Originele titel: The rest is noise
Alex Ross
|
Type:
|
Hardcover
|
|
Uitgever:
|
Ambo | Anthos
|
|
Gewicht:
|
1150 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
608
|
|
ISBN:
|
90-263-2158-9
|
|
ISBN-13:
|
978-90-263-2158-0
|
|
Categorie:
|
Muziek
|
|
Richtprijs:
|
€ 49,95
|
Korte Inhoud
Voor veel mensen is de moderne klassieke muziek niets meer dan puur lawaai. Terwijl schilderijen van Pablo Picasso en Jackson Pollock voor miljoenen euro's worden verkocht, leidt een uitvoering van 'Le sacre du printemps' van Igor Stravinsky tot ongemak bij het luisterend publiek. Tegelijkertijd wordt de invloed van moderne muziek juist overal gevoeld. Zonder het te beseffen, luisteren we bij het bekijken van een Hollywoodfilm naar de complexe akkoorden van Arnold Schönberg en klinken bij iconen als The Velvet Underground en Björk invloeden van de Amerikaanse minimal music.
In 'De rest is lawaai' beschrijft Alex Ross de sound van de twintigste eeuw in de context van de geschiedenis. Hij bespreekt de muziek van grote componisten als Mahler en Strauss; Sjostakovitsj, Stravinsky en Sibelius. Hij schrijft over de mondaine muziekcultuur in het Wenen van voor de Eerste Wereldoorlog, de nazi sound van Hitler-Duitsland en de muzikale experimenten in downtown New York in de jaren zestig. Het resultaat is een fascinerende culturele geschiedenis waarin de grote sociale, politieke en technologische veranderingen van de twintigste eeuw op prachtige wijze worden beschreven.
Uittreksel
Blz. 17: Het Gouden tijdperk
Strauss, Mahler en het fin de siècle
Toen Richard Strauss op 16 mei 1906 in de Oostenrijkse stad Graz zijn opera Salome dirigeerde, zorgden verscheidene grootheden van de Europese muziek ervoor dat ze erbij aanwezig waren. Salome was vijf maanden eerder in Dresden in première gegaan, en het gerucht ging dat Strauss iets uitzonderlijks had gemaakt - een uiterst dissonant Bijbels spektakel, gebaseerd op een toneelstuk van een Engelse dégénéré wiens naam in beschaafde kringen werd verzwegen, een werk dat een zo angstaanjagend beeld van adolescente hartstocht schetste dat de keizerlijke censoren opvoering van het werk in de Weense Hofopera hadden verboden.
Giacomo Puccini, schepper van La Bohème en Tosca, reisde naar het noorden om te horen wat voor 'verschrikkelijk kakofonisch ding' zijn Duitse rivaal had vervaardigd. Gustav Mahler, de directeur van de Weense Opera, woonde de uitvoering bij met zijn vrouw, de mooie en omstreden Alma. De onstuimige jonge componist Arnold Schönberg kwam uit Wenen met zijn zwager Alexander Zemlinsky en niet minder dan zes van zijn leerlingen? Een van hen, Alban Berg, maakte de reis samen met een oudere vriend, die zich later herinnerde dat, toen de avond naderde, iedereen in de greep kwam van 'koortsachtig ongeduld en grenzeloze opwinding'. De weduwe van Johann Strauss jr., de componist van 'An der schonen blauen Donau, vertegenwoordigde het oude Wenen.
De rest van het publiek werd gevormd door anonieme muziekfanaten, die door Richard Strauss werden beschreven als 'jonge mensen uit Wenen, met als enige bagage de zangpartituur.' Het zou kunnen dat onder hen zich de zeventienjarige Adolf Hitler bevond, die even daarvoor in Wenen een door Mahler gedirigeerde uitvoering van Richard Wagners Tristan und Isolde had bijgewoond. Hitler zou later aan Strauss' zoon vertellen dat hij geld van familie had geleend om erbij te kunnen zijn. Er was zelfs een fictief personage aanwezig: Adrian Leverkühn, de hoofdpersoon van Doctor Faustus van Thomas Mann, de roman over een componist die een pact met de duivel sluit.
Recensie
door
Tsenne Kikke
'De rest is lawaai' van Alex Ross toont ons de twintigste eeuw aan de hand van 'moderne' klassieke muziek. In zijn boek staat de nauwe samenhang tussen muziek en de maatschappij centraal. Een fascinerende tocht langs revolutionaire composities, muzikale relletjes en componisten met gewetenswroeging.
Alex Ross is muziekrecensent voor The New Yorker. De rest is lawaai is zijn eerste boek en werd onder meer bekroond met de Guardian First Book Award. Bijna zeshonderd pagina's, kleine lettertjes, een sobere omslag; de gehaaste 21e-eeuwse lezer vreest wellicht een gortdroog naslagwerk in handen te hebben. Het voorwoord, een gepassioneerde uitleg van de insteek van het boek, ontkracht dit direct. Ross' lijvige geschiedenisles is even toegankelijk als de tv-serie 'In Europa', maar dan met de nuances en achtergronden die bij televisie noodgedwongen achterwege blijven.
Vanaf de twintigste eeuw was er niet één muzikale stijl die de boventoon voerde, stelt Ross in het voorwoord vast. Het muzikale leven transformeerde in 'een krioelende massa culturen en subculturen, elk met hun eigen canon en jargon'. Geen enkele stijl wist 'de massa' aan te spreken. Het mag duidelijk zijn dat popmuziek, die immers wél een massa voor zich wist te winnen, in Ross' boek niet centraal staat. Hier en daar komt ze ter sprake in een zijpad of in verband met een klassiek muziekstuk. Ross buigt zich over de lappendeken van componisten tussen 1900 en 2000.
Tot zover niets nieuws. Er zijn immers al boekenkasten volgeschreven over twintigste-eeuwse componisten. Maar Ross bewandelt een ander pad. In tegenstelling tot veel auteurs, beperkt hij zich niet tot de componisten en het culturele leven om hen heen. Componisten hadden te maken met 'politici, dictators, steenrijke weldoeners en president-directeuren die probeerden te bepalen wat voor muziek er werd geschreven'. Wie dat gegeven negeert, doet de wederzijdse beïnvloeding tekort die er, noodgedwongen danwel uit vrije wil, bestond tussen de componist en andere invloedrijke spelers uit de maatschappij. Ross brengt die samenhang overtuigend in kaart.
De lezer is bij Alex Ross in goede handen. Hier is iemand aan het woord die historische kennis tot leven brengt alsof de geschiedenis zich voor je ogen ontrolt. Bijvoorbeeld als hij de eerste opvoering van 'Le Sacre du printemps' in Parijs beschrijft. Tijdens de première was het in Parijs dertig graden. Als je dat weet, kun je je nog beter verplaatsen in de broeierige, explosieve sfeer waarin het publiek werd geconfronteerd met een schokkend ballet op al even schokkende muziek. Ross geeft je het gevoel dat je erbij bent, zonder te verzanden in een smeuïge boulevardvertelling. Het sfeerportret is doorspekt met informatie waarin hij uit de doeken doet wat deze opvoering nu zo baanbrekend maakte.
Dat 'De rest is lawaai' nauwelijks in één ruk is uit te lezen, komt enkel door de omvang. Ross' schrijfstijl houdt je van begin tot eind geboeid. Een schrijnend detail uit het leven van de oude Arnold Schönberg, de morele dilemma's van Richard Strauss in nazi-Duitsland: dergelijke persoonlijke verhalen worden aangevuld en afgewisseld met feitelijke informatie. Hier is een auteur aan het woord die de kunst van de romancier uitstekend vermengt met een gedegen academische aanpak.
|