Boekrecensie van De dood leeft! door Diverse auteurs

De dood is nog steeds een taboe en over het hiernamaals hebben slechts weinigen een helder idee. Ook de Bijbel blijkt daarover weinig informatie te bevatten. Ondanks dit alles blijkt de dood als onderwerp te leven. En het denken over leven na de dood is richtinggevend voor de invulling van het leven vóór de dood. Alle reden dus om dood en hiernamaals aan een grondige beschouwing te onderwerpen.

In dit boek treffen we bijdragen aan van onder ander Klaus Berger, Desanne van Brederode, Marius van Leeuwen, Eginhard Meijering, Bram van de Beek en Ad van Houwelingen.

Uittreksel

Blz. 7: De dood leeft! Wat betekent ons denken over leven na de dood voor het leven voor de dood?

Voorwoord

Uit recent onderzoek van bureau Kaski is gebleken dat de dood taboe is in Nederland. Hoewel het cliché dat de dood de enige zekerheid is in het leven nog onverkort voor iedereen geldt, praten twee op de drie Nederlanders nooit over de eigen dood en het afscheid dat daarbij vorm moet krijgen. Bijna de helft wil niet dat kinderen een overledene zien. En slechts eenderde van de Nederlanders gelooft nog in een leven na de dood.

Dit laatste lijkt verrassend weinig gezien de grote belangstelling voor bijvoorbeeld het recente boek van Pim van Lommel over bijnadoodervaringen, nieuwe rituelen rond de dood die her en der ontstaan en het gemak waarmee velen over een hemel spreken en bijvoorbeeld aannemen dat André Hazes daar al wel weer aan een biertje zou zitten...

En toch, de dood vinden velen een lastig gespreksonderwerp. De dood maakt sprakeloos. Wie heeft daar woorden voor? De kerk misschien? Zij is toch vertrouwd met woorden als opstanding, eeuwig leven en hemel? Maar ook in kerk en theologie is een zekere verlegenheid te ontwaren als het gaat om leven na de dood. Natuurlijk, een enkele predikant schrijft nog zonder blikken of blozen in het kerkblad dat koorlid Mien na haar overlijden zeker haar plaats als sopraan weer heeft ingenomen in de hemelse cantorij, maar veel anderen voelen zich minder zeker: is hier niet enige voorzichtigheid geboden?

Wie ruggesteun zoekt in de bijbel, komt erachter dat dit veelzijdige boek terughoudend is als het gaat om voorstellingen van leven na de dood. En de beelden die wel worden opgeroepen zijn even veelzijdig en voor interpretatie vatbaar.

Wie bezig is met de dood, is bezig met het leven. Gedachten over leven na de dood 'kleuren' het leven ervóór. In de Middeleeuwen werd het leven in het aardse tranendal nog wel eens voorgesteld als een wachtkamer waar men zijn arme lot rustig dragen moest in afwachting van het ware leven dat aan gene zijde zou beginnen. Dit is kennelijk ook nog steeds het beeld dat sommige atheïsten van religie hebben, als zij reclameren dat er waarschijnlijk geen God is en dat we dus mogen genieten in dit leven.

Het moderne levensgevoel dat dit bestaan waarschijnlijk het enige is dat we ooit zullen hebben, zet het leven van velen juist onder grote druk om er krampachtig alles uit te halen wat erin zit. En met verbijstering slaat de westerse geseculariseerde mens het fenomeen van de zelfmoordterrorist gade die zijn eigen leven geeft voor een hoger (maagdelijk) doel voorbij onze werkelijkheid.

In de christelijke traditie is vanouds de notie van een 'oordeel' aanwezig, een grondig evaluatiegesprek op termijn van de Schepper met zijn schepselen. Is dit een idee dat terecht wat op de achtergrond is geraakt of opnieuw een broodnodig perspectief omdat — zoals een romanfiguur van Dostojevski zei — zonder Gods bestaan alles geoorloofd is?

De dood 'leeft' dus als onderwerp, taboe of niet. En ideeën over de dood geven richting aan de invulling van het leven. Daarom werd het tijd om deze stof eens te thematiseren tijdens een studiedag van de Stichting Leidse Lezingen. Omdat deze Stichting dit jaar 25 jaar bestaat, werd het een jubileumstudiedag, gehouden op 28 mei 2010 in de Hooglandse Kerk te Leiden. Leidende vraag hierbij was: wat betekent ons denken over leven na de dood voor het leven vóór de dood? Deze thematiek is vanuit zeer diverse invalshoeken belicht: theologisch, filosofisch, historisch, fenomenologisch en — niet in de laatste plaats — persoonlijk. Een boeiende weerslag hiervan vindt u in deze themabundel.

Op de studiedag zelf hebben de volgende sprekers een bijdrage geleverd: Klaus Berger, Eginhard Meijering, Marius van Leeuwen, Bert Keizer en Désanne van Brederode.Van de meeste van hen is de uitgesproken tekst opgenomen in deze bundel; het gedachtegoed van Bert Keizer is als alternatief geschetst door Ditsy van Houwelingen. De overige bijdragen zijn van de hand van Bram van de Beek, Rico Sneller, Eric Venbrux, Jan Bruin, Reinier Beltman, Gea Smit en Gerard Kind, alsmede van alle bestuursleden van de Stichting Leidse Lezingen, te weten: Ad van Houwelingen, Herbert Wevers, Niek Smit, Gerlof Bosma, Michiel de Leeuw en Charlotte van der Leest.

De studiedag werd op bijzondere en passende wijze afgesloten met de uitvoering van cantate BWV 106 van Johann Sebastian Bach (1685-1750), "Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit", door het Leids Cantate Consort. Het laatste woord was aldus aan deze Actus Tragicus: "Ach, Herr, lehre uns bedenken, dass wir sterben mussen, auf dass wir klug werden... "

Recensie

door Tsenne Kikke

Deze themapublicatie is het resultaat van de vijfentwintigste studiedag - in 2010 - van de Stichting Leidse Lezingen. Doel is een bijdrage te leveren aan discussies over actuele theologische en kerkelijke vragen voor een publiek van theologen en niet-theologen. De bundel biedt achttien bijdragen rondom de gedachte dat het denken over het leven na de dood richtinggevend is voor de invulling van het leven voor de dood. Benaderingen vanuit theologische, filosofische, historische en persoonlijke invalshoeken bieden samen een breed palet aan beschouwingen en achtergrondgegevens. Het meest toegankelijk zijn de filosoferende tekst van Desanne van Brederode en de bijdrage die de opkomst in deze eeuw schetst van vooral bij buitenkerkelijken populaire Allerzielenvieringen. Een persoonlijke beschouwing is van de hand van de weduwnaar van theologe Kune Biezeveld (1948-2008). Het slothoofdstuk van haar postuum verschenen 'Als scherven spreken' (2008) vormde een inspiratiebron voor de themakeuze van dit boek.

- F.M. Boon -

Een bijzonder boeiend boek over de dood, en de manier waarop de perceptie van de dood wel degelijk van groot belang is in de manier waarop de mens in het bijzonder omgaat met zijn leven. De maatschappij organiseert zich vaak in de lijn van de manier waarop men de dood ziet, en dit uit zich in de verschillende aspecten van het leven. In dit boek krijgen we wel degelijk zowel een historische als een culturele benadering van de dood, en de manier waarop deze dood een invloed heeft op de inrichting van de dagelijkse realiteit. Nog nooit was de dood een zo boeiend gegeven om de menselijkheid te begrijpen, en we maken eigenlijk een reis door de geschiedenis en de wereld, de maatschappijen en de culturen doorheen de manier waarop men met deze dood en het hiernamaals omgaat. Een zeer vlot leesbare duiding, dat wel degelijk op een andere manier kijkt naar de dood, niet meer als een taboe, maar als een sociologisch gegeven dat werkelijk impact heeft op alle mogelijke invalshoeken van het leven.

- Patrick Vandendaele -

Een bijzonder boeiend boek over de dood, en de manier waarop de perceptie van de dood wel degelijk van groot belang is in de manier waarop de mens in het bijzonder omgaat met zijn leven. De maatschappij organiseert zich vaak in de lijn van de manier waarop men de dood ziet, en dit uit zich in de verschillende aspecten van het leven. In dit boek krijgen we wel degelijk zowel een historische als een culturele benadering van de dood, en de manier waarop deze dood een invloed heeft op de inrichting van de dagelijkse realiteit. Nog nooit was de dood een zo boeiend gegeven om de menselijkheid te begrijpen, en we maken eigenlijk een reis door de geschiedenis en de wereld, de maatschappijen en de culturen doorheen de manier waarop men met deze dood en het hiernamaals omgaat. Een zeer vlot leesbare duiding, dat wel degelijk op een andere manier kijkt naar de dood, niet meer als een taboe, maar als een sociologisch gegeven dat werkelijk impact heeft op alle mogelijke invalshoeken van het leven.

De dood leeft!

Diverse auteurs

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie