Boekrecensie van Het meisje zonder handen en andere verhalen van Grimm door Ed Franck

De sprookjesverzameling van de gebroeders Grimm was oorspronkelijk bedoeld voor volwassenen. Daarom ging Ed Franck de uitdaging aan om vier van hun sprookjes zodanig te bewerken dat ze ook door hedendaagse volwassenen als boeiende literatuur ervaren kunnen worden. Hij koos met opzet niet voor klassiekers als Sneeuwwitje, Roodkapje, Assepoester of Hans en Grietje, maar voor vier minder bekende, omwille van het verrassingseffect. Dankzij zijn ruime ervaring als bewerker van waardevolle oude teksten slaagt Ed Franck erin om van de bordkartonnen sprookjesfiguren uit Het meisje zonder handen, De trouwe Johannes, Vrouw Holle en Raponsje ontroerende mensen van vlees en bloed te maken. En dit zonder de gegeven verhaalelementen en conflictsituaties te verraden. Of, hoe volkssprookjes een fascinerende literaire leeservaring kunnen worden.

Uittreksel

Het meisje zonder handen

Bij de vijfde bocht
van de Rivier der Negen Bochten
lag ooit een vredig dorpje.
De boeren leefden er op het ritme van de seizoenen.
Ze bewerkten hun akkers, verzorgden hun vee,
herstelden een gebroken as van een kar,
keken naar de vlucht van de zwaluwen,
slachtten een varken,
sloegen een ongehoorzame zoon met hun riem
en gingen regelmatig op hun geduldige vrouw liggen.
Als ze tijd over hadden,
baden ze weleens tot God —
vooral als het onweerde en bliksemde of
de regen te lang op zich liet wachten.
Hun vrouwen zorgden voor het eten
en nog duizend andere dingen.
Minstens om de twee jaar baarden ze trouw een kind —
liefst een zoon.
Zo ging het leven in het dorp zijn gangetje,
burenruzies en geroddel en ontucht inbegrepen.

De zomer was natuurlijk de drukste tijd.
Na elke graanoogst reden de boeren,
met hun ossenkarren vol graanzakken,
over een hobbelige veldweg naar de molenaar.

Het was een moeizame tocht van wel een halfuur.
De vierkante houten molen stond buiten het dorp,
op een heuveltje, om veel wind te vangen.
De dorpelingen noemden de molen de Vrolijke Molen.

Dat kwam door de dochter van de molenaar,
een alleraardigst en goedhartig meisje.
Alles aan haar was mooi,
maar vooral haar sierlijke handen trokken ieders aandacht
‘Ze heeft pianovingers,’
had een rondreizende muzikant ooit waarderend gezegd.
De dorpelingen hadden ernstig geknikt,
hoewel ze niet eens wisten wat een piano was
en er nooit een hadden gezien.
Met die fraaie handen had het meisje
de hele molen vrolijk beschilderd.
Elke tree van de trap naar de deur
in een andere kleur,
die ze zelf mengde tot ze tevreden was.
Van honinggeel tot distelpaars.
Ja zelfs in kleuren die nog geen naam hadden
en die ze dan maar zelf bedacht,
feeënvleugelgroen en broodkruimelbruin bijvoorbeeld.
De horizontale balkjes van de buitenwand
verfde ze om en om scharlakenrood
en appelblauwzeegroen.
En de draaikap korengeel,
het was tenslotte een graanmolen.

Toen het meisje ermee klaar was,
voelde ze zich een beetje droevig
omdat het kleurenfestijn afgelopen was.
Maar op een dag moest haar vader
nieuwe zeildoeken bestellen
om de wieken te bespannen,
de oude waren hier en daar gescheurd en rafelig.
Toen kon het meisje de kroon op haar werk zetten.
‘Even wachten om de doeken
op de wieken te hangen! Asjeblieft! Asjeblieft!'
riep ze naar haar vader,
die haar niets kon weigeren.
Ze spreidde de doeken op de grond uit en
beschilderde ze met een wonderlijke wereld:
een slaapmuts met vergeet-me-nietjes als kroon,
een kabouter met een bolle buik,
een bosje klaprozen, een fluitketeltje,
een appel met een worm,
een salamander op een schildpad,
een sierspeld met een doodshoofdje,
een vuurspuwend draakje op een waterlelie
en wat er maar in haar springerige hoofd opkwam.
Dagenlang schilderde ze,
terwijl haar ouders glimlachend toekeken
hoe die tafereeltjes uit haar vaardige handen vloeiden
terwijl ze zacht neuriede.
Soms keek ze naar haar handen
die dit mogelijk maakten
en dan kuste ze haar vingertoppen.
De wereld die ze met haar handen schiep
was mooier dan de wereld om haar heen
en dus was ze een gelukkig meisje.

Recensie

door Tsenne Kikke

Sprookjes zijn een onuitputtelijke inspiratiebron voor schrijvers, kunstenaars en filmmakers. Ze zijn aangenaam om te lezen, en ze nemen je mee naar, bijvoorbeeld, de wereld van prinsen en prinsessen. Naar mooie landen vol rijkdommen, liefde, en zo meer.

Tweehonderdenzeven jaar geleden brachten de Duitse gebroeders Jacob en Wilhelm Grimm het eerste deel van hun verzamelde sprookjes uit, 'Kinder- und Hausmärchen'. Later volgden nog twee delen, en allerlei supplementen waarin de broers de herkomst en tekstgeschiedenis van de sprookjes toelichtten.

Het waren niet per se kindervrienden, die twee. Ze hadden geen pedagogische bedoelingen. Beiden waren ze taalkundigen, ze schreven grammatica- en woordenboeken. Hun motieven waren aanvankelijk puur wetenschappelijk; het ging hun om de taal- en heemkundige eigenaardigheden. Maar toen de sprookjes populair bleken, hielden ze de massale verspreiding ervan niet tegen.

Ed Franck bundelde in 'Het meisje zonder handen' vier van hun sprookjes. Hij koos telkens voor een herbewerking. In het eerste sprookje 'Het meisje zonder handen' lezen we hoe een molenaar zijn eigen dochter verhandelt aan de duivel. Hiervoor zou hij heel wat goud krijgen. Wanneer de dochter niet meegaat, worden haar handen afgehakt. De gebroeders Grimm wilden geen zoetgevooisde verhaaltjes vertellen, maar gruwelijke omstandigheden uitklaren. Ed Franck stelde zijn versie van 'Het meisje zonder handen' samen uit de vele varianten.

In het boek kan je nog herwerkingen vinden van 'De trouwe Johannes', 'Raponsje' die 'Rapunzel' werd en 'Vrouw Holle'. Allemaal dragen ze in een duidelijke taal een belerende functie over op de lezer. Anders gezegd: men kan er lessen uit leren.

Het meisje zonder handen en andere verhalen van Grimm

Ed Franck

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie

Koop dit boek bij