Spelen met heilig vuur

Ruard Ganzevoort

	Type:	Hardcover
	Uitgever:	Ten Have
	Gewicht:	175 gram
	Aantal Pagina's:	63
	ISBN:	90-259-0325-8
	ISBN-13:	978-90-259-0325-1
	Categorie:	Christendom
	Richtprijs:	€ 12

Korte Inhoud

Onlangs verscheen bij Uitgeverij Ten Have het boek ‘Spelen met heilig vuur’ met als ondertitel: ‘Waarom de theologie haar claim op de waarheid moet opgeven.’

De meeste mensen, ook kerkgangers, hebben zich allang aan het gezag van kerk en christendom onttrokken. Behalve aan religieuze tradities ontlenen zij ook betekenis aan films, soaps en popmuziek. Aan high culture zoals ‘Breaking the Waves’ van Lars von Trier, maar vooral ook aan uitingen van low culture zoals ‘Zij gelooft in mij’ en ‘Droomland’. Mensen hebben geen behoefte meer aan theologen met de waarheid in pacht, maar aan makelaars in levenswijsheid; aan theologen die oude en nieuwe spirituele bronnen kunnen duiden en met heilig vuur durven spelen

Uittreksel

Blz. 24, e.v.: De confrontatie tussen wilde en getemde devotie komen we bijvoorbeeld tegen in de wat melodramatische maar terecht veelgeprezen film As it is in Heaven (Kay Pollak, 2004). De film toont de confrontatie tussen een onderdrukkende religieuze traditie en de authenticiteit van de individuele beleving. Die individuele beleving treedt op als het dorp een nieuwe bewoner krijgt, een succesvolle dirigent die na een hartinfarct vervroegd met pensioen gaat en zich terugtrekt in het afgelegen dorp waar hij zijn naargeestige jeugd had doorgebracht. Ondanks zijn aarzelingen raakt hij betrokken bij het kerkkoor en leert daar iedere dorpsbewoner zijn of haar eigen stem, klank, geluid ontdekken. Dat zet bij iedereen ontwikkelingen in gang, ook in het predikantsgezin. Dominee Stig symboliseert de starre traditie, compleet met onderdrukte seksualiteit en schuldgevoel. Zijn vrouw Inger staat symbool voor een nieuwe vrijheid, levenslust en echtheid. Die wordt niet nadrukkelijk religieus geïnterpreteerd, maar heeft wel alle trekken van het heilige. In de starre traditie van haar man, bedoeld om het heilige te bewaren, dienen en doorgeven, lijkt het heilige te zijn doodgebloed. Toch blijft de vraag staan of het heilige in onze wereld kan voortbestaan zonder zulke kerkelijke kaders.

In Breaking the Waves (Lars von Trier, 1996) treffen we net zo'n geïsoleerd dorp als bij As it is in Heaven en opnieuw zien we een verstikkende en repressieve kerkelijke cultuur versus het verlangen naar authenticiteit. Bess is een eenvoudig meisje dat regelmatig spreekt met God en verliefd wordt op de stoere Jan die op een booreiland werkt. Daardoor is hij steeds lange tijd van huis. Bess' gebeden om Jans thuiskomst worden wel heel wreed verhoord: hij krijgt een dwarslaesie bij een bedrijfsongeval. Uit liefde of schuldgevoel maakt Bess zich helemaal ondergeschikt aan Jan en zijn (door medicijnen verstoorde?) fantasieën, ze gaat omwille van hem steeds vernederender seksuele relaties met andere mannen aan en laat daar uiteindelijk het leven bij. Een offer? In elk geval verklaart de huisarts bij de hoorzitting na haar dood dat ze is overleden aan goedheid. De kerkklokken die in de hemel luiden bij haar heimelijke begrafenis en de 'spontane' genezing van Jan benadrukken dat de authentieke, gepassioneerde spiritualiteit van Bess levend is en de dorre kerkelijke religie dood. Dat roept tegelijkertijd de kritische vraag op of we dus moeten instemmen met de gruwelijke zelfopoffering van Bess...

Niet altijd ligt de starheid bij de kerkelijke structuur en de authenticiteit daarbuiten. Des Hommes et des Dieux (Xavier Beauvois, 2010) vertelt een - op waarheid berustend - verhaal dat zich afspeelt in en om een klooster in de bergen in Algerije ten tijde van de fundamentalistische gewelddadigheden in de jaren negentig. In het klooster wonen en werken acht Franse monniken. Ze zijn sterk verbonden met het dorp in de buurt, verlenen medische zorg, vieren met de moslimbevolking een besnijdenisritueel, en helpen bij allerlei praktische en sociale zaken. Ze leven volgens hun eigen, niet-opdringerige getuigenis en hun samenleven met de bevolking kenmerkt zich door wederzijds respect. Binnen het klooster leven de broeders stil, contemplatief en vreedzaam, mooi in beeld gebracht bij de liturgische momenten die hun dagelijks bestaan ordenen. Deze wereld raakt in het gedrang als er in de streek steeds meer fundamentalistisch geïnspireerd geweld plaatsvindt. De broeders komen meer en meer onder druk te staan van enerzijds de terroristen die middelen en medische zorg eisen en anderzijds de autoriteiten die hen het liefst zien vertrekken omdat ze de terroristen bijstaan. Sommige broeders neigen ertoe een veiliger plaats te zoeken, maar de lokale bevolking dringt erop aan dat ze blijven. Uiteindelijk kiezen de monniken er unaniem voor om op hun post te blijven. Bij een nachtelijke aanval worden ze door de terroristen afgevoerd en vermoord, op twee monniken na die zich nog net wisten te verstoppen. Des Hoormes et des Dieux schetst zo de confrontatie tussen het fundamentalistisch geweld in de samenleving versus de tolerante vroomheid van de dorpelingen en de integere geweldloosheid van deze traditionele monniken.

Deze spanning tussen wilde en getemde devotie, starheid en authenticiteit doet mij denken aan het oude verhaal over Elia (1 Koningen 19). Als hij op zoek is naar de stem van `God', dan hoort hij die - tegen alle verwachting in - niet in een storm, een vuur of een aardbeving, maar in het suizen van een zachte koelte, de stem van een dunne stilte. Storm, vuur en aardbeving stonden bekend als fenomenen die bij de godsopenbaring passen, daar kon je verwachten de stem van 'God' te horen. En als Elia klaagt dat de religieuze instituten niet meer functioneren, dat daar het heilige niet meer te vinden is, dan krijgt hij dit als antwoord. Inderdaad, 'God' woont niet in heilige huisjes, het heilige is niet altijd te vinden op de voor de hand liggende plaatsen. Soms tref je het aan in de stem van een dunne stilte. Zo klein dat het bijna niet opgemerkt kan worden, zeker wanneer al je zintuigen nog overdonderd zijn door het massieve lawaai van storm, vuur en aardbeving. Wie het heilige wil ontdekken buiten de massieve religieuze instituten of de culturele strijd, moet op zoek naar het kleine en het onverwachte. Naar de eigen stemmen van As it is in Heaven, naar de overgave van Bess, maar ook naar de kruisweg van de monniken.

Koop dit boek bij

---

Bestellen