Antibacteriële zeep: Is dat nuttig?
'Deze wasgel bevat een natuurlijk antibacterieel bestanddeel dat doeltreffend bacteriën verwijdert tijdens het wassen,' staat er op de verpakking van Palmolive Hygiene & Protection-Plus-handzeep afgedrukt. Volgens Amerikaans onderzoek is zo'n antibacteriële zeep echter niet nuttig en is wassen met gewone zeep even doeltreffend.
Het onderzoek stelt, dat het veel belangrijker is dat je je handen gróndig wast, dan met wélke zeep je dat doet. 'Uit studies blijkt dat het voldoende is je handen 15 à 30 seconden lang te wassen met water en gewone zeep om 90 % van de bacteriën eraf te krijgen,' klinkt het. Belangrijk is wel, dat je niet vergeet je handen met een droge, propere handdoek degelijk af te drogen - want, bacteriën houden nu eenmaal dolgraag van natte handen.
Belofte maakt schuld.
Antibacteriële zepen doen wat ze beloven: ze doden bacteriën. Het gebruik van antibacteriële zeep kan zinvol zijn bij personen met een verstoord of verzwakt immuunsysteem, of bij personen met grote open (operatie)wonden. Bij mensen met een normale conditie doet antibacteriële zeep meer kwaad dan goed omdat het ook bacteriën doodt die de huid juist gezond houden. Tot in de jaren negentig werd antibacteriële zeep vrijwel uitsluitend in ziekenhuizen gebruikt, maar de laatste jaren is deze zeep ook populairder aan het worden bij de 'gewone' consument.
Amerikaanse onderzoekers vergeleken verschillende studies over de werking van antibacteriële zepen, dat meldt gezondheidsnet.be. Slechts één daarvan slaagde er in te bewijzen dit ze het aantal bacteriën op je handen daadwerkelijk verminderen. Uit alle andere onderzoeken bleek dat er geen verschil bestaat tussen antibacteriële en gewone zepen. Bij die ene succesvolle studie wasten de proefpersonen gedurende vijf dagen 18 keer per dag een halve minuut hun handen: niet echt een realistische situatie dus.
Ook bestrijden deze zepen geen virussen, de grootste verantwoordelijken van ziekten. Volgens de onderzoekers kan dit soort zepen zelfs gevaarlijk zijn, omdat de bestanddelen via de huid in de bloedbaan terechtkomen en zo bijdragen aan de resistentie voor antibiotica.
Iets over dioxinen
Een dioxine is een verbinding uit een groep van organische verbindingen, waaronder enkele zeer giftige. Het is één van de meest giftige stoffen die we kennen: 10 milligram is al dodelijk voor de mens. Gelukkig komt het bijna nooit in zulke concentraties voor: het is meestal een uiterst verdund bijproduct. Lagere concentraties kunnen echter nog steeds gevaarlijk zijn.
Kenmerkend is, dat de eerste symptomen zich pas enkele weken na de vergiftiging voordoen. Bij de mens kan het huiduitslag veroorzaken, zoals chlooracne, en neurologische aandoeningen, zich uitend in lusteloosheid of depressie. Vermagering is ook een kenmerk. Met name de schildklier en de lever kunnen aangetast worden. Dioxine beïnvloedt ook onze hormonen en het erfelijk materiaal, hetgeen onder andere tot kanker en tot verminderde vruchtbaarheid kan leiden.
Daaruit zouden we mogen veronderstellen dat je nooit dioxinen aan jouw afvalwater zult toevoegen. Juist? Maar, als je antibacteriële zepen en andere antibacteriële producten gebruikt, is de kans wel groot dat je dat wél doet.
Iets over Triclosan:
. Triclosan is een krachtige en veel gebruikte bacteriedodende en schimmelwerende stof. Het is een wit poeder met een lichte aromatische geur. Het is bijna niet oplosbaar in water, maar goed oplosbaar in ethanol, diethylether en sterk basische oplossingen.
. Hy-G-ClenzT, bijvoorbeeld, "is een antibacteriële zeeplotion met een doeltreffende werking tegen een groot aantal gram-positieve en gram-negatieve bacteriën. De unieke combinatie van 0,3% triclosan en natuurlijke vochtinbrengers is uitermate geschikt wanneer de handen veelvuldig worden gewassen. Conform de OSHA-normen," staat er op de website.
. Velen van ons gebruiken dus een antibacteriële zeep om de verspreiding van ziektekiemen tegen te gaan. Het manco is echter dat veel van de ziekten die we trachten te vermijden, zoals verkoudheden en de griep, worden veroorzaakt door virussen, waartegen antibacteriële middelen niets kunnen uitrichten. En wanneer wij onze handen wassen met antibacteriële zeep dan komen de actieve chemische ingrediënten (Triclosan of Triclocarban) in onvoldoende mate, en voor een te korte tijd, in contact met de ziekteverwekkers (zoals E.coli of stafylococcen) om ze te kunnen elimineren. Dit wordt mede veroorzaakt doordat de concentratie aan bacteriedodende stoffen in antibacteriële zepen, zoals je die in de winkel kunt kopen, veel te laag is om voldoende werkzaam te kunnen zijn. Alleen professionele producten, zoals gebruikt in de gezondheidszorg, zijn effectief.
. Zoals we reeds schreven: onderzoek heeft nu aangetoond dat het wassen van je handen met gewone zeep zeker zo goed is als het gebruik van zo'n antibacteriële zeep. Het blijkt dat je het beste de microben van je handen kunt wassen in plaats van te proberen ze te doden. Hiervoor is het nodig om gedurende een halve minuut je handen grondig te wassen met gewone vloeibare of blokzeep.
. Het gebruik van antibacteriële zeep is in feite slecht, en af te raden. Gevreesd wordt dat de Triclosan en Triclocarban in antibacteriële zepen bijdragen tot de toename van antibiotica-resistente bacteriën. De pesticiden worden al teruggevonden in het oppervlaktewater, maar ook in lichaamsweefsel en borstvoeding.
. Daarnaast worden Triclosan en Triclocarban in laboratoriumonderzoeken in verband gebracht met groeistoornissen, levertoxiciteit en kanker. Deze chemicaliën kunnen de schildklier en andere hormonen verstoren die een cruciale rol spelen in een normale ontwikkeling.
Toepassingen:
. Triclosan is een bestanddeel van desinfecterende middelen voor artsenpraktijken en ziekenhuizen.
. Triclosan wordt toegevoegd aan veel cosmetische en hygiënische producten zoals antiseptische zeep, detergenten, tandpasta, scheercrème, make-up, aftershave en deodorant. Het wordt gebruikt als conserveermiddel en geurbestrijder: het helpt om zweetgeur te bestrijden door bacteriën op de huid te doden die in contact met zweet een onaangename geur afgeven. Dit zijn onder andere bacteriën van de genera Staphylococcus en Corynebacterium.
. Soms wordt Triclosan ook in lagere concentraties gebruikt om die bacteriën te beletten onwelriekende vetzuren aan te maken. Maar Triclosan heeft een brede werking en remt ook de groei van andere micro-organismen, waardoor de stof het evenwicht van de natuurlijke microflora op de huid kan verstoren.
. Sommige textielproducten, onder meer matrashoezen, tapijten, schoenen en sportkleding, zijn met Triclosan behandeld.
. Triclosan wordt ook toegevoegd aan uiteenlopende andere verbruiksgoederen, zoals plastics, keukengerei, enzovoort. Deze producten worden aangeduid met de handelsmerken 'Microban' of 'Sanitized'. Triclosan dient in deze producten als conserveermiddel en geurbestrijder, en niet om de gezondheid van de consument te beschermen.
. In de Verenigde Staten werden enkele bedrijven, met name Johnson & Johnson en Hasbro met 120.000 dollar beboet voor misleidende gezondheidsclaims. Respectievelijk moesten ze ongegronde gezondheidsclaims over Microban-producten intrekken, waaronder. Reach tandenborstels en Playskool speelgoed - waarin later geen Microban meer werd verwerkt.
. Reeds in 2003 en in 2009 publiceerden professor William Arnold en zijn collega Kristopher McNeill, beiden verbonden aan de 'University of Minnesota civil engineering' hun ontdekking dat wanneer Triclosan aan zonlicht wordt blootgesteld het een specifieke groep van 4 dioxinen aanmaakt - die, onder andere, rivieren kunnen besmetten.
. Ook in Nederland wordt de aanwezigheid van een bacterieremmende stof een extra verkoopargument. 'De vraag naar dit soort producten neemt ook hier enorm toe', erkent een woordvoerder van Kortman Intradal, producent van zowel de tandpasta Prodent 4-in-1 als de sprayreiniger SanaSept. Dit laatste middel bevat weliswaar geen Triclosan, maar een ammoniumchlorideverbinding met een vergelijkbare werking.
. Triclosan is het meest gebruikte desinfectans. Het zit in de meeste zepen die in ziekenhuizen worden gebruikt, maar het rukt ook op in de badkamer thuis.
- De meeste producenten in Nederland - zoals Palmolive ('tegen bacteriën'), Sanex, Mallorca (eigen merk van 't Kruidvat), Adidas, Amando van General Cosmetics, Unicura, Odorex, Gilette, het huismerk van de Hema en duurdere merken, waaronder Biotherm en - stoppen het onder meer in hun deodorants (meestal rollers en spray), blokken, voor de 'nodige' 24-uursbescherming, de tijd waarin het remmend werkt op bacteriegroei op de huid.
- Colgate ('voor een 12 uur durende anti-bacteriële bescherming') stopt het in zijn Total-tandpasta, net als Prodent in zijn 4-in-1-tandpasta, Sensodyne in een gel voor gevoelige tanden, Macleans in Freshmint New Formula (met een opdruk op de tube in rood: + triclosan) met als doel bacteriebestrijding tot zelfs onder het tandvlees, stelt de recente televisiereclame van Colgate.
Regelgeving:
In de Europese Unie is de maximaal toegelaten concentratie van Triclosan in cosmetische producten 0,3%.
Eigenschappen en gevaren:
. Triclosan is niet toxisch bij inname langs de mond. De zuivere stof is evenwel licht irriterend voor de huid en de ogen, en irriterend voor de ademhalingswegen.
. Het grootschalige gebruik van antibacteriële stoffen is omstreden. Microbiologen zoals prof. Stuart Levy waarschuwen voor het risico van resistentievorming, zoals dat bij het grootschalig gebruik van antibiotica het geval is geweest.
. Triclosan wordt in waterzuiveringsinstallaties voor ca. 95% afgebroken, maar een kleine hoeveelheid komt in het oppervlaktewater terecht. Het wordt onder invloed van licht vrij snel afgebroken. Een van de afbraakproducten is Methyltriclosan, dat wel relatief persistent is en in oppervlaktewater en vissen is aangetroffen.
. Kortom: wat Triclosan en antibacteriële producten aangaat, is voorkomen is véél beter dan genezen.