|
4. Anderen advies geven
De mens ziet zichzelf aan voor een lichaam en een naam, en daardoor bestaat alles wat hij waarneemt uit lichamen en namen. Stel dat mensen bij jou om advies komen, dan moet je weten dat jouw advies juist is. Kijk in welke toestand je je bevindt en van welk niveau je antwoordt. Als jouw antwoord uit je denken of uit je gevoel komt, kan het mis zijn. Maar als je spreekt met volledig inzicht in de situatie en zonder je eigen geconditioneerde gewoontes en oude, vastgeroeste overtuigingen de bovenhand te geven, zou je antwoord juist kunnen zijn. Het belangrijkste is, dat je er helemaal van bewust bent, dat noch jij, noch de persoon die tegenover je zit, alleen maar lichaam is. Als je helder en compleet bent, wordt het minder waarschijnlijk dat je fouten maakt. Alles draait omheen een totaal begrijpen van de woorden 'Ik Ben'.
Nu zijn er 'zoekers naar de waarheid', die door hun verleden zo sterk getraumatiseerd zijn geraakt, dat ze zichzelf haten en helemaal niet naar zichzelf wensen te kijken, of advies nodig hebben. Nochtans is naar jezelf kijken één van de basisopdrachten, omdat je in het begin toch niet meer kunt doen dan alleen maar observeren. Gurdjieff vertelt ons herhaaldelijk en nadrukkelijk dat een mens niet kán 'doen'. We willen dolgraag het kaf van het koren scheiden omdat we een standpunt nodig hebben van waaruit we kunnen handelen. En mens wilt altijd iets doén. Maar activiteiten, die voortkomen uit een persoonlijke motivatie en uit de een of andere waardeschaal, en die bedoeld zijn om een bepaald ego-resultaat te bereiken, zijn erger dan niets doen, want hun vruchten zijn altijd bitter.
De mens wil alsmaar iets 'doen'. Het lijkt wel een ziekte, die doenerij van ons! Voor ons is er geen activiteit, tenzij er beweging en rusteloosheid en opwinding is. Chaos is beweeglijkheid omwille van de beweeglijkheid. Echte activiteit verplaatst de dingen niet, ze hervormt. Verandering van plaats is niet meer dan een verhuizing; een verandering van je hart is een activiteit. Houd je voor ogen dat niets dat kan worden waargenomen echt is. Jouw activiteiten zijn geen echte activiteiten. De oorzaken ervan zijn verborgen, onbekend en onkenbaar. Alleen de gevolgen zijn zichtbaar.
Ook zijn er zoekers die zich vervelen; ze zijn kritisch en achterdochtig en ze hebben de buik vol van zelfkennis, en ze willen iets anders, vooral dankzij al die cursussen die ze hebben gevolgd en de zoveel teleurstellingen die ze hebben meegemaakt. En als ze een spirituele ervaring hebben meegemaakt, verschijnen er nieuwe problemen, namelijk: dan beginnen ze te klagen dat hun ervaringen niet blijvend zijn en dat ze volkomen onberekenbaar komen en gaan. Als ze een keer een snoepje in de mond hebben, willen ze er doorlopend op kunnen zuigen.
Deze mensen hoeven niet aan zichzelf te denken als ze daar niet van houden, maar laat ze bij een leermeester blijven, hem observeren en aan hem denken, beweerde Maharaj. Ze zullen al gauw een soort geluksgevoel ontdekken, iets heel nieuws, iets dat ze nog nooit eerder ervaren hebben, behalve misschien in de kinderjaren. Die ervaring is zo onmisbaar nieuw dat hun aandacht er wél naar uit moet gaan en dat hun interesse wordt gewekt. Zodra dat gebeurt is, komt er vanzelf een evenwichtige toepassing.
Plus, ervaringen, hoe verheven ook, zijn niet waar het om gaat. Ze zijn tijdelijk, bij definitie. Voor de meeste mensen is ervaringen opdoen het einde van alles: net zoals ze eten en drinken en omgaan met het andere geslacht, en kunst en reizen wensen te ervaren; zo willen ze ook yoga en zelfrealisatie en bevrijding ervaren. Zelfs als ze aan het mediteren gaan, willen ze maar iets in hun lichaam ervaren. Voor wat hen betreft is dat gewoon nóg een ervaring, iets dat je voor een bepaalde prijs mee kunt maken. Ze verbeelden zich dat je zo'n ervaring kunt kopen en dan dingen ze nog van de prijs af. Als een goeroe teveel vraagt aan tijd en inspanning, gaan ze naar een ander die werkt met termijnbetaling, wat erg gemakkelijk lijkt, maar in feite samenvalt met voorwaarden waaraan niemand kan voldoen. Zelfs een kleine inspanning vinden ze té zwaar. Het is echt bedroevend om te zien hoe ze als blindemannen in het duister lopen te tasten en niet eens in staat zijn om een helpende hand vast te houden.
Ook al moeten we een verschrikkelijk lijden en vernederingen ondergaan, we verkiezen toch om bewust te blijven. Maar er is geen oplossing zolang we niet rebelleren tegen dit snakken naar ervaring en zolang we die driedimensionale wereld niet loslaten. Tot dan blijven we in de val.
Zelfrealisatie is niet het verwerven van iets. Het heeft meer te maken met inzicht. Het is een ontdekking, die nooit meer ongedaan kan worden gemaakt. Maar ons denken, ons mentaal bewustzijn, verandert doorlopend. Het is een vloeiende stroom van energie en het ondergaat elk ogenblik veranderingen. Klamp je dus niet aan de inhoud van je brein, aan het denken, vast. Als het denken tot stilstand komt, verdwijnt je mentale bewustzijn. Als je probeert om een flitsend inzicht of een ontploffing van geluk in leven te houden, vernietigt het denken daardoor wat het in stand wil houden. Wat verschijnt moet verdwijnen. Het eeuwige ligt op een ander niveau dan de dingen die komen en gaan. Ga naar de bron van elke ervaring, naar het besef van te zijn. Voorbij zijn en niet-zijn ligt de onmetelijkheid van de Realiteit. Probeer het opnieuw en opnieuw.
Van vooruitgang kan alleen sprake zijn in het voorbereidende werk. Zelfrealisatie kent geen niveaus. Er is niets geleidelijks. Het gebeurt plotseling en het kan nooit meer ongedaan worden gemaakt. De vrucht rijpt langzaam, maar valt plotseling van de boom en zonder mogelijkheid tot terugkeer. Het is een omdraaien, een nieuwe dimensie binnentreden, van waaruit de vorige wereld blijkt uit niets anders dan begrippen te hebben bestaan. Als de zon opgaat, zie je de dingen zoals ze zijn. Precies zo laat zelfrealisatie je de wereld zien zoals hij is. De illusie-wereld blijft achter.
5. Idealen
Mijd idealen. Sommige mensen hebben uitgesproken geestelijke idealen, maar idealen zijn nooit geestelijk. Elke ambitie wordt ondernomen ten behoeve van een 'ik'. Als je op een waarachtige manier geestelijk wilt groeien, moet je afzien van elk idee van een persoonlijke verworvenheid. De ambities van de zogenaamde 'yogi's' zijn waanzinnig. En dan hebben we nog verschillende vormen van yoga. Je hebt de yoga van het geven en de yoga van het nemen. De ene maakt je tot slaaf, de ander maakt je vrij. Alles komt neer op motivatie. Vrijheid vind je door alles los te laten. Alle bezit is gebondenheid. De begeerte, die een man voor een vrouw kan voelen, is blanke onschuld vergeleken met de begeerte naar een eeuwige persoonlijke gelukzaligheid. Het denken is een bedrieger. Hoe vromer zijn jasje, hoe geniepiger het verraad.
Als je niet de wijsheid en de kracht hebt om de dingen los te laten, kijk dan eens goed naar je bezittingen. Dat kijken laat ze in as veranderen. Als je buiten het denken kunt staan, als waarnemer, dan zul je gauw genoeg ontdekken dat het totale opgeven van bezittingen en verlangens duidelijk het verstandigste is dat iemand kan doen. Eerst schep je de 'ideale wereld', en dan maak je je er zorgen over. Je wordt egoïstisch, en dat maakt je kwetsbaar. Als je denkt dat je de kracht en de moed hebt om te verlangen, dan komt dat doordat je jong en onervaren bent. En dat is allemaal uitstekend, want het leert je om verlangens te mijden als vergif. De waarheid leer je slechts kennen nadat je de leugen hebt ontmoet.
Om vrij te worden van elk verlangen is er geen enkele oefening nodig, en geen ascetische activiteit. Richt je aandacht ergens anders op, dat is genoeg. Verlangen is niets anders dan het fixeren van je aandacht op een idee. Het lost zichzelf vanzelf op, als je er geen aandacht aan wijdt. Wat het verlangen of de angst ook moge zijn: blijf er niet bij stilstaan. Probeer het maar. Af en toe zul je er wel niet aan denken, maar dat is niet erg. Hernieuw je poging net zolang tot het verwijderen van elke angst en elk verlangen automatisch gebeurt.
Zo is het streven naar het verbeteren van de wereld iets prijzenswaardigs. Als dat onzelfzuchtig gedaan wordt, maakt dat hart en geest zuiver. Maar de mens zal zich gauw genoeg realiseren dat hij een luchtspiegeling achterna holt. Verbeteringen zijn tijdelijk en plaatselijk mogelijk - en dat is herhaaldelijk gebleken - als de invloed van een groot koning of een leraar merkbaar was. Maar daar kwam dan weer gauw een einde aan en de mensheid bleef in een nieuwe kringloop van ellende achter. Het is de aard van alle verschijnselen dat goed en kwaad elkaar opvolgen, en in gelijke mate. Anderzijds, het enige dat mis is met de wereld zijn de mensen die hem slecht maken. Vraag hun om zich beter te gedragen. Maar er is niet veel hoop zolang het menselijk gedrag wordt beheerst door angsten en verlangens. En om te weten hoe je de mensen met goed gevolg kunt benaderen, moet je zélf eerst vrij zijn van angst en verlangens.
Aan sommige fundamentele driften en angsten en verlangens ontkomt misschien niemand, zoals de gevoelens die te maken hebben met eten, seks en doodgaan, maar dat zijn de gewone levensbehoeften en om die aan hun trekken te laten komen hoeft de wereld niet op zijn kop gezet te worden.
Ja, zelfs de dood kan een behoefte zijn. Als je een lang en vruchtbaar leven achter je hebt, krijg je de behoefte om te sterven. Angsten en verlangens zijn alleen slopend als ze op een verkeerde golflengte zitten. Het is uitstekend om naar de juiste dingen te verlangen en om bang te zijn voor de verkeerde. Maar als de mensen verlangen naar het verkeerde en bang zijn voor wat goed voor hen is, komen daar chaos en wanhoop uit voort.
De uiteindelijke weg naar vernieuwing loopt via de afbraak. Oude sieraden moeten worden omgesmolten tot een vormloze goudmassa alvorens je nieuwe kunt maken. Alleen mensen die dieper hebben gekeken dan de wereld van verschijnselen kunnen de wereld veranderen. Het is nog nooit anders gebeurd. De enkelingen die een blijvende invloed hebben gehad, kenden allemaal de Realiteit. Zorg eerst dat je op hun niveau komt en praat dan pas over het helpen van de wereld.
Zie, mensen praten alleen maar over helpen. Heb je ooit maar één persoon écht geholpen? Heb je ooit iemand een punt helpen bereiken waar hij geen hulp meer nodig had? Kun je iemand de eigenschappen geven die op zijn minst voorkomen uit de diepe herkenning van wat zijn plichten, en mogelijkheden zijn - of nog liever uit het inzicht dat hij heeft gekregen met betrekking tot wat hij wezenlijk is? Als je niet weet wat goed voor je is, hoe kun je dan weten wat goed is voor iemand anders?
|