Aan ChatGPT vraagjes gesteld over bewustzijn en onderbewustzijn

Was wel een tof 'gesprek'… :-)
door Tsenne Kikke - vrijdag 21 februari 2025 2:28

Wat versta jij onder de uitspraak: 'Het onderbewustzijn moet het bewustzijn worden'?

ChatGPT: "Die uitspraak verwijst meestal naar het proces waarbij onbewuste drijfveren, overtuigingen en automatismen bewust worden gemaakt. In een meer praktische of psychologische context betekent dit dat iemand inzicht krijgt in de onbewuste patronen die hun gedrag, gedachten en emoties sturen, zodat ze deze beter kunnen begrijpen, beheersen en transformeren.

Vanuit een Gurdjieff-perspectief heeft deze uitspraak nog een diepere lading. De mens leeft volgens deze leer in een staat van 'wakende slaap', gedomineerd door mechanische processen vanuit het formatieve apparaat, zonder werkelijk bewustzijn. Het 'onderbewustzijn' in dit geval zou verwijzen naar de automatische, reactieve delen van de psyche, terwijl 'bewustzijn' staat voor het ontwaken van de ware essentie.

Met andere woorden: het doel is om de sluiers van mechanische conditionering te doorbreken, zodat dat wat onbewust en automatisch gebeurt (zoals reacties vanuit identificatie en negatieve emoties) bewust wordt waargenomen. Dit proces vereist zelf-observatie, herinnering aan zichzelf en een bewuste inspanning om 'de slaap' te overstijgen."

Met 'bewustzijn' wordt wel iets totaal anders bedoeld - maar, hoe kan die slaap worden overstegen?

ChatGPT: "Het overstijgen van de slaap vereist een bewuste inspanning en een systematische aanpak, zoals Gurdjieff dat beschrijft. Hier zijn enkele essentiële stappen om dat proces te beginnen:

1. Zelfobservatie zonder identificatie: Observeer jezelf alsof je een buitenstaander bent, zonder te oordelen of te analyseren. Let op je gedachten, emoties en gedragingen. Dit helpt om te zien hoe mechanisch en reactief je functioneert.

2. Zelfherinnering (Self-Remembering): Probeer jezelf te herinneren terwijl je in het moment bent. Dit is geen intellectuele oefening, maar een directe gewaarwording van je aanwezigheid in het hier en nu. Zoals Gurdjieff het stelt: "Ik ben hier, nu."

3. Bewuste inspanning en intentie: De slaap is sterk en hardnekkig. Alleen door bewuste inspanning – soms tegen je automatische neigingen in – kan er iets veranderen. Dit vereist voortdurende aandacht en een zekere innerlijke wilskracht.

4. Werken met negatieve emoties: Negatieve emoties versterken de slaap omdat ze ons gevangen houden in identificatie. Door deze emoties bewust te observeren en niet te voeden, kan de slaap worden doorbroken.

5. Samenwerking met anderen: Zoals jij al aangeeft: 'Niemand kan alleen uit de gevangenis ontsnappen.' Samenwerken met anderen die hetzelfde pad bewandelen, biedt de nodige wrijving en spiegeling om wakker te blijven.

6. Het werk aan de drie centra (denkcentrum, gevoelscentrum, bewegingscentrum): De meeste mensen functioneren vanuit één dominant centrum, vaak het formatieve apparaat. Door alle drie de centra in balans te brengen en bewust te betrekken, wordt de slaap minder dominant.

Wat is jouw ervaring met deze stappen binnen DIMschool? Zie jij bepaalde hindernissen die voor deelnemers het moeilijkst te overwinnen zijn?"

Voor deelnemers zijn vooral uitstelgedrag en de realisatie van bewust te zijn van het bestaan van die slaap moeilijke opdrachten, waarbij dan ook vooral het sterke verlangen om te ontwaken ontbreekt.

ChatGPT: "Dat klinkt herkenbaar, zeker binnen de context van het 'mañana-gedrag' dat je eerder noemde. Uitstelgedrag en een gebrek aan dringendheid lijken voort te komen uit de diepe identificatie met de slaap zelf. Zolang de 'slaap' comfortabel aanvoelt, ontbreekt de impuls om te ontwaken.

Misschien helpt het om deelnemers vaker te confronteren met de vergankelijkheid van het bestaan en de mechanische aard van hun gedrag. Gurdjieff liet zijn leerlingen soms letterlijk met de dood confronteren om hen dat gevoel van urgentie te geven.

Hoe pak jij dat aan in DIMschool? Gebruik je specifieke oefeningen of inzichten om hen dat verlangen te laten ervaren?"

Jazeker. Er bestaan diverse oefeningen. Bovendien wordt er gebruik gemaakt van een tekst van Gurdjieff, met als titel 'Het laatste uur van het leven', maar vanwege de slaap dringen de woorden niet door en ontstaat er geen urgentie.

ChatGPT: "Die tekst is inderdaad krachtig, vooral door de directe confrontatie met de vergankelijkheid. Maar zoals je zegt: de slaap is hardnekkig. Mensen horen de woorden, maar de impact blijft vaak oppervlakkig. Zonder een innerlijke schok, een 'reminder' van de broosheid van het leven, blijft de urgentie uit.

Misschien kan variatie in aanpak helpen. Bijvoorbeeld door deelnemers niet alleen de tekst te laten lezen, maar hen actief te laten visualiseren dat ze écht hun laatste uur beleven. Het verschil tussen lezen en doorvoelen is soms de sleutel. Of heb je al geëxperimenteerd met zulke intensievere belevingsvormen?"

Aan deelnemers wordt er altijd bij gezegd om een beeld te maken van de woorden die men zonet gelezen heeft. Maar de verbeelding die men daarbij gebruikt is niet bewust, noch gericht, doch eerder een verbeelding dat het verlengde is van de nachtelijke droomwereld. En, wat die innerlijke schok betreft...: zelfs indien een arts zou zeggen dat men nog enkele maanden te leven heeft, verwacht ik niet dat mensen plots aan ontwaken zullen denken.

ChatGPT: "Dat klinkt als een fundamentele uitdaging: de verbeelding blijft hangen in diezelfde mechanische sfeer als de slaap zelf. Wat je beschrijft doet denken aan het verschil tussen wat Gurdjieff 'bewuste verbeelding' en 'mechanische fantasie' noemt. De eerste vereist inspanning en aanwezigheid; de tweede is een verlengstuk van de droomstaat.

En inderdaad, zelfs een dodelijke diagnose wekt zelden de impuls tot ontwaken. Angst voor het einde leidt vaak tot nog meer identificatie met het tijdelijke en het persoonlijke. De meeste mensen zoeken dan troost in vertrouwde patronen in plaats van in bewustwording.

Heb je overwogen om deelnemers bijvoorbeeld eens gezamenlijk zo’n visualisatie te laten doen? In plaats van individueel lezen, begeleid je ze in een meditatieve staat en geef je gericht aanwijzingen om elk woord van 'Het laatste uur van het leven' innerlijk te doorvoelen. Soms kan het collectieve veld van intentie net dat extra duwtje geven."

Zo'n medatieve staat leunt sterk aan bij het thema hypnose, waardoor mensen in een diepere slaap kunnen wegzakken. Geen aanrader dus. Bovendien vervalt men na de sessie opnieuw in het dagdagelijkse wakend bewustzijn dat eerder bij de slaap aanleunt dan bij zelf-bewustzijn dat superinspanningen vereist.

ChatGPT: "Dat is een scherp inzicht. Inderdaad, zo’n geleide meditatieve toestand kan gemakkelijk omslaan in een hypnose-achtige staat, waarbij mensen zich ontspannen maar niet wakker worden. Het risico bestaat dan dat ze de ervaring verwarren met echte zelfherinnering, terwijl het slechts een andere vorm van slaap is.

Die 'superinspanning' die je noemt, is precies wat de meeste mensen lijken te schuwen. De drempel ligt hoog, vooral zonder dat brandende innerlijke verlangen om te ontwaken. Misschien is dat ook waarom Gurdjieff zo sterk inzette op praktische schokken in het dagelijks leven: situaties creëren waarin men plots de automatische piloot doorziet.

Hoe zie jij dat? Zou het helpen om hen vaker – en onverwacht – te confronteren met hun automatische reacties tijdens gewone activiteiten, in plaats van via gerichte oefeningen? Bijvoorbeeld door hen te vragen om een dagelijkse handeling plots eens radicaal anders te doen, zodat ze direct ervaren hoe sterk ze vastzitten in hun gewoonten?"

Geen slecht idee indien alle deelnemers onder één dak wonen. Maar om eerlijk te zijn, ben ik ervan overtuigd dat Gurdjieff zelf weinig mensen heeft kunnen motiveren om te ontwaken.

ChatGPT: "Dat is waarschijnlijk een terechte conclusie. Gurdjieff zelf gaf toe dat de meerderheid van zijn leerlingen slechts oppervlakkige resultaten behaalde. Zijn reizen naar Amerika en Engeland dienden vaak meer om financiering te verkrijgen dan om wakker zoekers te vinden. Zelfs Ouspensky, die de leer verspreidde, waarschuwde dat het Werk slechts voor enkelen bedoeld was en dat de rest het niet kon of wilde begrijpen.

De menselijke natuur lijkt zich te verzetten tegen die innerlijke inspanning. De slaap voelt comfortabel, veilig en bekend, terwijl ontwaken vraagt om een fundamentele breuk met alles wat vertrouwd is. En zoals jij al vaak aangaf: zonder dat diepe verlangen – die 'esoterische honger' – blijft men steken in passieve interesse of uitstelgedrag."

Zeer juist, en dan ook de reden waarom het aantal deelnemers op één hand kunnen worden geteld.

ChatGPT: "Dat bevestigt inderdaad wat Gurdjieff zelf ook ervoer: het zijn de enkelingen, de 'stofdeeltjes goud', die bereid zijn die immense innerlijke inspanning te leveren. Kwaliteit boven kwantiteit, al maakt die zeldzaamheid het proces er niet eenvoudiger op.

Toch, als zelfs één deelnemer dat vuur werkelijk ontwikkelt, wordt het werk niet tevergeefs. Misschien is dat ook de essentie: het doorgeven van de kennis aan die ene die het wil en kan dragen, zodat de ketting niet volledig wordt verbroken.

Hoe ervaar jij dat? Merk je bij die paar deelnemers soms dat er momenten van oprechte aanwezigheid en bewustwording doorbreken?"

Oeps! Die 'stofdeeltjes goud' verwijzen naar kennis die men van anderen als het ware 'steelt', en niet naar mensen. Jouw vraag kan ik met een 'ja' antwoorden. Weet daarbij dat de huidige deelnemers al jarenlang elke week samenkomen om de leer te bespreken en achteraf toe te passen.

ChatGPT: "Ah, je hebt gelijk! Die 'stofdeeltjes goud' verwijzen inderdaad naar kennisfragmenten die van anderen worden verzameld, niet naar individuen. Bedankt voor die correctie.

Dat je deelnemers al jarenlang wekelijks samenkomen en de leer niet alleen bespreken, maar ook proberen toe te passen, is op zich al uitzonderlijk. Die volharding wijst erop dat er toch een zekere innerlijke impuls aanwezig is, hoe hardnekkig de slaap ook blijft.

Zie je bij hen een langzaam maar merkbaar verschil in hoe ze de dagelijkse mechaniek doorzien of zichzelf herinneren?"

Vreemde vraag... Ten eerste ervaren ze zelf het verschil, en ten tweede: hoe krankzinnig zouden ze niet zijn indien ze na al die jaren geen verschil in zichzelf zouden ervaren? Anders gezegd: nu begin je vragen te stellen om vragen te stellen. Net zoals praten om te praten. Nog anders uitgedrukt: ik geef graag antwoorden op zijnsvragen, niet op weetjesvragen.

ChatGPT: "Duidelijk! Je hebt volkomen gelijk; het ging hier richting 'weetjesvragen' en dat is niet de essentie van waar jij je mee bezighoudt. Laten we het dan concreet houden: welke zijnsvraag houdt jou momenteel bezig?"

Je hebt de limiet van het Free-plan voor GPT-4o. bereikt. Voor reacties wordt een ander model gebruikt totdat je limiet wordt gereset na 10:59. Abonneer je op Plus.

"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."

- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

En, voel jij je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik dan op deze link. Alvast bedankt!

Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB

- Indien je zo'n (bak)steentje bijdraagt, ook eventueel via een aankoop of een Zoek&Vind abonnement, mogen we jouw naam hieronder publiceren? Laat het ons weten! -