|
|
Lopen in het voetspoor van de Boeddha
|
|
Maarten Olthof
|
Type:
|
Paperback
|
|
Uitgever:
|
Ten Have
|
|
Gewicht:
|
1290 gram
|
|
Aantal Pagina's:
|
480
|
|
ISBN:
|
90-259-5927-X
|
|
ISBN-13:
|
978-90-259-5927-2
|
|
Categorie:
|
Boeddhisme
|
|
Richtprijs:
|
€ 34,9
|
Korte Inhoud
De belangrijkste pelgrimsroute in Azië, het pad dat de Boeddha zelf wees, is tussen 400 en 700 na Chr. op schrift gesteld door Faxian en Xuanzang, twee Chinese monniken. Na vele eeuwen vergetelheid heeft Maarten Olthof hun verslagen opgediept, de route gereconstrueerd en zelf gelopen.
De Boeddha gaf op zijn sterfbed zijn volgelingen de raad een bezoek te brengen aan vier plaatsen: Lumbini, Bodhgaya, Sarnath en Kushinagar. Tallozen hebben deze pelgrimsroute afgelegd - totdat omstreeks 1200 na Chr. het boeddhisme goeddeels uit India verdween en het pad in vergetelheid raakte.
Maarten Olthof reconstrueerde de route met de oude reisverslagen en volgde te voet het duizend kilometer lange traject door India en Nepal. Onderweg kwam hij voor beslissende keuzes in zijn leven te staan.
Olthof neemt de lezer in woord en beeld mee op zijn spirituele voettocht. De stemmen van reizigers in het oude India klinken in zijn verhaal door. Door ook stil te staan bij de parallellen tussen toen en nu, geeft hij het boek een diepere laag en brengt hij de boodschap van de Boeddha dichtbij.
Maarten Olthof (1956), ecoloog en zenleerling, heeft door zijn veelvuldige verblijf in Aziatische landen een brede kennis van het boeddhisme. Hij doet ontwikkelingswerk, geeft lezingen en organiseert reizen naar boeddhistische pelgrimsplaatsen.
De auteur, leerling van zenleraar Nico Tydeman, die het voorwoord schreef, ontwikkelt al twintig jaar reizen langs Aziatische kloosters en boeddhistische pelgrimplaatsen. In dit verzorgde, rijk geillustreerde, informatieve en prettig leesbare boek verhaalt hij over zijn duizend kilometer lange voettocht in het teken van vrede voor Nepal, die hij in 2003 langs de oudste pelgrimsroute in Azie maakte. Dit voert hem chronologisch langs vier door Boeddha zelf aanbevolen pleisterplaatsen in India en Nepal, die een belangrijke rol in diens leven speelden: Lumbini (geboorte), Bodhgaya (inzicht), Sarnath (delen van wijsheid, compassie), Kushinagar (heengaan, vrede). Hij baseerde zich op de middeleeuwse reisverslagen van twee beroemde Chinese monniken. Het is niet minder dan een update ervan door de gedegen cultuurhistorische verkenning van en identificatie met het leven, de tijd, de leer van Boeddha en de moderne omgang met zijn erfgoed. Vaak worden overeenkomsten tussen de hindoeïstische en de boeddhistische leer aangestipt. Dit even persoonlijke (verwerking beslissende momenten) als journalistiek verslag met ecologische accenten is een must voor iedere boeddhistisch geïnteresseerde lezer. Met uitgebreid notenapparaat en register; achterin is een uitklapbare routekaart toegevoegd.
Uittreksel
Blz. 14: Dit boek is opgebouwd rondom de vier belangrijkste pelgrimsplaatsen van het boeddhisme, de plaatsen die de Boeddha heeft aangeraden te bezoeken en die ik in 2003 te voet heb bezocht. Met mijn tocht komt een vergeten pelgrimsroute tot leven en treed ik in het voetspoor van miljoenen pelgrims, die tot in de dertiende eeuw deze plaatsen aandeden. De bron van het boeddhisme fascineerde mij al jarenlang en net als vele pelgrims in vervlogen tijden hoopte ik door het advies van de Boeddha letterlijk op te volgen en dus de plaatsen lopend te bezoeken, zo inzicht te krijgen in waarom de Boeddha juist deze plaatsen voor een pelgrimage had aangeraden. Ons woord 'pelgrim', van het Latijnse werkwoord 'peregrine', betekent letterlijk 'zwerven over het land'. De Boeddha wist welke louterende werking ervan uitgaat wanneer je de waan van alle dag achter je laat, al is dit tijdelijk, en je te voet te begeven op een pad dat tijdens de tocht je thuis is.
Bij zo'n tocht door India en Nepal kom je evenwel terecht in een andere waan: de chaos van overbevolkte steden, met al het vuil en met wegen vol roet brakend verkeer, en de onvoorspelbaarheid van het platteland, met zijn ongedierte, bandieten en grote waterlopen. Het India van nu vertoont onmiskenbaar gelijkenis met het gebied waar de Boeddha doorheen trok. Dit immense land is voornamelijk hindoeïstisch, zoals het dat al ten tijde van de Boeddha was. De ouden en zieken die hem aan het denken hadden gezet, zijn alomtegenwoordig, net als de bedelaars en de crematies, die hier voor iedere toeschouwer open en bloot plaatsvinden. Snel werd mij duidelijk dat ik mijn tocht alleen kon voltooien door in de praktijk te brengen wat de Boeddha onderwees: een grote gelijkmoedigheid, geduld, doorzettingsvermogen, een zekere wijsheid en een alerte aandacht. Te midden van de hectiek ontvouwde zich zo de schoonheid van de rijstvelden, van machtige rivieren als de Ganges en de Gandak, van de wijsheid die verbonden is met de pelgrimsplaatsen en van de boodschap die leeft in het hart van de raadgeving van de Boeddha.
In de vier delen van dit boek staat steeds een pelgrimsplaats centraal. In elk deel beschrijf ik allereerst de - soms avontuurlijke - tocht naar de desbetreffende plaats. Allerlei gebeurtenissen en ontmoetingen tijdens de pelgrimage geven zicht op het hedendaagse India en Nepal en de recente geschiedenis van deze landen. Aan elke pelgrimsplaats is een afzonderlijk hoofdstuk gewijd, waarin de geschiedenis en de archeologische overblijfselen van de plaats worden behandeld, evenals de betekenis die plaats in het leven van de Boeddha heeft gehad.
Daarbij baseer ik mij op de oudste beschikbare boeddhistische teksten, die ik in noten aan het eind van dit boek heb opgenomen. Zo komt het tegenwoordig straatarme stroomgebied van de Ganges tot leven in de hoogstaande civilisatie die het in het verleden heeft voortgebracht, een civilisatie waarin de inzichten van de Boeddha konden uitkristalliseren in een tijd dat de bewoners van de Lage Landen nog in berenvellen rondliepen. Tijdens de tocht signaleer ik parallellen tussen het leven van Siddhartha, de Boeddha in wording, en mijn eigen leven - en daarmee met het menselijke bestaan. De menselijke Siddhartha bracht de Boeddha voor mij dichterbij. Stapsgewijs geeft het verhaal tevens zicht op de filosofie van de Boeddha. In een persoonlijke beschouwing verwoord ik mijn bevindingen op elke pelgrimsplaats. Ten slotte is in elk deel een verhandeling van de Boeddha opgenomen die verbonden is met de desbetreffende pelgrimsplaats en die aanwijzingen voor meditatie bevat.
Bij de reconstructie van de route heb ik gebruikgemaakt van de aanwijzingen in de levendige reisverslagen van de Chinese monniken Faxian en Xuanzang, die in de vijfde respectievelijk zevende eeuw de pelgrimsplaatsen hebben bezocht. Exact in hun voetspoor treden was echter niet mogelijk. Niet alleen zijn hun aanwijzingen daarvoor niet precies genoeg, maar de paden die zij destijds liepen dan wel met een ossenkar aflegden, zijn de druk bereden geasfalteerde doorgangswegen van vandaag. Ik heb mij daarom bij de keuze van het uiteindelijke traject ook door landschappelijke schoonheid en rust laten leiden. In tegenstelling tot de beide monniken heb ik de route langs de plaatsen gelopen in de volgorde waarin zij in het leven van de Boeddha een rol hebben gespeeld. Zo kon ik met mijn tocht een chronologisch verhaal vertellen over het leven van de Boeddha en de ontwikkeling van het boeddhisme. In mijn relaas klinken de stemmen van de Chinese monniken door: zij reizen als het ware met mij mee, een boeiend ooggetuigenverslag van het toenmalige India en het vroege boeddhisme gevend. De in dit boek gebruikte citaten van deze monniken zijn afkomstig uit hun reisverslag.
Gaandeweg werd mij duidelijk dat 'het boeddhisme' niet bestaat. Bij zijn reis over de wereld heeft het boeddhisme de kleur aangenomen van de plaats waar het is terechtgekomen, zoals dit ook met andere spirituele tradities het geval is geweest. Onvermijdelijkerwijs zijn hierdoor verschillende opvattingen ontstaan over boeddhistische principes, opvattingen die in de geschiedenis soms tot hilarische situaties aanleiding hebben gegeven. Het aantal boeddhistische geschriften is bijzonder groot, net als de beperktheid van mijn kennis. Ik heb mij zo veel mogelijk gericht op de oudste beschikbare bronteksten, die van de Pali-canon van de Theravada-traditie. Hierbij besef ik dat verschillende boeddhistische tradities gebruikmaken van een afwijkende, zij het deels overlappende, reeks van teksten in uiteenlopende talen.
Recensie
door
Tsenne Kikke
Hoe ben je tot jouw pelgrimage gekomen?
'Ik heb in India en Nepal veel voettochten uitgezet en begeleid. Daardoor ben ik vertrouwd geraakt met het boeddhisme in die landen en kwam ik te lezen over de oproep die de Boeddha op zijn sterfbed deed om te voet vier pelgrimsoorden te bezoeken: Lumbini, Bodhgaya, Sarnath en Kushinagar. Mijn plan om een voetreis naar deze plaatsen te maken is in de jaren negentig ontstaan. Maar routekaarten en geschikte reisdocumentatie waren amper voorhanden. Familie en vrienden raadden me deze tocht door afgelegen streken in India af vanwege het gevaar van struikrovers daar; ik zou er mijn leven op het spel zetten. Maar mijn wens deze pelgrimage te ondernemen bleef! In 2003 nam ik negen maanden onbetaald verlof op. Ik wilde in het voetspoor van de Boeddha treden en zo ontdekken waarom hij had opgeroepen deze vier plaatsen te bezoeken. Ik had zoals gezegd nauwelijks informatie over de route en besloot daarom per dag te bezien hoe de tocht zich zou gaan ontvouwen. Zo ervoer ik dat "alles loopt zoals het loopt". Uiteindelijk ontdekte ik dat de pelgrimsplaatsen symbool staan voor wezenlijke levensfasen die ieder van ons doormaakt: geboren worden, inzichten opdoen, uit compassie met anderen delen en sterven.'
Wat heb je over jezelf ontdekt?
'De voettocht ging met veel onzekerheden gepaard. Zo wist ik 's ochtends voor vertrek niet of ik overdag genoeg te eten zou vinden en waar ik 's avonds onderdak zou krijgen. Tijdens de tocht liep ik als het ware door mijn eigen leven. Ik dacht na over mijn geboorte, over hoe mijn ouders in mij voortleven en over mijn inzichten. Ik ontdekte hoe belangrijk compassie voor mij is en hoe ik in mijn leven het beste van mijzelf met anderen kan delen. Ook stond ik stil bij het levenseinde, dat van mijn dierbaren en dat van mijzelf. Ik vroeg mij af waar de Boeddha nu is, waar mijn overleden ouders nu zijn. Ik heb ervaren dat we allemaal Siddharta, de Boeddha-in-wording zijn. Allemaal zijn we op zoek naar geluk en naar vermindering van lijden en allemaal hebben we de mogelijkheid om inzichten op te doen.'
Hoe verbind je je christelijke wortels met het boeddhisme?
'Tijdens mijn tocht raakte ik opnieuw aangedaan door de gedachte aan hoe mijn vader is overleden. Hij was vlak voor zijn sterven erg angstig geraakt en verzuchtte dat hij nu niets had aan al zijn boeken over het christelijke geloof. Ik besefte dat zijn geloof een geloof is geweest in een strenge God buiten hemzelf in plaats van in een goddelijke vonk in hem, die in het boeddhisme de 'boeddhanatuur' wordt genoemd. Hoewel mijn christelijke opvoeding op de achtergrond was geraakt, kwamen boeddhisme en christendom voor mij nu bij elkaar door het bestuderen van het boeddhisme en het lezen van teksten van christelijke mystici. Zo vond ik een sprekende tekst van de mysticus Meister Eckhart uit de dertiende eeuw. Hij schreef over het goddelijke dat ook in onszelf leeft: "Geen uiterlijke autoriteit, niet de Schrift, niet het dogma, kan u zalig maken: gij moet alles in uzelf ervaren en beleven. Wat helpt het ons over de Goddelijke natuur te spreken wanneer wij niet Zijn levende beeld in ons vinden [.]? In wie al het geschapene tot zwijgen is gekomen, in hem baart God Zijn eniggeboren zoon." En zo zet ik de onvoltooide zoektocht van mijn vader voort.'
Je haalt de Millenniumdoelen aan als een eigentijdse variant van het Achtvoudige pad van de Boeddha.
'Tijdens mijn studie ecologie heb ik geleerd hoe alles in de natuur met elkaar verbonden is. De Boeddha heeft veel in de natuur geleefd en al 2500 jaar geleden ontdekt hoe alles in een wederkerige afhankelijkheid ontstaat. De Boeddha was een goede ecoloog en zo zijn tijd vooruit. De huidige ecologische problemen en de kredietcrisis zijn voor een belangrijk deel op hebzucht en genotzucht terug te voeren. In het jaar 2000 zijn door de Verenigde Naties acht 'millenniumdoelen' opgesteld, die wereldwijd zijn omarmd. Ze richten zich onder meer op uitbanning van armoede en honger, op basisonderwijs voor alle kinderen en op bescherming van het milieu in combinatie met schoon drinkwater voor iedereen. De Boeddha had deze acht doelen zelf kunnen opstellen, want ze vloeien logisch voort uit het door hem geformuleerde Achtvoudige pad. Dat richtsnoer behelst de juiste visie, het juiste besluit, het juiste spreken, het juiste handelen, de juiste wijze van levensonderhoud, de juiste inspanning, de juiste aandacht en de juiste concentratie. Helaas verschijnen nu al berichten dat de millenniumdoelen achterhaald zouden zijn. Het lijkt mij verstandig ze toch nog eens goed op hun waarde te beoordelen en ze niet al te snel "bij het grof vuil te zetten"!'
Hoe ben je uiteindelijk tot dit boek gekomen?
'Na mijn voetreis ben ik mijn dagboekaantekeningen gaan uitwerken. Ik dacht dat ik 'Lopen in het voetspoor van de Boeddha' er wel even bij kon doen, naast mijn reiswerkzaamheden en mijn activiteiten voor Stichting Vajra. Dat is me wel tegengevallen! Het boek 'De wil en de weg' van Jan Brokken hielp mij gelukkig structuur in mijn omvangrijke reisverhaal aan te brengen. Het boek beschrijft het leven van Siddharta en de filosofie van het boeddhisme. Daar heb ik mijn eigen reflecties doorheen gevlochten, waardoor het geheel een persoonlijke getuigenis is geworden. Kanttekeningen van Nico Tydeman, mijn zenleraar, in de concepttekst zijn belangrijk voor mij geweest. Ze hebben de tekst diepgang geboden, mede vorm aan mijn boek gegeven en mij nieuwe inzichten opgeleverd.'
Is een pelgrimage een goede manier om bewustzijn te ontwikkelen?
'Een pelgrimsreis is geen must: er zijn wel meer manieren om bewustzijn te ontwikkelen. Maar zo'n reis is wel een goede manier om de klok even stil te zetten in dit jachtige leven. Het lopen tijdens een lange voetreis is een fysieke aangelegenheid, een soort meditatie, waardoor een pelgrimstocht een reis naar binnen kan worden.'
- Lennie Haarsma -
|