Waarom sterren en appels vallen

Ulf Danielsson

	Type:	Paperback
	Uitgever:	Kosmos
	Gewicht:	Onbekend
	Aantal Pagina's:	318
	ISBN:	90-215-3222-0
	ISBN-13:	978-90-215-3222-6
	Categorie:	Exacte wetenschappen & Mystiek
	Richtprijs:	€ 19,95

Korte Inhoud

Witte dwergen, zwarte gaten, maansverduisteringen, het kosmische uurwerk, hemelse muziek, quarks en Schrödingers kat: zij vormen het rariteitenkabinet dat universum heet. In Waarom sterren en appels vallen slaagt Ulf Danielsson erin om op heldere wijze en met veel humor de meest verbazingwekkende natuurkundige verschijnselen te verklaren. Dat doet hij onder meer aan de hand van literaire en filosofische voorbeelden, en grappige anekdotes uit zijn eigen leven. Dit is fysica voor filosofen, literatuurliefhebbers en sterrenkijkers.

Ulf Danielsson (1964) is professor Theoretische Natuurkunde aan de universiteit van Uppsala. Daar geeft hij ondermeer het zeer populaire college Waarom sterren en appels vallen. Het bijbehorende boek werd een onverwachte bestseller. Danielsson woont met zijn gezin in Uppsala.

Uittreksel

Blz. 15: Plato's uitdaging

Waarin Plato de wijzen van de wereld uitdaagt, Eudoxos een sterrenglobe zoekmaakt en Kepler neuriet op muziek van de sferen.

Zo lang ik me kan herinneren, heb ik naar de sterren gekeken, maar ik moet vaak terugdenken aan de grote komeet van het voorjaar van 1976. Ik had van mijn ouders een abonnement gekregen op een Amerikaans astronomisch tijdschrift waarin ik had gelezen over de nieuwe komeet — komeet West — die binnenkort aan het firmament te zien zou zijn. Heel vroeg op een koude morgen in maart, er was nog niemand wakker, ging ik vol verwachting op weg. Het was helder weer, het begon al licht te worden en er waren nog maar een paar sterren aan de hemel te zien. Een komeet kon ik echter niet ontdekken en enigszins teleurgesteld liep ik over het grindweggetje langs mijn huis. Maar plotseling, toen ik om de hoek van de schuur van de buren heen liep, zag ik de komeet. Hij hing met zijn spookachtige staart boven de berg aan de andere kant van het meer en overtrof alles waarvan ik had durven dromen. Ik gleed uit op het ijs toen ik naar huis rende om mijn telescoop te halen.

Kometen van dit pompeuze type zijn in de loop der tijden vaak door mensen aanschouwd. Onthutst en bang hebben ze zich afgevraagd wat dat bedreigende dat zo onverwacht aan de hemel was verschenen voor iets kon wezen. In het gunstigste geval heeft men geraden dat het ging om een atmosferisch fenomeen, in het slechtste geval dacht men dat het ging om voortekenen die ongeluk en ellende aankondigden. Maarten Luther stelde dat het slechts heidenen waren die geloofden in natuurlijke verklaringen. Een goed voorbeeld vormde het paar schrikaanjagende kometen dat langskwam in de jaren 1664 en 1665 en die menig sterrenwichelaar aanleiding gaf de toekomst te voorspellen. Een goede hulp voor nieuwsgierigen was de Londense astroloog John Gadbury, die juist een artikel had gepubliceerd over wat je kon verwachten wanneer er een komeet verscheen. Het enige wat men hoefde te doen was uitzoeken in welk sterrenbeeld de komeet het eerst te zien was. Deze twee kometen waren hun reis begonnen in Maagd en Steenbok, wat volgens Gadbury zou duiden op opstand, vervolging en ontucht. Er gebeurden ook verschrikkelijke dingen in het Engeland van die tijd; een vreselijke pest brak uit die vele mensen het leven kostte. Maar ironisch genoeg verschenen de kometen net in een van de twee sterrenbeelden die geen pest voorspelden. En nog een ironie van het lot was dat onder degenen die vluchtten voor de epidemie de jonge Isaac Newton (1642-1727) was, die net bezig was de natuurwetten te ontdekken die ons later kennis zouden verschaffen over wat kometen eigenlijk zijn.

Mijn eigen komeet West veroverde de ochtendhemel toen hij tevoorschijn kroop uit de verblindende stralen van de zon, ergens in het sterrenbeeld Waterman. En volgens John Gadbury had zijn optreden gevolgd moeten zijn door zware pest, langdurige oorlog en de dood van een vooraanstaande prins of belangrijke vrouw. Maar bij mijn weten heeft deze komeet noch het een noch het ander uitgericht.

Gedachten over de herkomst van de komeet

De komeet kon geheel neervallen op de aarde, waardoor van hen die juist op die plek woonden de lichamen geraakt werden. Zij hadden nogal pech, maar zij zouden de mensheid dienen, omdat die nieuwe planeet zowel curieuze als nuttige reizen maakte en ook voor de landhongerige regenten om nieuwe veroveringen te kunnen doen.
- Anders Celsius, Gedachten over de herkomst van de komeet, 1735.

De angst voor kometen is koppig blijven hangen, ook al heeft die met de tijd een meer wetenschappelijk jasje gekregen. In 1910, toen de komeet van Halley een van zijn regelmatige bezoekjes bracht, hadden astronomen de giftige stof blauwzuur ontdekt in de staart van de komeet. Toen men vervolgens constateerde dat de aarde half mei door de staart zou bewegen, veroorzaakte dat een hoop opschudding en onheilsprofetieën. Maar de noodlottige dagen kwamen en verliepen zonder dat er iets opmerkelijks gebeurde. Het gas was natuurlijk veel te dun om ook maar enige invloed te hebben en de komeet ging onverschillig verder langs zijn baan, zonder zich van het wel en wee der mensen ook maar iets aan te trekken. Met een mogelijke uitzondering: de Amerikaanse schrijver Mark Twain. Mark Twain werd geboren in 1835, toen de komeet van Halley zijn voorvorige bezoek aflegde. Hij schijnt gezegd te hebben dat hij naar de wereld gekomen was met de komeet en zou verdwijnen als die terugkwam. En werkelijk waar: Mark Twain verliet het aardse in het jaar 1910.