Enorme studie toont aan: zo effectief waren mondkapjes tijdens de coronapandemie

In treinen, vliegtuigen of bij de huisarts, overal moesten we mondkapjes dragen tijdens de coronapandemie. En iedereen leek er verstand van te hebben: tegenstanders wisten zeker dat die mondkapjes het virus niet tegenhielden, maar gelukkig waren er ook veel voorstanders, want ja: mondkapjes beschermen wel degelijk tegen Covid-19.

Dat blijkt nu uit een grote overzichtsstudie. Mondkapjes vormen een belangrijke bescherming tegen virussen die worden verspreid via de luchtwegen, schrijven onderzoekers van onder meer Stanford University. De discussie over de effectiviteit van mondkapjes kwam onder meer voort uit een focus op gerandomiseerd onderzoek – waarbij deelnemers worden ingedeeld in een interventiegroep en een controlegroep – maar de onderzoekers wijzen erop dat veel volksgezondheidsmaatregelen nooit op die manier worden onderzocht. Er zijn meerdere studies van hoge kwaliteit geweest die hebben aangetoond dat mondkapjes de verspreiding van het virus in openbare ruimtes flink verminderen. Dit bewijs moet ervoor zorgen dat we in de toekomst wél weer opnieuw naar mondkapjes grijpen bij grote virusuitbraken.

Overtuigend bewijs

“We hebben meer dan veertig studies bestudeerd, die zijn uitgevoerd met zeven verschillende methodologieën. De studies vergeleken in het algemeen de hoeveelheid SARS-CoV-2-besmettingen bij mensen die op verschillende plekken wel mondkapjes droegen versus mensen die dat niet deden”, vertelt Tom Frieden, directeur van Resolve to Save Lives en voormalig directeur van de Amerikaanse 'Centers for Disease Control and Prevention'. “Deze studies zijn directe metingen van de besmettingscijfers in verschillende groepen en leveren consistent, duidelijk en overtuigend bewijs voor de effectiviteit van mondkapjes.”

Maar, hoe effectief zijn mondkapjes dan precies?

“De mate waarin het aantal besmettingen afneemt, hangt af van meerdere factoren, zoals de intensiteit waarmee het virus zich verspreidt, waar het zich verspreidt, om welke coronavariant het gaat en hoeveel mensen mondkapjes dragen”, legt Frieden uit. “Als mensen consistent mondkapjes dragen, vermindert de kans op verspreiding met 30 tot 70 procent in de meeste studies. In situaties waar meer mensen consistent mondkapjes droegen of mondkapjes van een hogere kwaliteit waren, lagen de cijfers hoger.” De mondkapjes bleken enorm effectief bij wie al corona had. “Als een besmet persoon binnen een mondkapje draagt als er anderen in de buurt zijn, wordt de kans enorm veel kleiner dat diegene het virus overdraagt op anderen.”

Buitenshuis niet nodig

Volgens de onderzoeker is het bewijs van tientallen studies duidelijk. “Mondkapjes verminderen de kans op verspreiding van Covid en verkleinen het risico om zelf besmet te worden. Zeker voor zieke of oudere mensen zijn mondkapjes belangrijk, net als binnenshuis of op slecht geventileerde plaatsen.” Buitenshuis een mondkapje dragen, zoals in de coronacrisis in sommige Europese landen verplicht was, is niet nodig. “Er is heel weinig verspreiding van het coronavirus in de buitenlucht. Er zijn uitzonderingen, bijvoorbeeld als er heel veel mensen bij elkaar zijn en er is weinig frisse lucht. Maar op de meeste plekken buiten, zoals tijdens een wandeling in het park, is de kans op verspreiding van Covid extreem klein”, legt Frieden uit.

Slecht onderzoek en partijpolitiek

Studies laten er dus geen misverstand over bestaan: mondkapjes beschermen tegen corona. Hoe kan het dan dat er in coronatijd toch zoveel discussie was over het nut ervan? “Helaas is het onderzoek naar de effectiviteit van mondkapjes ondermijnd door één slecht uitgevoerde analyse en door partijpolitiek”, vertelt de Amerikaanse wetenschapper. “Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen de twee rollen van het mondkapje: het moet de persoon beschermen die het draagt en de mensen om hem heen beschermen tegen de persoon. Een andere terminologie hiervoor is persoonlijke bescherming versus bronbeheersing. Als iemand, die corona heeft, een mondkapje draagt, reduceert dit de hoeveelheid virus die hij verspreidt, drastisch, waardoor de mensen om diegene heen beschermd worden. Omdat ongeveer de helft van het coronavirus verspreid wordt door mensen die zich helemaal niet ziek voelen, kan wijdverbreid gebruik van mondkapjes in openbare ruimtes op een effectieve manier verspreiding tegengaan. Voor persoonlijke bescherming helpt een hoogkwalitatief mondkapje, zoals N95 of KN95, de drager beter, vooral als het goed past en consistent wordt gedragen.”

Geen reden voor discussie

De onderzoekers waren er dan ook vooral verbaasd over dat er zoveel discussie blijft bestaan over de effectiviteit van mondkapjes. “De data zijn duidelijk: als iemand met Covid-19 een mondkapje draagt, is de kans vele malen kleiner dat diegene iemand anders besmet en als iemand wordt blootgesteld aan het coronavirus, verminderen ze hun eigen risico aanzienlijk”, herhaalt Frieden. “Onze analyse heeft vastgelegd dat de bevindingen van vele soorten studies op één lijn zitten. Daar zitten labstudies bij, maar ook verschillende typen onderzoek in de echte wereld. De bevindingen tonen aan dat mondkapjes de verspreiding van SARS-CoV-2 voorkomen. Daarbij bieden de mondkapjes van een hogere kwaliteit, zoals N95, een betere bescherming, mits ze correct en consistent worden gedragen.”