Boekrecensie van De zon - Nieuwe blik op onze rebelse ster door Colin Stuart

De zon is niet alleen het centrum, maar ook een van de grootste mysteries van ons zonnestelsel. Dit boek vol prachtige foto’s neemt je mee langs raadselachtige zonnevlekken en de aard van de corona. Het vertelt over het sluimerende gevaar van zonnevlammen voor het leven op aarde en onthult hoe de zon uiteindelijk aan haar einde zal komen.

Een nieuwe generatie ruimtesondes komt momenteel dichter bij de zon dan ooit tevoren. Dat levert een schat aan informatie op over onze rebelse ster. Daarom is nu het perfecte moment om zowel achteruit als vooruit te kijken: achteruit naar een tijd waarin de zon niet meer dan een bol aan de hemel was, en vooruit naar de berg aan nieuwe kennis die we over dit hemellichaam op zullen doen.

De zon onderzoekt onze langdurige fascinatie voor die gele hemelbol: van oud bijgeloof, via vroege wetenschappelijke studies, tot een up-to-date overzicht van alles wat we weten en alles wat nog steeds een groot raadsel vormt.

Uittreksel

Blz. 10: Maar al is ze zo vertrouwd voor ons, en ook zo cruciaal voor bijna alles wat gebeurt op haar derde planeet, toch blijft de zon een verwarrend mysterie. Ons begrip verbeterde schoorvoetend toen tempels plaatsmaakten voor telescopen. Met name de laatste eeuw toonde vooruitgang, beginnend met een zonnewacht die een sterrenkundige visionair in Californië bouwde. Het ruimtetijdperk bracht om de aarde cirkelende telescopen en sinds de jaren negentig hebben we een armada aan gespecialiseerde zonneruimtesondes weggezonden die onze dichtstbijzijnde ster als nooit tevoren bewaken en nauwkeurig volgen. Dankzij hun arbeid hebben we eindelijk bevestigd gekregen waar alle zonne-energie vandaan komt en hoe licht een slingerende route naar het zonneoppervlak volgt voordat het zijn weg naar de aarde vervolgt. Moderne telescopen zijn getuigen van de vorming van sterren elders in het heelal, ons tonend hoe ooit onze ster ontstond. Maar er is nog zoveel om te leren.

We verkeren nog grotendeels in de duisternis als het aankomt op het verklaren van het duizelingwekkende gamma aan zonneactiviteiten. Gedurende anderhalve eeuw hebben we het aantal donkere vlekken op de zon ongeveer elke elf jaar zien toe- en afnemen, maar we kunnen nog steeds niet het tijdstip of de kracht van de volgende cyclus voorspellen. Het meest dringend is de noodzaak tot begrijpen - en voorspellen - van de technologie lamleggende sterrenexplosies die ons eeuwen terug in de tijd zouden kunnen sturen. Die herbergen de woeste kracht om satellietelektronica te laten doorbranden, elektriciteitsnetten te laten bezwijken en internationaal luchtverkeer tot stilstand te brengen. De zon heeft op het hoogtepunt van de Koude Oorlog zelfs bijna een nucleaire schermutseling veroorzaakt. De dreiging is zo ernstig dat overheden over de gehele wereld de zon nu als een vijand zien, vergelijkbaar met aardbevingen, orkanen en terrorisme. De zon zou biljoenen euro's aan schade aan onze elektrische infrastructuur kunnen toebrengen die maanden, zo niet jaren zou vergen om daarvan te herstellen.

Sterrenkundigen zijn zo wanhopig op zoek naar antwoorden dat we nu aan de vooravond staan van een nieuwe fundamentele verandering van ons begrip. Voortbordurend op eerdere successen staat een nieuwe generatie van zonneobservatoria klaar om in actie te komen. Reusachtige spiegels worden opgehesen langs de flanken van enorme vulkanen om nog preciezer naar het zonneoppervlak te staren. Ze zijn krachtig genoeg om een mens op een afstand gelijk aan de diameter van de aarde waar te nemen. Nieuwe ruimtesondes stijgen vanaf het aardoppervlak op naar de ruimte waar ze in het zonnestelsel nog dichter tot onze ster kunnen naderen dan ooit tevoren.

In november 2018 brak de Parker Solar Probe het record voor nabijheid tot de zon. Uiteindelijk zal hij kruipen tot een afstand van nog geen 6 miljoen kilometer - ver binnen de omloopbaan van Mercurius - en daarbij verzengende temperaturen van meer dan 1.000 graden Celsius weerstaan. Solar Orbiter, een andere sonde, zal spoedig Venus gebruiken om geleidelijk zijn baan aan te passen en hoog boven de zon-aardelijn, de verbindingslijn tussen aarde en zon, te klimmen en vandaar een ongekende blik op de zonnepolenwerpen; gebieden, die cruciaal zijn voor ons begrip van de cyclische aard van de zon. In het komende decennium zullen die onverschrokken reizigers meer gegevens over de zon terugzenden dan we ooit hebben gehad. Er is nu al zoveel dat zelfs een compleet leger aan sterrentuurders de tijd ontbreekt om zich daar een weg door te banen. Wereldwijd worden kunstmatige-intelligentie-algoritmen ontwikkeld die ons moeten helpen daaruit wijs te worden.

Het is nu dus een perfect moment om tegelijkertijd zowel achteruit als vooruit te kijken, terugkerend naar een tijd waarin de zon niet meer dan een bol aan de hemel was en vooruitgaand naar hoe ons begrip een aardverschuiving kan ondergaan. Onze koers uitzettend van steentijdmonumenten naar mega-observatoria, etaleert dit boek de verbazingwekkende werkelijkheid van het leven naast een stellaire krachtbron, het laat licht schijnen op haar onthutsende raadselen en verkent de natuurkundige prestaties die onze kennis hebben zien groeien.

Het is ook een zeer menselijk verhaal - een verhaal over onze vindingrijkheid en onverzadigbaar verlangen om meer het leren. Legioenen aan sterrenkundigen hebben eeuwenlang gewerkt aan het vergroten van ons begrip van de zon, waarbij velen aanzienlijke persoonlijke en beroepsmatige horden moesten nemen om bij te dragen aan wat we weten, zoals de sterrenkundigen die ontsnapten aan oorlogen om zonsverduisteringen waar te nemen, of degenen die het patriarchaat weerstonden om enorme stappen vooruit te zetten of politieke revoluties ontvluchtten om sterrenkundige revoluties te ontketenen.

Na te hebben gezien hoe de zon belandde in deze verder onopvallende uithoek van de Melkweg, zullen we een duik in de kern nemen om te leren hoe de energie van onze ster wordt gemaakt, tegen alle verwachtingen in, op een plek vol onvoorstelbaar hellevuur. Vanaf daar zullen we naar buiten vliegen, door de zonneatmosfeer, voor een korte tussenstop bij de aarde om te zien hoe sterrenkundigen proberen de dreiging van ruimteweer dat de zon op ons loslaat aan te pakken. Dan gaan we verder langs de overige planeten, om te begrijpen hoe die overleven in de woeste zonneaanval, totdat we de rand van haar invloed ver voorbij Pluto bereiken, waarna we doorreizen tot in de verdere Melkweg. Onze odyssee zal eindigen met een beschrijving van hoe de zon - de grote schenker van leven - uiteindelijk aan haar einde komt.

Maar onze reis begint bij het terugkijken naar hoe ons begrip zich ontwikkelde vanuit het bijgeloof uit het verleden naar de wetenschap van nu.

Recensie

door Tsenne Kikke

In 1869 werd een groot mysterie geboren. Terwijl astronomen een totale zonsverduistering observeerden, zagen ze voor het eerst de zwakke gloed van de zonnecorona, de buitenste atmosfeer van de zon. Metingen van een tot dan toe onbekende golflengte waaruit dit zonlicht bestond, leidden tot een verhit debat onder wetenschappers, maar het duurde nog zestig jaar voordat zij ontdekten dat deze golflengte in feite ijzer was dat werd verbrand bij een verbijsterende 3 miljoen graden Celsius. Met een zonsoppervlak van slechts 6.000 graden zou dit niet mogelijk moeten zijn. Wat ze toen over de zon aan de weet kwamen, leek de wetten van de fysica en de natuur te tarten.

Maar de onvoorspelbare aard van de corona van de zon is niet alleen gehuld in een intrigerend mysterie, doch vormt ook een ernstige bedreiging voor ons leven hier op aarde. Het vernietigingspotentieel van zonnestormen, veroorzaakt door materiaal van de zon dat met een snelheid van ongeveer 1,5 miljoen kilometer per uur de ruimte in vliegt, is enorm.

Een nieuwe generatie ambitieuze zonnemissies, die voordien buiten ons bereik lagen, reizen momenteel dichter naar de zon dan enig ander ruimtetuig in de geschiedenis. Nu we dit ongekende tijdperk van de heliofysica binnengaan, is er nooit een beter moment geweest om de werking van onze thuisster beter te leren kennen.

Het boek is een échte aanrader!

De zon - Nieuwe blik op onze rebelse ster

Colin Stuart

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie

Koop dit boek bij