'Het Denkgelag' staat voor ongedwongen gespreksavonden over sceptische en wetenschappelijke onderwerpen, bij pot en pint, met een schare boeiende sprekers en het publiek als centrale gast. Op 17 oktober 2013 bespraken Daniel Dennett, Massimo Pigliucci en Lawrence Krauss 'De limieten van de wetenschap'. Onderstaande videoclip duurt een tweetal uurtjes, dat wel, maar natuurlijk kunt je het bekijken van de uitzending over verschillende dagen verspreiden.
Vragen, die onder andere werden gesteld, zijn: Wat zijn de begrenzingen van wetenschap? Is wetenschap de énige bron van kennis - of, bestaan er andere wegen om kennis op te doen? Welke rol speelt filosofie in de wereld van de wetenschap? Zijn er vragen die de wetenschap nooit of te nimmer zal kunnen oplossen? En, wat zegt de wetenschap over vrije wil, bewustzijn, het godsbegrip, en over het bestaan van het universum?
Lawrence Krauss is een internationaal befaamd natuurkundige en bestsellerauteur. In zijn boeken tracht hij onthullende antwoorden te geven op de meest fundamentele vragen. Krauss is er ten stelligste van overtuigd dat wetenschap (nagenoeg) alles kan verklaren en dat niets buiten haar blikveld valt, ook niet de moraliteit, vrije wil of andere filosofische vragen.
Daartegenover staat Massimo Pigliucci, professor filosofie aan de 'City University of New York' en auteur van een tiental boeken over evolutie, scepticisme en ecologie. Pigliucci is een doorgewinterde scepticus, maar hij waarschuwt voor de gevaren van “sciëntisme”, de opvatting dat wetenschap alles kan verklaren en de enige vorm van kennis uitmaakt. Hij stoort zich aan de neerbuigende houding van sommige wetenschappers tegenover filosofische problemen, en houdt vol dat wetenschap en filosofie elkaar nodig hebben.
Ze gaan in debat met niemand minder dan Daniel C. Dennett, die kan beschouwd worden als 's werelds meest bekende hedendaagse filosoof. Hij houdt zich bezig met vraagstukken over het bewustzijn, de filosofie van de geest en kunstmatige intelligentie.
Ik zeg niet dat je er zeer veel uit zult leren. Soms zijn het gewoonweg drie oude vrouwen die over dingen keuvelen, niet beseffende dat ze niet precies weten waarover ze in wezen praten, en eerder praten om te praten. In bepaalde ogenblikken zijn ze zelfs moeizaam te volgen.
Om te beginnen is het vrij duidelijk dat deze 'hoogontwikkelde, beroemde personen' niet elkaars taal spreken en geen rekening houden met het feit dat elk woord een zevental vertalingen kent; dit, afhankelijk van het bewustzijnsniveau van het menstype. Enerzijds heeft elk van hen een andere vertaling in het hoofd voor het woordje 'wetenschap', maar anderzijds zijn ze zich er toch van bewust dat de studie van woorden het oudste onderdeel van de semantiek is.
Even duidelijk is het feit dat men vanuit een droom- en verbeeldingswereld dingen tracht te vertalen door er sciencefictionverhalen bij het debat te betrekken.
Over verschillende menstype gesproken... Daniel C. Dennett is een 1-2-2, Lawrence Krauss een 1-2-3 en Massimo Pigliucci een 1-3-3. Anders gezegd: geen enkele persoon met een hoger niveau van bewustzijn - maar gewone menstypen, die met van andere geleende, vastgeroeste overtuigingen rondlopen en in de veronderstelling leven dat ze het 'allemaal veel beter weten'. Toch zijn ze, met al hun kennis, niet in staat anderen te overtuigen - wél meesters in het afbreken van de ander (vooral van de afwezigen).
Mogelijke antwoorden:
- Natuurlijk kent ook de wetenschap grenzen, beginnende met de grenzen die aan ons universum verbonden zijn. Anders gezegd: ons universum kennen en begrijpen - inclusief het ontstaan ervan - zal nog eeuwen en eeuwen duren en de kans dat we buiten de grenzen ervan zullen belanden, is klein. Anderzijds: veronderstel dat de limieten van ons universum dé grenzen zijn, staan er dan overal bordjes waarop "Hier eindigt het universum!" afgedrukt staat? En wat ligt er voorbij die 'grenzen'?
Volgens mij, moeten we uitstijgen uit het gewone, empirische denken van iedere wetenschapper, beseffen dat de wetenschap zich vooral concentreert op materiële, tastbare en zichtbare dingen, en dat er andere werelden kunnen bestaan, ver buiten de begrenzingen van ons universum. Anders gezegd: we mogen niet horizontaal denken, maar verticaal en uitstijgen in wat een Gurdjieff noemt: werelden 24, 12, 6 en misschien ook in Wereld-3 belanden.
- Ik ga akkoord met de uitspraak: "Zij die nog altijd in een god geloven, hebben een groot probleem". Het is een feit, dat een onbewijsbare hypothese nooit kan bewezen worden, en eraan beginnen is dan ook puur tijd- en energieverlis. Toch weet ik dat 'er iets anders' is, maar de gewone mens is daarvoor nog niet rijp genoeg om open te staan voor het kennen ervan.
- Wat gedrag aanbelangt, ga ik volledig akkoord met het uitgangspunt dat een mens, vooraleer hij verantwoordelijk kan worden gesteld voor zijn daden, zich voor 100% bewust moet zijn van de wetten van Oorzaak en Gevolg. Als ik iemand met een bijl op het hoofd sla, is de kans groot dat die persoon ten gevolge daarvan kan sterven. Hier kunnen we de gezegde: "Een intelligent persoon leert van zijn eigen ervaringen, maar een wijs man leert eveneens van de ervaringen van anderen" eraan toevoegen. Natuurlijk kan een mens niet alles voorzien: indien twee mensen met elkaar huwen en elkaar dingen beloven, weten ze natuurlijk niet hoe het met-elkaar-samenleven zal verlopen, en vroeg of laat aan woordbreuk moeten doen. Zo kun je van iemand houden, maar ermee samenleven een onmogelijk iets.
- Het voorbeeldje, hoe iets uit niets kan ontstaan, vond ik wel prachtig en logisch geformuleerd.
- Massimo Pigliucci's uitspraak: "De BigBang gebeurde, evolutie gebeurde," werd al eerder door Gurdjieff bevestigd, die ons trachtte uit te leggen 'dat alles gebeurt'. Maar - en dit is een feit: het is niet omdat wetenschap niet alles weet, dat het niets weet.
- Tenslotte kunnen vragen, zoals: 'Wat is bewustzijn?' en 'Wat is vrije wil?' nooit worden beantwoord. Hoe kan iets, dat (nog) niet bestaat, in woorden worden gedefinieerd? Oké: een hond heeft bewustzijn, een bij ook, een steen ook - misschien, en Jan Modaal kan zichzelf verbeelden dat hij over een vrije wil beschikt...