Terwijl de Romeinen grote delen van Europa veroverden, veroverden de goden van de onderworpen volken een plaats binnen de Romeinse religie. Het polytheïsme of veelgodendom van de Romeinen bood ruimte voor andere geloven, maar de christenvervolging liet zien dat hier ook grenzen aan zaten.
Romeinse religie
De religie van de Romeinen was over het algemeen heel flexibel: lokale goden uit veroverde gebieden, maar soms ook goden uit andere gebieden, konden relatief makkelijk een plekje krijgen in het Romeinse pantheon. Daar werd wel een voorwaarde aan verbonden: iedereen moest offeren aan de Romeinse staatsgoden, omdat die zorgden voor het succes en voortbestaan van het Romeinse Rijk. Naast die verplichting stond het iedereen vrij om andere goden te aanbidden.
Veel mensen zullen bekend zijn met de overeenkomsten tussen de Griekse en Romeinse goden. De twee culturen hadden al lang contact, eerst via de Griekse koloniën in Italië en daarna de Romeinse verovering van Griekenland. De Romeinen stelden de Griekse goden gelijk aan hun bestaande goden, bijvoorbeeld de Griekse oppergod Zeus aan hun eigen Jupiter. Ook namen ze veel van de uitgebreide Griekse mythologie over, al was het met een Italiaanse twist.
Isis en Mithras
Uit het veroverde Egypte kwam tijdens het Romeinse Keizerrijk de godin Isis, of in ieder geval haar gehelleniseerde versie, mee naar het Italiaanse schiereiland. Over haar tempel in Rome deden veel roddels de ronde, bijvoorbeeld: dat het een plek zou zijn waar getrouwde vrouwen affaires hadden, maar het was ook een machtig instituut die gesteund werd door de keizers. . De Mithras-cultus was ook zeer populair, vooral onder soldaten. Deze mysteriecultus aanbad de Perzische god Mithras maar verder is er weinig over hun geloof of rituelen bekend.
In Nederland zien we ook de vermenging tussen twee religies. Rond de Oosterschelde, waar in de Romeinse tijd belangrijke havens lagen voor de handel met Brittannië, zijn meerdere altaarstenen en een tempel gevonden voor de godin Nehalennia. Hoewel ze waarschijnlijk van oorsprong een inheemse godin was, werd ze ook aanbeden door de Romeinen. Dit blijkt uit de Latijnse inscripties op de altaarstenen die in de Romeinse stijl gemaakt werden van duur geïmporteerd natuursteen. De meeste van deze stenen werden besteld door Romeinse handelaren die de godin bedankten voor een veilige overtocht over de Noordzee naar Brittannië. De offerandes die zijn gevonden komen vooral uit de 2e en 3e eeuw na Christus, voordat de tempel onder water kwam te staan.
Christenvervolging
Zoals gezegd bood de Romeinse godsdienst ruimte voor veel goden, zolang de Romeinse staatsgoden maar in ere werden gehouden. Dit verklaart de christenvervolgingen door de meestal toch tolerante Romeinen. Het Christendom was, anders dan de meeste geloven in die tijd, monotheïstisch. Oftewel: de Christenen erkenden maar één God. Hierdoor vonden ze dat ze niet ook aan de Romeinse goden konden offeren. Soortgelijke redenaties hadden eerder ook al voor conflicten tussen de Romeinen en joden in Judea gezorgd. De Christenen begonnen een zondebok te worden voor slechte dingen die gebeurden binnen het Romeinse Rijk en werden daarom vervolgd. Het aantal Christenen bleef echter toenemen, tot keizer Constantijn het geloof in het jaar 313 na Christus legaliseerde. In 391 zou keizer Theodosius I het zelfs de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk maken, waardoor alle andere goden niet meer aanbeden mochten worden. Natuurlijk betekende dat niet dat iedereen in het Romeinse Rijk opeens Christelijk werd: het duurde nog eeuwen voordat het christendom zich over heel Europa verspreid had.
Bron: IsGeschiedenis - Marianne van den Heuvel
Hoe Romeins waren de Romeinse goden?
Als je de belangrijkste Romeinse en Griekse goden naast elkaar legt, zie je opvallende overeenkomsten in functies en uiterlijk. Jupiter en Zeus zijn allebei oppergod, met een adelaar als symbool en een bliksem in hun hand, terwijl Neptunus en Poseidon allebei over de zee heersen en een drietand bij zich hebben. Soms zijn er kleine verschillen, soms bijna geen. Hoe komt dat nou? Van oorsprong waren de Romeinse goden waarschijnlijk meer een soort onpersoonlijke machten, vaak zonder beeltenis. De hierbij bestaande mythen gingen meer over de vroege geschiedenis van Rome dan over de goden zelf. Bij de godin Vesta is dat bijvoorbeeld zo gebleven: in haar tempel stond geen beeld, alleen een vuur dat niet mocht doven.
Naarmate de Romeinen meer in aanraking kwamen met de Griekse of Hellenistische cultuur hebben zij echter hun goden gelijkgesteld met de Griekse. Sommige goden, zoals Apollo en Bacchus, werden zelfs direct overgenomen. Toch waren er wel verschillen tussen de Griekse en Romeinse goden en mythologie, wat ook te maken heeft met mythen en Italische invloeden.
De mythologie van de Romeinen bestond zoals gezegd vooral uit historische mythen, terwijl de Griekse mythen meer over de goden en hun opvallend menselijke karakters gingen. Ook de functie of het karakter van de goden kon ietwat verschillen: de landbouwgod Saturnus, die in de Gouden Tijd over Italië zou hebben geregeerd, werd met Kronos gelijkgesteld, maar dat was volgens de Griekse mythologie de Titanenkoning die door Zeus voorgoed in de Tartarus (het diepste deel van de onderwereld) was opgesloten. De mythen vielen wel af te stemmen (Saturnus was natuurlijk ontsnapt en naar Italië uitgeweken) maar Saturnus werd dus actief aanbeden en Kronos niet. De god Janus is dan weer een voorbeeld van een god die nooit een Griekse tegenhanger heeft gehad.
Dat de Romeinen bekend waren met het Griekse pantheon en hun eigen goden hiermee gelijkstelden, betekent niet dat er geen andere godsdiensten en cultussen waren die de Romeinen aanspraken. Dat begint al vroeg, want in Italië waren er natuurlijk genoeg invloeden van buurvolkeren, zoals de Etrusken. Naarmate het Romeinse rijk meer en meer uitbreidde, maakten de Romeinen echter niet alleen kennis met steeds meer godheden en cultussen, maar ook werd de bevolking van dat rijk steeds meer divers. Via het leger maar ook langs andere wegen was het mogelijk om het Romeinse staatsburgerschap te verwerven, maar ook mensen zonder staatsburgerschap konden veel Romeinse cultuur overnemen en zich Romein gaan voelen. De grens tussen Romeinen en onderworpen volkeren vervaagde dus langzaam en de Romeinse cultuur kreeg tal van lokale varianten, wat ook voor de godsdienst gold. Het Romeinse polytheïsme (geloof aan meerdere goden) maakte versmelting van Romeinse en lokale godheden echter relatief gemakkelijk. Ook in deze streken zijn er voorbeelden van gevonden, zoals Hercules Magusanus, een versmelting tussen Hercules (van oorsprong de Griekse halfgod Herakles) en de Bataafse god Magusanus. Voor deze god stond bijvoorbeeld een tempel in Empel. De Germaanse god Wodan werd op zijn beurt met Mercurius versmolten tot Mercurius Friausius.
Maar versmelting met een Romeinse godheid was niet per se noodzakelijk, juist omdat de Romeinen zo polytheïstisch waren ingesteld. Er kon dus ook sprake zijn van overname. In Zeeland zijn meerdere Gallo-Romeinse heiligdommen van de lokale godin Nehalennia geweest. Nu bleef deze godin buiten dit gebied wellicht beperkt tot handelsreizigers, maar het Romeinse leger verspreidde tal van cultussen door het hele rijk. Een legioen kon zich immers flink verplaatsen, om van hulptroepen die van hun thuisland naar het andere eind van het rijk werden gestuurd nog maar helemaal te zwijgen. De Egyptische godin Isis was vrij populair bij de Romeinen, al dan niet in een meer Romeinse vorm, evenals haar echtgenoot Osiris. Ook een interessante was Serapis, die ook uit Egypte kwam, maar eigenlijk een vermenging was van Osiris, Apis en allerlei Griekse goden. Uit Syrië kwam de zonnegod El Gebal, die door de Romeinen ook wel Heliogabalus genoemd werd. Misschien was het onder die invloed dat de Romeinse zonnegod Sol later steeds populairder werd.
En dan waren er natuurlijk nog de mysteriecultussen: geheimzinnige godsdiensten achter gesloten deuren, waar alleen ingewijden de geheime rituelen van leerden kennen. Ook deze konden een lokale oorsprong hebben. De beroemdste hiervan is de cultus van Mithras, die vanwege zijn naam vaak vergeleken wordt met de Perzische zonnegod Mithra. Toch is er niet echt bewijs dat de godsdiensten van Mithra en Mithras echt verwant zijn, hoewel Sol vaak wel aanwezig is op afbeeldingen van Mithras. Hoe het dan wel zit blijft een raadsel, want de functie van Mithras en de mythen rondom hem werden niet opgeschreven en ook niet aan buitenstaanders verteld. In elk geval gingen er over dit soort 'geheime clubs' de meest gekke verhalen, die natuurlijk vooral werden verzonnen door mensen die er geen lid van waren en er dus met achterdocht naar keken.
Vanaf de eerste eeuw maakten de Romeinen gewag over een mysteriecultus waarvan de leden het lichaam en bloed van de stichter verorberden! Nou ja, in de vorm van heilig brood en wijn dan. Precies, het was het christendom! Uiteindelijk werd dat ook een Romeinse godsdienst!
"Vind mensen, die in zichzelf zowel de motivatie als de aangeboren drijfveer hebben om aan hun Innerlijke Zelf te werken, en we zullen hen gidsen."
- DIMschool vzw, de énige gespecialiseerd in Zelfkennis, zijnde: het kennen van het Zelf -
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Voel je je geroepen om Spiritualia te sponsoren?
Klik hier en, alvast bedankt!
Overschrijven kan ook via: IBAN: BE22 7795 9845 2547 - BIC: GKCCBEBB
- Ook kan je in onze webshop iets aankopen, waaronder:
Archetypen vragenlijst
Kristallen schedels
Pendels
Purperen plaatjes
Wierook & Benodigdheden
Voor de 'Zoekers naar hun Innerlijke Waarheid' is er...: Eclecticus!
En, dan heb je nog de vaste teksten...
DIMschool biedt 10 interessante privé-sessies aan waaruit jij kan kiezen!
Dossier Zelfkennis: Over de Handleiding Pendelen van A tot Z
'Eclecticus': een korte introductie…
Meteorieten zijn hoogstwaarschijnlijk zo oud als onze planeet: eentje kopen?
Prachtige geode amethist schedel van 4 kg 340 gram zoekt een warme thuis.
Wat is jouw Archetype ? En, ken je ook die van jouw partner?