Boekrecensie van Woord zoekt woord door F. Van Overbeeke, R. Rozeboom en K. Ghonem

Joden, christenen en moslims in gesprek over tekst en traditie Met een ten geleide van rabbijn dr. Tzvi Marx, predikant drs. J.R. Nienhuis en Imam Hamz Zeid Kailani Drie vrouwen uit de christelijke, islamitische en joodse religie wisselden informatie uit over de teksten en tradities van hun geloof. Zij spraken over hun geloofsbeleving en over de verschillen en overeenkomsten die zij in hun bronnen tegenkwamen. Dit leverde interessante inzichten en visies op, die ook van belang kunnen zijn voor de hele multiculturele samenleving in Nederland. In Woord zoekt Woord hebben zij teksten uit de Bijbel, de Koran en de Tanach over dezelfde onderwerpen en personen integraal opgenomen en het geloofsleven in elke religie beschreven. In dialoog en trialoog wagen zij zich ten slotte ook aan actuele en netelige vragen.

Een uniek boek dat een belangrijke bijdrage levert aan een beter onderling begrip tussen mensen uit deze drie geloofstradities - jodendom, christendom en islam.

Uittreksel

Blz. 23: Inleiding in het christendom

Christen-zijn wil zeggen volgeling willen zijn van Jezus Christus, met wiens geboorte te Bethlehem de jaartelling van het christendom is begonnen. Zijn geboorte werd door de engel Gabriël aangekondigd aan Maria. Eerder was aan de priester Zacharias de komst van een zoon Johannes aangekondigd, die de voorbode zou worden van deze Messias Jezus.

De naam Jezus, Grieks voor Jozua, in het Hebreeuws Jesua of Jehosua en in het Arabisch Isa, betekent 'God is redding'. De titel Christus, in het Grieks `Christ6', in het Hebreeuws Masiach en in het Arabisch Masih, betekent 'Messias', 'Gezalfde' - gezalfd met de Geest van God (Lucas 4:18).

Als volgelingen van Jezus Christus aanvaarden christenen naast de Tanach/het Oude Testament ook het Nieuwe Testament, waarin Jezus Christus woorden heeft gesproken als Woorden van God (Johannes 1:14, 12:49,50). Als drager van Gods Woord en gezalfd met Zijn Geest is hij voor zijn volgelingen de dienaar die Gods wil volbrengt (Johannes 6:38,39).

De Boodschap van God, verwoord door Jezus in het Evangelie, weergegeven door de evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes, wordt met name teruggevonden in de zogenaamde Bergrede in Mattheüs 5-7 en in de gelijkenissen in de vier evangeliebeschrijvingen. Ook in de rede over zijn terugkomst met daarbij de criteria bij het laatste oordeel (Mattheüs 25) is de Boodschap duidelijk, evenals in zijn Openbaring, die hij - volgens de aanhef van het boek - van God ontving en die hij zijn engel heeft laten meedelen aan zijn dienaar Johannes.

In gesprekken met zijn twaalf joodse leerlingen (discipelen) en met mensen in zijn omgeving gaat Jezus, zelf jood, regelmatig uit van teksten in de Tanach van de joden, die door de christenen later als het Oude Testament zijn aanvaard. Deze bestaat uit de Tora/Instructie - waarvan naar zijn zeggen geen tittel of jota geschrapt mag worden -, de Neviem/Profeten en de Chetoeviem/Geschriften. In het later geschreven en aanvaarde Nieuwe Testament zijn behalve de evangeliebeschrijvingen en de Openbaring aan Johannes ook de Handelingen en Brieven van Apostelen opgenomen. Oude en Nieuwe Testament samen vormen voor christenen de Bijbel.

Ontstaan en ontwikkeling van het christendom

Nadat Jezus vlak voor het Pesachfeest door mensenhand was gekruisigd en gestorven, en op de eerste dag na het feest door God uit de dood was opgewekt, heeft hij, voordat hij ten hemel werd opgenomen, zijn discipelen - later apostelen genoemd - de opdracht gegeven: Ga op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen, door hen te dopen in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, en hun te leren dat ze tot inkeer moeten komen en zich moeten houden aan alles wat ik jullie opgedragen heb.

Recensie

door Tsenne Kikke

Wie dit boek voor het eerst er hand neemt, zal zijn bewondering nauwelijks kunnen onderdrukken. Harde kaft met goudkleurige titel, perkamentachtig papier en verzorgde lay-out. Een boek zoals er tegenwoordig nog maar weinig worden uitgegeven.

Een joodse, christelijke en moslim vrouw bestuderen samen teksten en tradities van elkaars geloof en bespreken verschillen en overeenkomsten van elkaars bronnen, rituelen en gebruiken.

Na een inleiding over de drie godsdiensten , komen teksten uit Tanach/Oude Testament en Koran aan bod, per thema. Na God en zijn schepping volgen de profeten: Noach/Noeh, Abraham/Ibrahiem, Ismaël/Ismaiel, Isaak, Ishaaq, Jakob/Jakoeb ..., enzovoort Dit zijn allen profeten bekend uit de Bijbel. Er wordt ook aandacht besteed aan profeten die alleen in de Tanach of Koran. Dit gedeelte vormt deel II.

Deel III beslaat Nieuwe Testament en Koran. Daar waar bij de verhalen over Johannes' en Jezus' kindertijden de overeenkomsten nog gemakkelijk te vinden zijn, wordt dit moeilijker bij de daarop volgende thema's, zoals de Bergrede, parabels, Koninkrijk van de Hemelen. Daarom worden naast de Koran en hadieth ook nog een andere bron uit de traditie vermeld, vooral van Tarif Khâlîdî's 'Woorden van Jezus in de moslim traditie'.

Deel IV behandelt de rites de passage in de drie godsdiensten, levenscyclus genoemd. Hier gaat het over geboorterituelen, opvoeding en onderwijs, volwassenheid (huwelijk en echtscheiding) en overlijden en begraven.

Deel V beschrijft de feesten, de jaarcyclus, waarbij in de christelijke cyclus de heiligen veel aandacht krijgen.

In het afsluitende deel VI gaan Francien, Ruth en Karin in dialoog/trialoog over bronnen en geloofsbeleving met als uitgangspunt veel voorkomende vragen: vervangt de ene godsdienst de andere? Zijn de evangeliën vervalst volgens de Koran? Verwerpt de Koran de drie-eenheid? Roept de Koran op tot geweld? Hoe zie je als gelovige vrouw je positie in het licht van je eigen boek? De epiloog gaat over Abraham's kinderen.

Het boek verdient veel lof. Allereerst voor de goede samenwerking van drie gelovige vrouwen. De productie zelf, die veel zoekwerk inhield, is al een voorbeeld van dialoog. Het boek is een uitbreiding en verbetering van een eerder verschenen boek 'Verhalen uit Koran en Bijbel'. In 'Woord zoekt Woord' komen veel meer thema's aan bod en wordt de context beter ingeleid. Ook is er plaats voor het jodendom. De informatie blijft niet beperkt tot een vergelijking van de openbaringsboeken. Gebruiken, feesten en rituelen verschaffen een bredere inbedding van de teksten.

Bij deel II kan men als kritiek aanvoeren dat de keuze van Khalidi's 'Woorden van Jezus' als vergelijkingsmateriaal met de evangelies minder geslaagd is. Khalidi presenteert een geïslamiseerde Jezus. De status van zijn boek, hoe prachtig ook, heeftvoor moslims niet dezelfde waarde als bijvoorbeekd de hadieths. Abraham voorstellen als de vader van alle gelovigen, in het kielzog van Kuschel, wordt door sommige theologen bestreden, zoals blijkt op bladzijde 198 van 'Islam in the Netherlands'.

Enkele andere minpunten zijn: de foutieve schrijfwijze van namen, zoals Ifrafiel in plaats van Israfiel, het oneigenlijk gebruik van de woorden '(in)wijding' voor de katholieke sacramenten, de suggestie dat bedevaarten horen bij katholieke volwassenen, de keuze van sommige passages uit de Koran als parallelle teksten voor het evangelie. Hierbij en elders kunnen vakexegeten misschien kritische kanttekeningen maken. Maar dit is tevens een uidaging aan exegeten om met de teksten aan de slag te gaan.

De grote verdienste van de auteurs blijft dat dit boek waardevol en onmisbaar materiaal levert voor dialooggroepen van gewone gelovigen uit jodendom, christendom en islam.

- P. Reesink

Woord zoekt woord

F. Van Overbeeke, R. Rozeboom en K. Ghonem

Korte Inhoud

Uittreksel

Recensie