Boekrecensie van De kauwgomdief & De handschoenvijver door Douglas Coupland & Roger Thorpe

In de ingenieuze en onvergetelijke nieuwe roman van Douglas Coupland ontmoeten we Roger, een gescheiden man van middelbare leeftijd, voor de rest van zijn leven veroordeeld tot het robotmatig verplaatsen van pakken printerpapier. En daar is zijn collega Bethany, een negentienjarig gothic-meisje - met een wel heel zwartgallige visie op het leven.

Op een dag vindt zij Rogers aantekeningenboek met daarin zijn dagboeknotities, waarin hij zich verplaatst in Bethany. Ze zijn griezelig raak getroffen! Bethany ontdekt ook dat Roger een last uit het verleden met zich meedraagt, waardoor hij in haar ogen een stuk menselijker wordt. Er ontwikkelt zich tussen hen een ontroerende relatie-in-brieven. En tegelijkertijd ontrolt zich Rogers 'Wie is er bang voor Virginia Woolf'-achtige roman-in-wording, waarin twee huwelijken op gruwelijke wijze uit de hand lopen.

Met afzonderlijk: 'De handschoenvijver' van Roger Thorpe - 95 pagina's. 'De handschoenvijver' is geschreven door het fictieve hoofdpersonage van 'De Kauwgomdief'. Deze roman bestaat uit de briefwisseling tussen Roger, een uitgebluste man van middelbare leeftijd met literaire ambities, en Bethany, een jong en onzeker meisje in 'gothic'-kleren. Hoewel collega's bij een grote (en deprimerende) Amerikaanse schrijfwarenwinkel, zijn ze in alles elkaars tegenpolen, maar in de loop van het boek beginnen ze elkaar steeds meer te begrijpen en te waarderen, en helpen ze elkaar door elkaars belevenissen en problemen in leven en liefde heen. Hun brieven worden afgewisseld door incidentele brieven van Rogers verbitterde ex-vrouw, Bethany's bezorgde moeder en de hoofdstukken van de roman die Roger aan het schrijven is. Een misschien clichematig en droog uitgangspunt vat vlam doordat de schrijver zijn personages zo perfect tot leven laat komen en hun brieven zo met humor lardeert, zodat dit uiteindelijk een warm en boeiend maar nooit naief-optimistisch boek wordt. Uitgebracht in een cassette met daarin enigszins overbodig in een apart boekje Rogers roman als geheel.

Uittreksel

Blz. 7: Roger

Een paar jaar geleden viel het me op dat alle mensen boven een bepaalde leeftijd, ongeacht hoe ze er aan de buitenkant uitzien, vrijwel voortdurend dromen van de mogelijkheid om te ontsnappen aan hun huidige bestaan. Ze willen niet langer zijn wie ze zijn. Ze willen ontsnappen. Dat geldt onder anderen voor Thurston Howell the Third, Ann-Margaret, de volledige bezetting van Rent, Václav Havel, spaceshuttle-astronauten en Snuffleupagus uit Sesamstraat. Het is een universeel verschijn¬sel.

Zou jij ook willen ontsnappen? Overvalt jou ook regelmatig het verlangen om iemand anders te zijn, wie dan ook, dan wie je zelf bent - degene die een baan heeft en een gezin onderhoudt -, iemand anders dan degene die een redelijk niet-onaardig leventje leidt en die probeert vriendschappen in stand te houden? Met andere woorden, dan degene die pas noemenswaardig zal veranderen als de lijkkist wordt binnengedragen?

Er is niets mis mee dat ik ben wie ik ben, of dat jij bent wie je bent. En uiteindelijk is dit leven best vol te houden, toch? Ach, ik red me prima. Dat zegt iedereen. Maak je om mij maar geen zorgen. Misschien word ik wel dronken en ga ik om elf uur 's avonds nog shoppen op eBay, en misschien koop ik dan allerlei rare rotzooi waarvan ik de volgende ochtend niet meer weet dat ik erop geboden heb, zoals een zak van tien kilo vol met verschillende munten van over de hele wereld, of een clandestiene opname van het optreden uit 1981 van Joni Mitchell in het Calgary Saddledome.

Ik gebruikte de frase 'een bepaalde leeftijd'. Wat ik daarmee bedoel is de leeftijd die mensen hebben in hun hoofd. Meestal is dat tussen de dertig en vierendertig. Niemand is veertig in gedachten. Als het op je innerlijke leeftijd aankomt, spelen halskwabben en genadeloze levervlekken geen enkele rol.

Zelf ben ik in gedachten altijd tweeëndertig. In gedachten drink ik sangria op het strand van Waikiki; Kristal van Bakersfield staat met me te flirten, terwijl Joan, die onze twee kinderen nog moet krijgen, boven in onze hotelkamer op zoek is naar een zonnebril die niet zo in haar oren snijdt. Tegen etenstijd ben ik licht verbrand en als ik van deze vakantie thuiskom, staan er op kantoor een bonus van vijfduizend dollar en een hypermoderne computer op me te wachten. En als ik ook nog zes of zeven kilo zou afvallen en het rood van de zon bruin werd, zou ik er behoorlijk goed uitzien. En niet alleen goed: ronduit sexy.

Klinkt er iets van spijt door in mijn woorden?

Goed, een beetje dan misschien.

Goed, laten we wel wezen - ik ben de Koning van het Ontslaggesprek. En Joan was een engel. Het is mijn makke dat ik liever pijn lijd dan ongelijk krijg.

Ik voel me sneu omdat ik de paar mogelijkheden die ik in mijn leven heb gehad om gewaagde zetten te doen, heb verprutst. Ik probeer ermee te leven dat het me zowel door mijn luiheid als door mijn waardeloze normbesef niet lukt om nieuwe kansen te grijpen. Moet je mij horen: verprutste mogelijkheden en gemiste kansen - dat zijn voor mij nu duidelijke begrippen, veel duidelijker dan toen mijn wereld langzaam maar zeker instortte. Het heeft hoe lang - vijf jaar? - geduurd voordat ik gewend was aan het idee dat ik alles verpest heb. Ik lijd eronder, en niet zo zuinig ook. Het beste deel van mijn leven is voorbij, en wat er nog over is jakkert zo snel verder dat het lijkt of ik met secondelijm vastzit aan een voortrazende tijdmachine.

Zelfs in mijn dromen is er geen ontsnapping mogelijk. Vroeger waren mijn dromen dubbel geïsoleerd met roze glaswol, maar twee baantjes geleden of zo ontstond er door mijn gevoel van mislukking een gat in de isolatie, waardoor mijn dromen veranderden in nachtmerries. Ik droomde over die maandagmiddag ergens in de jaren negentig toen Lars, mijn vriendje van school die een agressieve effectenmakelaar was geworden, me een week na de begrafenis van mijn moeder - een week! - belde en zei dat ik alles wat ik geërfd had moest omzetten in aandelen Microsoft. Ik verbrak ter plekke onze vriendschap. Ik schold hem uit voor parasiet. En als Microsoft plotseling door de grond was gezakt en van de aardbodem was verdwenen, dan zou ik de hele kwestie vergeten zijn en misschien zelfs Lars vergeven hebben, maar het pakte anders uit. Hun kloterige besturingssysteem veroverde de wereld, en de honderdduizend dollar die ik van mijn moeder erfde, zou op dit moment ruim dertien miljoen dollar waard zijn.

Ik droom tegenwoordig ongeveer één keer per week over Microsoft.

Maar goed, er gebeuren ook leuke dingen in mijn leven. Ik ben dol op mijn spaniël, Wayne, en hij is dol op mij. Wat een naam voor een hond trouwens: Wayne, alsof hij mijn accountant is. Honden horen alleen klinkers. Dat is een feit. Als ik Wayne 's avonds binnenroep, hoort hij de W en de N niet. Ik kan ook gewoon Ayyyyyyyyyyyy roepen, en dan komt hij ook. Ik zou ook Pijijijijn kunnen schreeuwen, en zelfs dan komt hij nog. In mijn vorige baan vertelde ik een keer aan Mindy de controleur hoe dol ik was op Wayne, en weet je wat ze zei?

Recensie

door Tsenne Kikke

Roger's leven heeft niet meegezeten: hij is eenzaam na zijn scheiding en hij is vakkenvuller bij een groot kantoorwarenhuis, nadat hij ontslagen is bij een verzekeringskantoor. Nu slijt hij weemoedig zijn dagen in een kelderwoning, afgewisseld met de tijd die hij doorbrengt tussen de andere magazijnbedienden die veel jonger zijn dan hij en hem als een vreemde vogel in hun midden zien.

Roger heeft schrijversaspiraties en houdt dan ook een dagboek bij, waarin hij onder andere over zijn roman schrijft waaraan hij werkt, maar waarin hij ook experimenteert door te schrijven over hoe anderen over zichzelf zouden schrijven. Een van die personages is de jonge Bethany, een gothic meisje en collega van hem, die op een dag zijn dagboek vindt dat hij in de kantine was vergeten.

Zo komt er een briefwisseling op gang tussen Roger en Bethany, die later wordt aangevuld met brieven van Bethany's moeder DeeDee en Roger's ex vrouw. Ook stuurt Roger Bethany steeds meer hoofdstukken van zijn te schrijven roman 'De handschoenvijver', een 'Wie is er bang voor Viginia Woolf achtig' verhaal over een alcoholisch stel dat vrienden te eten krijgt, terwijl er geen noemenswaardig voedsel in huis is. Bovendien stuurt Bethany Roger steeds een andere versie van een verhaaltje dat ze voor een schrijfcursus moest schrijven over toast, waarop Roger ook zijn best gaat doen zich in te leven in de dagelijkse rompslomp van een geroosterde boterham.

Een goeie introductie op het boek zijn de 9 filmpjes gemaakt door de firma Crush. Drie delen over de hoofdpersonen Roger, drie delen over Bethany en drie delen over Gloria en Steve, de hoofdpersonen uit 'De handschoenvijver'. Drie maal drie heel verschillende filmpjes: Rogers filmpjes zijn gemaakt met de tekstbordjes die je in een supermarkt vindt, de filmpjes van Bethany zijn een prachtige animatie met voorwerpen zoals luciferdoosjes en tenslotte zijn de filmpjes over 'The Glove Pond' gemaakt met de bladzijden uit glossy tijdschriften.

De filmpjes geven aan hoe uiteenlopend zowel de hoofdpersonen zijn, net als het verhaal 'De Handschoenvijver' ogenschijnlijk niet veel met het verhaal over Roger en Bethany te maken heeft. Roger, een man van middelbare leeftijd, depressief en alcoholist, die de jonge Bethany, ontgoocheld door de liefde en depressief vanwege de wereld, wat meer levensvreugde probeert aan te praten. Bethany probeert Roger wat meer moed in te spreken door zijn schrijven over 'De handschoenvijver' te prijzen.

'De handschoenvijver' zelf, geschreven onder de naam Roger Thorpe, is het eigenlijke hoogtepunt van het boek over een stel dat de fles niet kan laten staan, constant vit op elkaar en waar in de keukenkastjes alleen schimmel en uitgedroogde toastjes wonen. In de Nederlandse uitgave is het naast 'De kauwgomdief' uitgegeven als zelfstandig boek: "De geniale debuutroman van Roger Thorpe" (De twee boeken zijn uitgegeven in één kartonnen omslag).

De Canadese schrijver Douglas Coupland is echter allesbehalve een beginneling op de schrijversmarkt. Hij heeft al een twaalftal romans uitgegeven, met als debuutroman 'Generatie X'. Terwijl Coupland juist veel begaan is met de nieuwe media, zoals de titel van een van zijn romans 'iPod' al aangeeft, is 'De kauwgomdief', hoe modern de roman ook is, verstoken van enige moderne media. Het boek bestaat grotendeels uit ouderwets geschreven brieven die ze elkaar zelf, of via de post of via een koeriersdienst bezorgen.

Douglas Coupland is naast schrijver ook beeldend kunstenaar en zo probeert hij zijn schrijverij als plastische kunst te zien. Een roman hoeft niet alleen één verhaal te zijn. "De kauwgomdief' is dan ook opgebouwd uit brieven, opstellen en hoofdstukken van een ander verhaal.

Hoezeer deze literaire bouwvorm ook intrigeert, het zijn de dialogen die van 'De kauwgomdief' een onderhoudend boek hebben gemaakt. De hoofdpersonen zijn dan wel depressief en de meesten van hen alcoholist, de manier waarop ze de wereld en elkaar bezien is louterend en bijzonder amusant, zodat je nergens het gevoel krijgt een boek te lezen over weer de zoveelste aan alcohol verslaafde hoofdpersonages.

De min of meer brutale Bethany, gefascineerd door de dood, die ronduit eerlijk is over hoe Roger op de andere personeelsleden overkomt, de depressieve Roger die moeite heeft de wereld in een vrolijk perspectief te zien, de onzekere DeeDee die niet goed weet wat ze met haar dochter aanmoet. En dan nog de hopeloze Gloria en Steven, die hun gasten onmogelijke dingen willen voorzetten. Het zijn stuk voor stuk personen met een eigen sarcastische visie op de wereld.

'De kauwgomdief' staat met beide benen in het hedendaagse leven en is een zonnestraal tussen al die serieuze onderwerpen zoals kanker, alzheimer, ongelukken, scheidingen, alleenstaand moederschap, puberteit en alcoholisme. Roger, Bethany, Gloria en Steven dansen rond de dood, maar maken er wel een feest van.

- Ton Heuvelmans -

Roger (veertiger, gescheiden en zonder verdoving ontdaan van illusies en dromen) en Bethany (net geen twintig, met een wereldbeeld even fleurig als haar gothic outfit), allebei werkzaam in een groothandel van kantoorbenodigdheden, raken stoemelings verwikkeld in een geheime correspondentie. De eerste licht mondjesmaat sluiers van zijn verleden (een aaneenschakeling van 'verprutste mogelijkheden en gemiste kansen') en serveert een afdoende verklaring voor zijn verbittering en zijn drankprobleem. De tweede vermeit zich in razernij over het feit dat haar leven maar niet uit de startblokken wil schieten: 'Mijn god, ik heb het punt bereikt dat ik naar mijn schaduw kijk, en besluit dat hij als een blok aan mijn been hangt en mij vastpint aan deze stomme winkel in deze stomme buitenwijk in deze stomme nieuwe eeuw.' Bethany stort zich dan maar in de overzichtelijke wereld van 'De handschoenvijver', de 'Who's Afraid of Virginia Woolf'-achtige roman waaraan Roger in zijn vrije tijd werkt, en waarin hij een koppel opvoert dat zelfs de wanhoop al lang voorbij is.

Bij monde van Roger en Bethany slaat Coupland (gelukkig subtieler dan in zijn vorige romans, waarin de stem van de schrijver en die van zijn personages te vaak samenvielen) de lezer om de oren met hartverscheurende passages over leven en liefde, of lichtjes onnozele maar daarom niet minder doeltreffende oneliners: 'Ik geloof dat emoties net zo schadelijk voor ons lichaam zijn als vitaminen, röntgenstralen en verkeersongevallen.' Volgens Bethany zijn dromen per definitie vogels voor de kat: 'Dromen stikken in laurierbladen. Dromen krijgen kanker aan de milt.' Toch is 'De kauwgumdief' geen literaire downer: Coupland laveert voortdurend tussen blinde hoop en doordacht defaitisme, wisselt serotonineshots af met emmers pikzwarte gal en komt uiteindelijk uit bij de totale berusting: 'Over het algemeen bestaat de wereld uit mensen zoals ik, die gewoon voortploeteren. Dat doen mensen namelijk: ploeter, ploeter, ploeter.'

In het hilarische slot - een leesrapport van Rogers literatuurdocent over 'De handschoenvijver' - ontleedt Coupland alweer haarfijn zijn eigen poëtica ('ik heb geen kunst nodig om mij dingen te vertellen over mijn leven van alledag'), setting ('je boek speelt zich af in een alledaagse wereld, en dat is helemaal verkeerd') en vertelstem ('je moet leren afstand te nemen van je ego').
'Ik denk dat je, naarmate je ouder wordt, steeds meer naar de klassieken neigt,' zegt een personage in Rogers roman 'De handschoenvijver', 'maar dat zijn niet de boeken die je het soort hoop bieden voor de wereld, dat je krijgt van één van je favoriete boeken.' Wij verkopen u geen blaasjes als we zeggen dat we 'De kauwgumdief' meteen na lectuur hebben bijgezet in ons hoogstpersoonlijke pantheon van favoriete romans.

- Humo -

Uitgebracht in een cassette met daarin een apart boekje van de hand van Roger Thorpe: 'De handschoenvijver'. Het thema dat Roger Thorpe hier gebruikt is, de al dan niet troebele relatie tussen een koppel. Een koppel kan veel ruzieën en toch bij elkaar blijven... En dus niet direct scheiden, zoals dit op de dag van vandaag heel vaak het geval is. Roger Thorpe gebruikt bijna of geen moeilijke woorden en maakt ook geen lange zinnen. Ook maakt hij vlijtig gebruik van dialogen tussen de personages, waardoor het zeer aangenaam en boeiend wordt. In het boek komen slechts vier personages voor, dit maakt dat je het ook makkelijk kunt volgen en er dus geen ingewikkeld plot is.

De kauwgomdief & De handschoenvijver

Douglas Coupland & Roger Thorpe

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie

Koop dit boek bij