|
Het woord 'paradigma' betekent oorspronkelijk eenvoudigweg ‘voorbeeld’. Het meervoud is paradigmata, of paradigma's. Zo zijn in Plato's Timaeus de ideale, of intelligibele, paradigmata de oerbeelden die de 'goddelijke werkman' gebruikte om de wereld te scheppen. Plato noemde deze intelligibele paradigmata de ‘Ideeën’.
Vóór de jaren 1960 werd het woord voornamelijk gebruikt in grammatica, of retoriek als een term voor een illustratieve parabel of fabel. Pas vanaf de jaren 1960 vond de term ingang binnen een wetenschappelijke of andere epistemologische context.
Paradigma is in de wetenschap en in de filosofie een samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarbinnen de 'werkelijkheid' geanalyseerd en beschreven wordt. Langer bestaande paradigma's worden vaak niet eens meer als zodanig ervaren; onderwijs maakt een paradigma 'vanzelfsprekend'.
Een sprekend voorbeeld van een paradigmaverschuiving is de Copernicaanse wending in het wereldbeeld vanaf de 16e eeuw onder invloed van het werk van astronomen als Nicolaas Copernicus, Tycho Brahe, Johannes Kepler, Galileo Galilei en Isaac Newton: hun voorkeur voor empirische waarnemingen boven religieuze voorstellingen doorbrak het eerdere op autoriteit berustende Aristoteliaanse wereldbeeld. Men spreekt sedertdien over het Newtoniaanse wereldbeeld.
Een beroemde anomalie is het gedrag van de planeet Mercurius. De omwenteling van Mercurius om de zon voldoet niet aan de zwaartekrachtsswetten van Newton. Die anomalie heeft men eeuwenlang proberen te verklaren, onder andere met een onontdekte planeet, Vulcanus. Deze hypothetische planeet was nodig om de waargenomen baanverdraaiing van Mercurius te verklaren maar bleek later niet te bestaan. Einstein stelde met zijn algemene relativiteitstheorie een paradigmatische verandering van de opvatting over het heelal voor, waar het gedrag van Mercurius wel in paste. Die relativistische voorstelling van Einstein van het heelal werd de opvolger van de klassieke Newtoniaanse voorstelling.
Een tweede anomalie kwam voort uit onderzoek naar de straling die door ideale hete lichamen - zwarte stralers - wordt uitgezonden. Spectraalanalyse daarvan vertoonde een patroon dat aanvankelijk onverklaarbaar leek. Max Planck slaagde er in 1900 wel in een theoretisch verklaringsmodel op te stellen. Maar daarbij had hij als rekenmethode aangenomen dat straling slechts kon worden uitgezonden in kleine pakketjes, quanta, in plaats van continu. Die aanname was volstrekt niet in overeenstemming met de heersende idee dat natuurkundige grootheden continu kunnen variëren, en Planck was er dan ook van overtuigd dat er een "betere" verklaring moest zijn. De aanname bleek echter wel degelijk te kloppen, en de kwantummechanica die hieruit voortkwam, was een van de grootste paradigmaverschuivingen in de twintigste-eeuwse natuurkunde.
Met een experimenteel paradigma wordt een experimentele onderzoeksmethode bedoeld, dat over het algemeen binnen een theoretisch kader is ontwikkeld en in de praktijk wordt gebracht met als doel zoveel mogelijk gegevens met betrekking tot één bepaald onderwerp te verzamelen. Experimentele paradigma's worden veel toegepast binnen gedragswetenschappen zoals de psychologie, de biologie en de neurowetenschap, maar ook in de cognitiewetenschap.
Deze laatste is een relatief jonge tak van wetenschap, die zich richt op de studie van cognitieve functies. Tot deze functies rekent men waarneming, denken, leren, motoriek en taalgebruik. Hierbij wordt de cognitiewetenschap tot een interdisciplinaire onderneming tussen psychologie, neurowetenschap, informatica, linguïstiek en filosofie. Ze heeft hierdoor niet zozeer de status van een vakwetenschap, maar eerder van een interdiscipline.
Bron: Wikipedia
Organisaties gespecialiseerd in paradigma's
- Vind nog meer organisaties gespecialiseerd in paradigma's op Zoek&Vind.
- Jouw organisatie er nog niet tussen? Voeg ze toe op Zoek&Vind!
|