Zien is geloven

Diverse auteurs

	Type:	Paperback
	Uitgever:	Ambo | Anthos
	Gewicht:	305 gram
	Aantal Pagina's:	213
	ISBN:	90-263-2201-1
	ISBN-13:	978-90-263-2201-3
	Categorie:	Exacte wetenschappen & Mystiek
	Richtprijs:	€ 17,95

Korte Inhoud

Exacte wetenschap en spiritualiteit sluiten elkaar sinds jaar en dag uit. Feiten en harde data zouden niet te rijmen zijn met geloof en intuïtie. Toch lijkt het de laatste tijd alsof meer en meer exacte wetenschappers erkennen dat niet alles wetenschappelijk te verklaren is. In Zien is geloven laten twaalf Nederlandse exacte wetenschappers zien hoe zij hun wetenschapsbeoefening combineren met spiritualiteit. Botst de rationele, kwantificeerbare wetenschap, die alles uitsluit wat niet meetbaar is met het persoonlijke, ervaringsmatige en open karakter van spiritualiteit? Of vullen deze twee grootheden elkaar juist aan? In hoeverre beïnvloedt spiritualiteit het wetenschappelijk onderzoek? De auteurs schrijven onder meer over meditatie, toeval, bewustzijn en bijna dood ervaringen. Het resultaat is een bundel met persoonlijke, kritische en analytische essays over de confrontatie tussen de rationele wetenschap en het onverklaarbare.

Uittreksel

Blz. 128: Henk Barendregt - Wetenschap en meditatie

De menselijke conditie

Wij zijn geconditioneerd, ons gedrag wordt in een bepaalde richting geduwd. Reeds bij een eencellige is dit het geval. Is er voedsel in de buurt van zo'n organisme, dan wordt de 'propeller' van het 'beestje' aangezet om erheen te zwemmen; is er een schadelijke stof, dan wordt daar vandaan gezwommen. In meercellige organismen en ten slotte in zoogdieren, primaten en de mens zijn de conditionerende mechanismen een stuk verfijnder. Maar steeds weer is het gevolg ervan dat de `bezitter' een evolutionair voordeel heeft: betere overlevingsstrategieën. Iemands gevoel van 'zelf met het bijbehorende plannen maken en bezitten tot en met egocentriciteit en hebzucht, vormt een krachtige manier om te overleven. De natuur heeft aan organismen, van eencelligen tot de mens, het mechanisme van de begeerte (en afkeer) meegegeven. Mensen lijden wanneer ze niet kunnen krijgen wat ze begeren (evenzo wanneer ze datgene waartegen ze een afkeer' hebben niet kunnen vermijden). Dat betekent dat wij een sterke neiging hebben om er alles aan te doen onze begeerte te vervullen. Gedreven door begeerte hebben mensen steden en culturen ontwikkeld. Diezelfde begeerte is echter ook de oorzaak van oorlog en dwaasheid. Veel menselijk leed wordt erdoor veroorzaakt.

Daarom kan het verlangen, dat bedoeld is om goed te overleven, zich tegen een organisme keren. Dit gebeurt reeds bij insecten die naar een lamp toe vliegen, ook al branden ze hun pootjes. Of denk aan een aap die zozeer van bananen houdt, dat hij ze niet los kan laten. Zit de banaan achter een rond gat waar zijn hand net doorheen kan gaan, maar met banaan in de vuist kan de hand niet terug, dan zit hij vast. Het is dan onmogelijk voor de aap om los te laten, ook al komen er mensen aan die de aap in een kooi gevangen willen nemen. We hebben allemaal wel een kennis die iets dergelijks doet: je ergens zo stevig aan vasthouden, dat het nadelig uitpakt. En als we eerlijk zijn moeten we toegeven dat we het ook zelf weleens doen. Ook kunnen mensen of groepen mensen vechten om dezelfde schaarse middelen. En ten slotte kan datzelfde gebeuren waar het gaat om het koesteren van ideeën.

Wetenschap

Mensen hebben wetenschap ontwikkeld: inzicht in de verschijnselen om ons heen. Dat betekent dat we een groot aantal van die verschijnselen kunnen terugbrengen tot een kleiner aantal. Dat inzicht kan op zijn beurt weer leiden tot technologie, waarmee we sommige van die verschijnselen kunnen beheersen. Daarmee wordt het vaak mogelijk om de menselijke noden op een gemakkelijkere manier dan eerder te lenigen. Tegen de koude construeren we een verwarming en tegen de hitte een airconditioner. Wetenschap is een indrukwekkende menselijke activiteit, waarmee wij, indien met de juiste wijsheid toegepast, het menselijk leed kunnen verzachten en een hogere levenskwaliteit kunnen bereiken.

Maar niet alle omstandigheden kunnen beheerst worden. Iets kan onbetaalbaar, onwettig, onethisch, onecologisch of gewoon onmogelijk zijn. Daardoor blijft er ondanks wetenschap en technologie nog steeds leed, namelijk in die gevallen waarin de omstandigheden niet beheerst kunnen worden of waarbij ingrijpen tot conflicten leidt.

Fenomenologie

Er zijn twee fundamentele gevallen waarin het niet handig is om te streven naar datgene waarheen de natuur ons duwt:

1 wanneer het object van verlangen niet bereikt kan worden;

2 wanneer de conditionering nadelige gevolgen heeft (zoals bij genoemde insect en aap). Om deze reden is het goed dat er ook een ander onderzoek is. Dat is het onderzoek naar binnen toe, naar ons bewustzijn.

Een uiterst succesvol voorbeeld van onderzoek naar ons bewustzijn is het volgende. Rond het jaar 1800 was de natuurkundige theorie over kleuren dat deze een eendimensionaal (1D) verschijnsel vormen. Licht komt in verschillende golflengten en één daarvan bepaalt de kleur van het licht. De dichter Goethe, die ook in waarnemingsverschijnselen geïnteresseerd was, kwam in 1810 met een andere theorie. Hij stelde dat kleuren een 3D-verschijnsel vormen en wel om de volgende reden. Wanneer wij zeg 1000 kubusjes hebben, die effen maar verschillend gekleurd zijn, dan is het niet mogelijk deze op een rij te zetten, zodanig dat de kleuren gelijkmatig verlopen; ook is dat niet mogelijk in een plat vlak. Maar in een grote kubus van 10 x 10 x 10 is het mogelijk de kleurtjes zo te ordenen dat de kleuren in alle richtingen gelijkmatig verlopen.