Op de website van 'Nieuwssite Angst en Depressie' kunnen we, onder andere, het volgende lezen onder de titel 'Probiotica werken positief op gemoed'. Maar, omdat het artikel onvolledig is, heb ik het met teksten van andere bronnen aangevuld, en er zelfs enkele vraagtekens bijgeplaatst. Een reden temeer om er te allen tijde een arts bij te betrekken en de dingen niet zomaar klakkeloos over te nemen, vind ik.
Wel is het een feit, dat zeer veel mensen niet beseffen in welke mate ze een speelbal zijn van de microscopische wereld in henzelf; een wereld, waarmee ze bevolkt zijn. Als we dus spreken over een microkosmos kunnen we - afhankelijk van ons relatief standpunt - niet de mens, maar wel de virussen en bacteriën de microkosmos noemen.
Probiotica werken positief op gemoed
Probiotica, de gezonde bacteriën in de darmen (???), maken mensen weerbaarder tegen het ontstaan van negatieve gedachten die uiteindelijk lijden tot depressie. Onderzoekers van de Universiteit Leiden en de Universiteit van Amsterdam schreven in een artikel in het tijdschrift 'Brain, Behaviour and Immunity' over hun bevindingen. Daarin staat dat ze voor hun studie de 'Leiden Index of Depression Sensitivity' (LEIDS) gebruikten.
(???) Nota: Een probioticum is een voedingsmiddel met levende micro-organismen! De term 'probiotica' verwijst naar levende micro-organismen, (soms kunnen ze wel diepgevroren zijn), die wanneer in voldoende hoeveelheden toegediend, een gunstig effect hebben op de gastheer. Probiotica verwijst dus niet naar de gezonde bacteriën in de darmen.
Op de website van 'Goed Gevoel' staan dan weer de volgende zaken afgedrukt:
In je lichaam leven miljarden bacteriën: goede en slechte. De meeste daarvan bevinden zich in je darmen en vormen de darmflora, tegenwoordig 'microbiota' genoemd. Die speelt een cruciale rol voor ons immuunsysteem en onze algemene gezondheid. Maar liefst zeventig procent van onze immuuncellen bevindt zich rond onze darmen. Krijgen slechte bacteriën de overhand, dan kan dat leiden tot gezondheidsklachten zoals diarree, constipatie, infecties, et cetera. Probiotica zijn 'goede' bacteriën die helpen je darmflora in evenwicht te houden zodat je gezond blijft.
Probiotica zijn geen wondermiddeltjes die in één klap alle gezondheidsproblemen de wereld uit kunnen helpen. Elke specifieke kwaal vraagt om een specifiek probioticum en er is nog heel veel onderzoek nodig voor we precies weten hoe het allemaal werkt. Maar dat een goede gezondheid grotendeels begint in je darmen staat inmiddels als een paal boven water. Je kan er dus maar beter zorg voor dragen.
Tevens zijn er steeds meer aanwijzingen dat er een link bestaat tussen de samenstelling van de darmflora en obesitas. Hoe de vork precies in de steel zit, daarover tasten wetenschappers nog in het duister. Maar er is goede hoop dat nieuwe inzichten het op termijn mogelijk zullen maken het risico op obesitas te beperken door in te grijpen in de darmflora. Een beperking van de calorie-inname blijft natuurlijk essentieel.
Ook type 2 diabetes (de niet-genetische vorm) wordt steeds vaker in verband gebracht met een verstoorde darmflora, alleen is het nog niet duidelijk of die laatste gevolg, bijdragende factor of oorzaak is van de aandoening.
In de levensmiddelindustrie worden probiotica aanbevolen voor de algemene gezondheid, verbetering van de 'weerstand', en dergelijke. Deze claims berusten zelden op een wetenschappelijke basis.
Vorig jaar verwierp de 'Europese Voedselveiligheidautoriteit' (EFSA) alle gezondheidsclaims voor probiotica (naast ook alle claims voor prebiotica en meer dan duizend andere gezondheidsclaims). De reden: onvolledige dossiers en onvoldoende wetenschappelijke onderbouwing van de werking van de bacteriën.
"Een spijtige zaak,' vond professor Bruno Pot, microbioloog verbonden aan het 'Institut Louis Pasteur de Lille' in Rijsel, "want er bestaat wel degelijk wetenschappelijk bewijs dat probiotica heel wat voor onze gezondheid kunnen betekenen. Alleen is EFSA heel streng geweest, hebben ze te veel naar voedingsmiddelen gekeken alsof het medicijnen zijn en daarmee dreigt nu het kind met het badwater weggegooid te worden."
Maar de wetenschap staat gelukkig niet stil. Het laatste decennium zijn duizenden wetenschappelijke publicaties verschenen over probiotica en de werking van de darmflora. En daaruit blijkt steevast dat probiotica over heel wat gezondheidstroeven beschikken.
Gefermenteerde melkproducten
Hoewel ze officieel de term 'probioticum' niet meer mogen dragen, kennen we allemaal de gefermenteerde melkproducten zoals Yakult, Actimel en Activia. Ze bevatten grote hoeveelheden goede bacteriën, die levend de darm bereiken en daar hun ding kunnen doen. Een voordeel van deze melkproducten is dat ze de goede bacteriën bescherming bieden tijdens hun traject van de mond naar de darmen waar ze moeten opboksen tegen maagzuur, spijsverteringsenzymen, en zo meer.
Maar, op Wikipedia lezen we dan weer het volgende:
Yoghurt, komboecha, zuurkool, kimchi en salami bevatten van nature melkzuurbacteriën, maar worden niet beschouwd als probiotica, omdat de werking niet bekend en/of onderbouwd is.
De geclaimde verhoging van de weerstand door het gebruik van het Danone product Actimel blijkt niet te berusten op wetenschappelijk bewijs. Inmiddels heeft Danone in de Verenigde Staten een schikking van 35 miljoen euro getroffen met de consumenten. Danone heeft ook de door haar bij de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid ingediende gezondheidsclaims met betrekking tot zowel Actimel als Activia ingetrokken. In Nederland heeft Danone voor Actimel van de consumentenorganisatie Foodwatch in 2010 het Gouden Windei gekregen voor de meest misleidende marketing. In Engeland moet Danone van de Engelse reclamecodecommissie de claim intrekken dat Actimel de natuurlijke weerstand van kinderen verbetert. Ook in Frankrijk is de belofte over 'een betere weerstand' aangepast.
Probiotica versus Prebiotica
Prebiotica zijn stoffen, dus geen levende bacteriën, die de condities in de darm verbeteren.
Prebiotica is niet te verwarren met probiotica, wat levende organismen zijn, die eenzelfde soort effect bewerkstelligen. De meeste commerciële prebiotica zijn oligosachariden (bepaalde koolhydraten) en voedingsvezels. Prebiotica zijn vooral gericht op de darmflora en daarmee op de dike darm. Probiotica daarentegen zijn vooral gericht op de dunne darm.
De meeste prebiotica zijn koolhydraten, maar de definitie sluit niet uit dat ook andere stoffen als prebioticum te gebruiken zijn. In theorie kan zelfs een antibioticum, dat gericht is tegen een aantal schadelijke bacteriesoorten en daardoor niet schadelijke bacteriën zou bevorderen, als een prebioticum werken.
Aangezien alle commerciële prebiotica koolhydraten zijn, veroorzaken ze ook altijd gasvorming. De bekende bijwerkingen zijn dan ook krampen, winderigheid en (lichte) diarree. De bijwerkingen variëren echter zeer sterk van persoon tot persoon.
Een normaal gevarieerd dieet levert dagelijks al 5-10 gram aan niet verteerbare oligosacchariden van plantaardige oorsprong (groenten, fruit, granen). Het gaat hierbij vooral om fructo-oligosacchariden. Een effectieve dagelijkse dosis op de hierboven beschreven effecten ligt in de orde van grootte van 5-10 gram per dag extra. Een dagelijkse dosis van minder dan 5 gram wordt beschouwd als niet effectief. De in veel pillen aangeboden dosis van 250 mg zal geen enkel merkbaar effect hebben.
De definitie richt zich ook niet op één bepaalde bacteriegroep. Het wordt echter vaak aangenomen dat een prebioticum de groei en/of activiteit van bifidobacteriën en een selecte groep melkzuurbacteriën zou moeten bevorderen. Aan deze bacteriegroepen worden gezondheidsaspecten toegeschreven.
Een product dat specifiek bifidobacteriën zou stimuleren wordt ook wel een 'bifidogene factor' genoemd. Sommige prebiotica kunnen dus tegelijkertijd bifidogeen zijn, maar het zijn feitelijk twee verschillende concepten
Bij de apotheker, of natuurwinkel, vind je ook probioticasupplementen. Enige voorzichtigheid is hier wel aangeraden. Uit eerder onderzoek is namelijk gebleken dat de samenstelling van deze producten niet altijd overeenstemt met wat er op de verpakking staat. Prof. Pot: "Vooral de levensvatbaarheid van de bacteriën blijkt vaak een pijnpunt. Draagt een product een label van de 'European Scientific League for Probiotics', dan kan je er gerust in zijn dat het betrouwbaar is."
Niet elk probioticum heeft hetzelfde effect. Alles hangt af van de specifieke bacteriestam die in het probiotische product aanwezig is. "Op de website van de producenten vind je doorgaans alle studies terug die naar de specifieke bacterie en haar effecten werden gevoerd," adviseert prof. Pot. "Wees wel waakzaam dat de naam op het product volledig overeenstemt met die in de studies (de drie delen dus: geslachtsnaam, soortnaam én stamnaam!) want soms proberen producenten mee te profiteren van de studies naar andere stammen met dezelfde geslachts- en soortnaam."
Het ene probioticum is dus het andere niet. Dit komt doordat ze verschillende bacteriën kunnen bevatten. Hun namen zijn opgebouwd uit drie niveau's, vergelijkbaar met een auto: Volkswagen (automerk) - Golf (soort) - GTI (uitvoering). Zo werkt het ook voor bacteriën: Lactobacillus (geslacht) - Casei (soort) - Shirota (stam).
Elke stam kan een andere werking hebben. Maar welke effecten welke bacterie heeft, dat moet nog verder onderzocht worden. Niet elke bacteriestam heeft dus dezelfde werking. Met één probioticum zul je dus niet alle gezondheidsvoordelen hebben die in diverse teksten beschreven staan. Ook kan de werkzaamheid per persoon verschillen.
Door alle aandacht voor probiotica zijn er ook veel producten op de markt gekomen die meeliften op de hype. De 'Consumentenbond' heeft in 2006 producten onderzocht die claimden dat ze 'gezonde bacteriën' bevatten. Toen bleek dat er veel verkeerde of fantasienamen werden gebruikt. 'Actieve bifidus' is bijvoorbeeld zo'n kreet, die volgens onderzoekers nergens op slaat. Soms bevatten de producten geen levende bacteriën, of waren ze zelfs steriel.
Bij een goede probioticum staat er duidelijk op het etiket welke bacteriestam er is gebruikt, of ze levend zijn, en welk effect deze bacteriën zouden hebben. Waar je op kunt letten bij het kopen van een probioticum is of er een stamnummer van de bacterie wordt genoemd en of er een informatielijn wordt genoemd. Wanneer een producent een uitspraak doet over de gezondheidseffecten van het product, dan moet dat wetenschappelijk bewezen zijn.
Terug naar het oorspronkelijk artikel ....
De veertig deelnemers moesten zich inleven in een droevige stemming. Vervolgens vulden ze een vragenlijst in waaruit bleek in welke mate ze agressieve gedachten ontwikkelden, hopeloos en suïcidaal waren. En ook wanneer ze meer zichzelf voelden, perfectionistisch of risicomijdend gedrag wilden gaan vertonen en nadachten in hoeverre hun leven anders zou kunnen zijn.
Wie veel van dit soort gedachten ontwikkelt, staat negatiever in het leven en glijdt eerder in een depressie is het idee. Na de enquête kregen de deelnemers een poeder mee. Bij de ene helft bestond dit uit verschillende soorten probioticabacteriën en de andere helft kreeg een placebo.
Na de vier weken vulden alle deelnemers opnieuw de vragenlijst in. De placebogroep scoorde nauwelijks lager, bij de probioticumgroep was de gemiddelde score circa 25 procent lager. Vooral de neiging tot agressieve gedachten nam sterk af. Ook droomden ze minder van een ander leven.
De onderzoekers onderzochten niet het mechanisme achter deze verandering. Ze opperden wel een aantal verklaringen. In de darmen wordt de signaalstof serotonine gemaakt, die een prettig gevoel kan opwekken. De probioticabacteriën kunnen hieraan bijdragen.
Ook kunnen de probiotica de darmwand versterken, waardoor die minder doorlaatbaar is. Een doorlaatbare darmwand kan leiden tot ontstekingen elders in het lichaam, onder meer in de hersenen, met depressieve symptomen tot gevolg.
Nog iets ... enkele deelnemers kampten met milde darmklachten en voelden zich niet lekker in hun vel. Die klachten verminderden dankzij de probiotica.
Problemen verlichten
Eerder al spraken verschillende onderzoekers positief over de werking van probiotica. Darmbacteriën veranderen volgens hen de manier waarop ons brein werkt. En bieden nieuwe mogelijkheden om problemen zoals stress, rusteloosheid, angst en depressie te verlichten.
Dat is ook de mening van professor neurowetenschappen John Cryan en professor psychiatrie Ted Dinan, verbonden aan University College Cork, in 'Proceedings of the National Academy of Sciences'.
Dinan: “Probiotische bacteriën hebben het potentieel om de neurale werkzaamheden van onze hersenen te veranderen en angst-, en depressie gerelateerde aandoeningen, evenals andere psychiatrische ziekten, behandelen. Bij mensen met uiteenlopende gezondheidsklachten vindt men minder diversiteit in de darmflora.”
Tweede hersenen
Onderzoekers noemen bacteriën, die een gunstig effect hebben op het gedrag en de hersenfunctie: psychobiotica. Ze maken in de darmen neuro-actieve stoffen aan, zoals GABA en serotonine, twee neurotransmitters die een belangrijke rol spelen bij de zenuwprikkeling, de overdracht van boodschappen tussen zenuwcellen en onze gemoedstoestand. De link tussen de darmen en de hersenen is in de wetenschap goed gekend. De darmen worden daar de ‘tweede hersenen’ genoemd.
Nogmaals terug naar het Nederlandse onderzoek... De kanttekening daar is dat de deelnemers niet daadwerkelijk in een droevige stemming werden gebracht. Of probiotica die droefheid ook kon kunnen voorkomen, of de neiging tot negatief denken verminderen, is dus niet bekend. Wie veel groenten en fruit eet, stimuleert daarmee de gunstige bacteriën die al van nature in de darmen voorkomen. Of de studenten die aan de studie deelnamen zo gezond aten, is niet onderzocht.
Besluit: Hopelijk ben je nu iets wijzer geworden - of, meer verward?
Bronnen: http://www.nodea.nl, Wikipedia, http://www.goedgevoel.be en http://www.food-info.net
