).

Wij zien die 'bovenaarde' niet (Werelden-24, -12, en 6), omdat de regionen waarin wij ons bevinden niet helder genoeg zijn (Wereld 48): het is zoals wanneer iemand vanaf de bodem van de zee omhoog kijkt; het water is niet transparant genoeg om hem een blik te gunnen op hetgeen zich boven water bevindt. De drie regionen communiceren met elkaar middels rivieren, die uit de mythologie bekende namen dragen.

Hij beschrijft vervolgens hoe de zielen naar een plaats worden geleid, de 'Hades' (onderwereld/de Maan), waar ze hun oordeel te horen krijgen. De goede zielen (die toebehoord hebben aan een filosoof) worden direct naar hun plaats van bestemming gebracht, de 'bovenaarde' (Werelden-24, -12, en 6), waar ze een gelukzalig bestaan leiden. De allerbesten mogen daar blijven en hoeven nooit meer in een lichaam te treden. De allerslechtsten daarentegen worden in de kolkende Tartaros geworpen en komen daar nooit meer uit (Wereld 96).

Einde

De zon staat op ondergaan. Het is voor mij nu tijd om te gaan, zegt Socrates. Kriton vraagt hoe hij begraven wil worden. Daarop antwoordt Socrates dat zijn hele voorafgaande betoog op Kriton kennelijk geen indruk heeft gemaakt, want niet hij, Socrates, wordt begraven, maar zijn lichaam. En daar mogen ze mee doen zoals het hen goeddunkt. Daarop verwijdert hij zich om zich te gaan wassen. Zijn vrienden zitten bijeen, en voelen zich alsof ze voortaan als weeskinderen door het leven moeten gaan. Socrates keert terug, een gevangenis-bediende brengt hem de gifbeker. Kriton vraagt Socrates het drinken zo lang mogelijk uit te stellen, maar Socrates zegt dat hij zich daarmee belachelijk zou maken, gezien de strekking van zijn betoog van de voorafgaande uren. Zonder aarzeling drinkt hij de beker leeg. Op dat moment beginnen zijn vrienden ongegeneerd te huilen. Socrates roept ze op zich te vermannen. Dat doen ze, maar nu voelt Socrates snel van onderaf de gevoelloosheid in zijn benen kruipen, en deze trekt snel omhoog. Na een laatste stuiptrekking overlijdt hij. Kriton sluit hem de ogen en de mond.

- Eerder treurden de leerlingen en konden maar niet begrijpen waarom Socrates er zich zo rustig en uitgelaten uitzag, wetende dat hij ging sterven. Daarop maakte Socrates hen duidelijk dat hij stond te popelen om de wereld te bezoeken die hij zijn gehele leven lang vanuit deze Aardse wereld heeft leren bestuderen en kennen, namelijk: de wereld van de ziel (Werelden-24, -12, of 6).

Anders gezegd: Socrates' meest zinvolle leven was een voorbereiding op de Dood - en, op datgene wat - volgens hem - erna zou kunnen komen.

Ben jij daarop voorbereid, beste eclecticus? Of, enkel stof, die tot dat stof zal wederkeren? Nog met andere woorden uitgedrukt: leid jij een betekenisvol leven, met een welbepaald innerlijk doel in het achterhoofd?

Laten we ons tot de gewone mens richten en afsluiten met 'De stervende'...

P.S: richt 'Et si tu n'existais pas' aan dat 'iets' in jezelf... :-)

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -