|
|
Bruno: priester, filosoof, vrijdenker en astronoom
|
|
Originele titel: Bruno - La nova filosofia
Michele Ciliberto & Giulio Giorello
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Veen Magazines
|
|
Gewicht:
|
715 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
159
|
|
ISBN:
|
90-8571-432-X
|
|
ISBN-13:
|
978-90-8571-432-3
|
|
Categorie:
|
Filosofie
|
|
Richtprijs:
|
€ 34,5
|
Korte Inhoud
De dominicaner monnik Giordano Bruno (1548-1600) is vooral bekend vanwege zijn dood op de brandstapel. Als vertegenwoordiger van de Renaissance ontwikkelde hij op basis van de inzichten van Copernicus een visie op de schepping waarin het heelal geen grenzen had, en er oneindig veel werelden waren. Voor de inquisitie waren zijn theologische opvattingen reden genoeg om hem te veroordelen. Hij ontvluchtte Italië maar werd bij terugkeer gevangen genomen en na jaren als ketter ter dood gebracht.
Uittreksel
Blz. 1: 'Rome, 19 februari 1600 [...]. Donderdagochtend werd op de Campo di Fiore levend verbrand die verdorven dominicaanse broeder uit Nola, over wie in de vonniswijzing werd gezegd: een zeer hardnekkig ketter, die van zijn grillen verschillende dogma's tegen ons geloof heeft gemaakt, en in het bijzonder tegen de Allerheiligste Maagd en de Heiligen, die als verdorvene koppig wilde sterven; en hij zei dat hij stierf als martelaar en met genoegen, en dat zijn ziel samen met de rook zou opstijgen naar het paradijs. Maar nu zal hij weten of hij de waarheid sprak.'
Volgens het verslag van Gaspar Schopp (Gaspare Scioppio) die aanwezig was bij de uitspraak van het vonnis en de verbranding op de brandstapel op het Campo de' Fiori 'draaide Bruno zijn gezicht vol minachting weg toen hem, terwijl hij reeds stervende was, een kruisbeeld van Christus werd voorgehouden. Zo stierf hij ellendig brandend, ik geloof om aan andere werelden, verbeeld door zijn fantasie, te laten weten op welke manier de goddelozen en de godslasteraars in Rome gewoon worden behandeld.' In tegenstelling tot de redacteurs van de Avviso van 19 februari, geeft Schopp er blijk van op de hoogte te zijn geweest van de 'verschrikkelijke absurditeiten' die Bruno in zijn geschriften had beweerd:
... dat de werelden ontelbaar zijn; dat de ziel kan overgaan van een lichaam in het andere; dat een ziel zich in twee lichamen kan bevinden; dat magie iets goeds en geoorloofds is; dat de Heilige Geest niets anders is dan de wereldziel en dat Mozes dit bedoelde toen hij schreef dat de geest de wateren verwarmde; dat de wereld bestaat sinds de eeuwigheid; dat Mozes wonderen verrichtte dankzij de toverkunst waarin hij meer vooruitgang boekte dan de andere Egyptenaren; dat hij zelf zijn wetten schreef; dat de Heilige Schrift een droom is; dat de duivel zal worden gered; dat alleen de Joden zijn voortgekomen uit Adam en Eva en alle andere mensen uit het tweetal dat God op de eerste dag had geschapen; dat Christus niet God is maar dat hij een behendige magiër was en dat hij daarom terecht was opgehangen en niet gekruisigd; dat de profeten en de apostelen liederlijke mannen waren, magiërs, en dat de meesten van hen waren opgehangen.
Afgezien van de tenlasteleggingen moet het tragische einde van Bruno, waarin zijn hele lot zich lijkt te concentreren en te besluiten, sterk hebben bijgedragen aan het ontstaan van een van de meest diepgaande mythen van het Europese bewustzijn. De verheffing van die 'verdorven dominicaanse broeder' tot martelaar van het vrije denken, als man 'vijandig aan elke wet en elk geloof' (om de dichtregel van Ariosto te noemen die hij zijn medegevangenen in Venetië vaak reciteerde), de toenemende aandacht voor zijn denken, zouden de Nolaan tot een van de meest opvallende figuren maken in de geschiedenis van de Europese cultuur. Zoals Felice Tocco in 1889 schreef: 'Aan uiteenzettingen over Bruno is geen gebrek': van 'pantheïst' en voorloper van Baruch Spinoza (1632-1677) of Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) tot 'theïst' of 'semi-theïst', of zelfs 'monistisch en naturalistisch filosoof', een darwinist vóór Darwin (1809-1882), 'heeft hij voor elk wat wils'.
Blz. 59: Elk lichaam in het universum is samengesteld uit water, lucht, vuur en aarde, en als men van onderscheid kan spreken, betreft dat niet die orde of die rangschikking, maar de predominantie van het ene of het andere element in de ‘substantie van de samenstelling’. Als daar vuur overheerst, wordt het aangeduid als het lichaam dat zon wordt genoemd en van zichzelf stralend is. Als daar water overheerst, wordt het aangeduid als het lichaam dat aarde wordt genoemd, dat licht weerkaatst, net als de maan.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Michele Ciliberto (°1945) is hoogleraar geschiedenis van de filosofie, met name de Renaissance.
Giulio Giorello (°1945) is hoogleraar wetenschapsfilosofie te Milaan en atheïst. Hun boek gaat over Giordano Bruno (1548-1600) Dominicaner monnik uit Nola bij Napels. Bruno is heel bekend door zijn dood op de brandstapel van de Inquisitie.
Het boek is een prachtige hardcover (23x21 cm) in de reeks Wetenschappelijke Biografie, 159 pagina’s tekst verdeeld in voorwoord en 9 hoofdstukken. Het werk is ook fraai geïllustreerd.
In het voorwoord wordt uiteengezet dat Bruno zijn hele leven gewijd heeft aan de taak om het oneindige universum te beschrijven, maar ook en vooràl gevoel en rede waren zijn wapens.
Zijn werk is des te heroïscher omdat hij niet alleen de Kerk tegen kreeg maar ook de experimentele natuurvorsers die zijn speculatieve beschouwingen als onzin afdeden. Toch wordt nu wetenschappelijk aanvaard dat vele actuele ontwikkelingen vertrekken van de ontelbare werelden van Bruno. Hij heeft zijn hele leven gestreden als een trotse Mercurius, om licht te brengen in een eeuw van duisternis.
De literatuurlijst omvat alle werken van Bruno gevolgd door een lange opsommingen van aanbevolen literatuur. Zijn levensloop en werken zijn onderaan de pagina’s kort samengevat. Er volgen nog een bronvermelding van de illustraties en een index.
De inhoud van het boek is een voortdurende afwisseling van fragmenten uit Bruno’s werken en commentaar van de beide auteurs.
Hoofdstuk 1 begint met de openbare verbranding van Bruno in Rome. Zijn leven en sterven leidden tot zijn mythe als martelaar van het vrije denken, vijandig aan elke wet en elk geloof… Toch werd hij een van de meest opvallende figuren in de Europese cultuur. Zijn opleiding in Napels wordt beschreven en toegelicht. In 1565 werd hij monnik in Napels. Hij richtte zich meer op filosofie dan op theologie en vond inspiratie bij Erasmus en bij de anti-trinitaire theoloog Arius (256-336).
Toch werd Bruno in 1572 tot priester gewijd en in 1575 haalt hij zijn theologisch examens. Wegens als ketters beschouwde standpunten in discussies, begon Bruno een lange vluchttocht van stad tot stad en van land tot land. In zijn “Geheugenboek” De Umbris komt het structureel beschaduwde karakter van de menselijke kennis aan bod, in nauw verband met de wanverhouding tussen eindig en oneindig die Bruno begon te ontdekken.
Zijn verblijf in Engeland, waar hij zijn voornaamste werken schreef, werd getekend door felle polemieken. Genereuze en goddelijke woorden, ingegeven door een hoge intelligentie, geconcipieerd door beheerste gevoelens en gebaard door de Nolaanse muze!
De uiteenzettingen van Bruno bevatten veel overwegingen om te pogen de waarnemingen van de astronomen te verzoenen met de teksten van de “Heilige Schrift”, zonder de copernicaanse basisbevindingen in twijfel te trekken, noch het bestaan van een onsterfelijke ziel.
Bruno maakte zich overal vijanden door in zijn discussies de tegenstanders te bespotten en belachelijk te maken. Bovendien, gingen zijn essentiële stellingen in tegen de antieke en toen nog algemeen aanvaarde, filosofische en wetenschappelijke opvattingen. Hij besefte en verspreide de idee dat er op een nieuwe manier moest worden nagedacht over de natuur en het principe van beweging.
De waarde van Giordano Bruno ligt voor ons in het feit dat hij een voorloper was in opnieuw vrij en redelijk denken over de natuur en de mens, na meer dan 15 eeuwen stilstand en verstarring in onze “beschaafde” streken, opgelegd door de “Heilige Roomse Kerk”.
De inhoud van zijn werken is telkens in dialoogvorm opgesteld, met vragen en antwoorden.
Bruno trok goed gemotiveerd de aandacht op het feit dat wat buiten het blikveld valt, wel degelijk kan bestaan. Pas door humanistische handeling kan de mens uiting geven aan de vrijheid die de ware verantwoordelijkheid is voor de opbouw van elke beschaving. De mens is de god van deze aarde en argumentatie gaat boven autoriteit. De filosofie van Bruno ontsluit oneindige horizonten voor de cognitieve ambities van de mens steunend op de hefboom van de heroïek van de gedrevene.
Het boek bevat ook vele zijwegen en bijzonderheden naar andere eminente persoonlijkheden uit zijn tijd, die Bruno ontmoette tijdens zijn omzwervingen.
Deze uitgave is bijzonder interessant omdat het inzicht verschaft - dan wel verdiept - in de thema’s die in de 14e en 15e eeuw theologen, filosofen, astronomen en andere professoren verwoed bezig hielden en waarbij het vaak ging om haarkloverijen en spitsvondigheden.
Bruno waagde zich ook op het terrein van de astronomen en dwaalde omtrent de banen van de planeten om de zon, maar zijn model was wel verenigbaar met de waarnemingsgegevens van die tijd.
Hij schreef tevens: "een schepper die van bovenaf de leiding heeft, voorbeschikt en gestalte geeft, is onvoorstelbaar. De materie laat elk ding uit haar eigen schoot ontspruiten. Haar innerlijke natuur is een bekwame schepper."
Hoofdstuk 9 behandelt uitvoerig het langdurig proces van de Inquisitie. Zeven jaar lang zat Bruno gevangen en verdedigde hij zich hardnekkig tegen de beschuldigingen van ketterij en laster aan de “Heilige Kerk”.
Op 17 februari 1600 werd Bruno levend verbrand op de Campo de’ Fiori te Rome. Op dezelfde plaats staat nu een monumentaal standbeeld van Bruno. De Feniks verrezen uit zijn as...
Ik vond dit boek uiterst interessant en ik kan het warm aanbevelen aan alle vrij denkende mensen.
- Willy Raats -
|