Op de vraag: ‘Wat is een eclecticus?’ zijn de volgende voorbeelden en antwoorden van toepassing...
“Een eclecticus is een persoon die, bijvoorbeeld, uit elk boek dat hij leest, elke religie die hij onderzoekt, of uit eender welke studie die hij onderneemt, het beste neemt. Als psycholoog zal hij zich niet aan Freud, Jung, Adler of wie dan ook vastklampen, maar een studie maken van de psychologie in het algemeen en er – enkel en alleen dat wat voor hemzelf het dichtst bij zijn waarheid ligt – eruit halen en overnemen.
In wezen is een eclecticus het tegenovergestelde van een specialist, die alles over één vak weet, maar niets - of bijna niets - over al de andere.
Het woord ‘eclecticus’ kan bijvoorbeeld ook in de financiële en commerciële sector worden aangewend. Laten we het verschil tussen een makelaar en een agent uit het verzekeringswezen even in het kort uitleggen.
Makelaar versus Agent
Een makelaar in verzekeringen of beleggingen, bijvoorbeeld, heeft de vrijheid om uit alles wat er op de markt ter beschikking wordt gesteld te kiezen. Uit alle soorten van verzekeringen en beleggingen die er bestaan kan hij de cliënt eender wat aanprijzen.
Nu zijn er wel verschillende soorten van makelaars, maar de twee voornaamste zijn (1) zij, die in het voordeel van de cliënt denken - en (2) zij, die alle profijt naar zichzelf toetrekken. De eerste groep (een groep, die heel zeldzaam is - onbestaande zelfs) zal ofwel het beste of het meest voordelige aan zijn cliënten aanbieden, en de tweede soort van makelaar biedt datgene aan waar hijzélf het meeste aan verdient. Maar, hij kan producten van eender welke bank of maatschappij aanbieden. Makelaars zijn dan ook zelfstandigen die op commissie werken.
Een agent, daarentegen werkt in loonverband, beschikt over geen enkele vorm van vrijheid en gebonden aan de firma voor wie hij werkt. Iemand die bij een bank werkt, is verplicht alle producten van zijn bank aan te bieden, zelfs indien hij in hart en ziel weet dat de producten niet goed, te duur, onetisch, of wat dan ook zijn.
De makelaar kan dus in sommige gevallen worden beschouwd als een eclecticus, omdat hij van al datgene dat wordt aangeboden het 'allerbeste' neemt. Ruwweg vertaald: (1) het allerbeste in het voordeel van de klant - of, (2) het allerbeste voor zijneigen za(a)k, maar hij heeft keuzes, daar waar de agent er in principe geen heeft, omdat hij gebonden is.
Men kan ook geloven op een eclectische manier. Een eclecticus neemt ideeën aan van verschillende overtuigingen die hem, of haar, persoonlijk aanspreken, en combineert ze met elkaar. Deze vorm van denken – het eclecticisme - ontstond in het tijdperk van de Oude Grieken en Romeinen. De filosofen, die tot die stroming behoorden, klampten zich aan geen enkel bestaand systeem vast, maar selecteerden uit de bestaande geloofsovertuigingen en filosofieën uit die tijd de doctrines die voor hen het meest geloofwaardig waren. Uit al het verzamelde materiaal construeerden ze dan hun eigen nieuw, filosofisch systeem.
De term stamt uit het Griekse ‘eklektikos’, hetgeen letterlijk: ‘voor het allerbeste kiezen’ betekent. Bekende Griekse eclectici waren, onder andere: de stoïcijnen Panaetius en Posidonius, en de Nieuw Academici Carneades en Philo van Larissa, het laatst gekende hoofd van Plato’s Academie gedurende haar sceptische periode. Bij de Romeinen waren vooral de namen Cicero, Varro en Seneca gekend.
Een ander voorbeeld komt uit de wereld van integratieve psychotherapie. Zo spreekt men van 'eclectische therapie' indien de therapeut zich niet tot één stroming beperkt, zoals psychoanalyse, gedragstherapie, systeemtherapie, medicamenteuze therapie, en zo meer, maar uit de verschillende stromingen die elementen of technieken kiest die het best passen bij de cliënt of het probleem. In de gezondheidszorg wordt over het algemeen voor een eclectische therapie gekozen. Men kiest de therapie, technieken of elementen die statistisch het beste effect geven, dit reduceert kosten en levert de beste resultaten.
Een eclectisch bouwwerk heeft bijvoorbeeld kenmerken uit verschillende neostijlen in zich, die zijn gecombineerd tot een nieuw geheel. Het Justitiepaleis door Joseph Poelaert in Brussel is daar een mooi voorbeeld van, maar ook het Antwerpse Centraal Station. Binnen het neoclassicisme werd dit principe toegepast om een schilderachtig effect te bereiken. In postmoderne kunst dient eclecticisme vaak als ironische illustratie van de gedachte dat werkelijke authenticiteit onmogelijk is.
Zo kan ik nog duizenden voorbeelden aanreiken, zolang je maar begrijpt dat het woordje ‘eclecticus’ niet specifiek enkel en alleen in betrekking hoeft te staan met de wereld van Zelfkennis.
