Hoe meer je aan Zelfkennis doet, hoe meer je tot het bewuste besef komt dat elke mens over meerdere ikjes en sub-ikjes beschikt. Dan wil de mens dit, dan weer dat, dan weeral iets anders, met als gevolg dat - hoe ouder men wordt - men niet echt meer weet wie of wat men in wezen is. Je wilt iets, maar van zodra je het hebt verworven, wil je weer iets anders, enzovoorts. Want, het ene ikje wil dit, het andere dat, schreven we reeds. Kortom: de mens zit complexer in elkaar dan we kunnen vermoeden. Zelfs wetenschappers leven met hypothesen en theorieën, die voortdurend plaats moeten ruimen voor nieuwere.
Normaliter is er meestal één ikje in ons aan het woord, maar die verandert permanent. De 'ik' waarmee je opstaat, is niet de 'ik' aan de ontbijttafel, en de 'ik' die in zijn auto stapt, is weer een totaal andere. Dan heb je het 'ikje' dat op het werk aankomt en zich aan die omgeving dient aan te passen. Ontmoet je je baas, dan zet je het ene masker op; ontmoet je een aantrekkelijk uitziende collega, dan heb je wel een ander masker, of 'persona', voor die persoon in petto. En zo gaat het alsmaar door.
Elke gemoedstemming wijzigt de inhoud van jou wezen. Het ene 'ikje' met zijn wensen, verlangens, et cetera, maakt plaats voor een ander 'ikje' met totaal andere wensen, verlangens, doelstellingen, enzovoorts. Feit is: indien een mens al zijn tegenstrijdige 'ikjes' tegelijkertijd zou ervaren, zou hij gek worden, gegarandeerd.
Eenvoudiger uitgelegd: elke prikkel die via jouw zintuigen in jouw lichaam binnenkomt, wordt bliksemsnel door jouw hersenen geanalyseerd en via hormonen, bijvoorbeeld, op gereageerd. En jij, eigenaar van dat lichaam als voertuig: jij volgt maar. Je kunt ook niet anders, want jouw hersenen zullen voor jou bepalen hoe je moet reageren, hoe je je moet voelen, wat je moet denken, over wat je moet dromen, et cetera. Dit is dan ook de reden waarom een mens die ogen en oren heeft, noch kan zien, noch kan horen: de hersenen doen dit wel voor hem en wel op een electrochemische manier, automatisch dus. Zo hebben de hersenen van mensen die zelfmoord plegen, een totaal andere chemische samenstelling dan een 'zogenaamd gezond' brein. Het teveel aan de chemische stof methylation zou ons bewustzijn en ons gedrag ernstig beschadigen, en zelfs blokkeren.
Dit is slechts een korte schets van hoe elke mens in wezen op een soort van automatische manier op de buitenwereld reageert. Het mooie hiervan is, dat weinigen zich daarvan bewust zijn. Godzijdank. Tevens heeft niet iedereen de tijd om Zelfkennis bij DIMschool vzw te komen volgen.
Maar, van zodra je er last van begint te ondervinden, vooral als er zo twee 'ikjes', of meerdere, naast elkaar in dat voertuig van jou trachten dat lichaam te overheersen en te besturen, wordt je wel met die werkelijkheid op een meest onaangename manier geconfronteerd. En dat wil niemand.
Laten we nu het kind een naam geven, de dingen benoemen en wel op een 'meer wetenschappelijk manier'. In de heilige taal der psychologen, die in al hun onwetendheid in het vermoeden leven dat ze het allemaal wel beter weten en de mens kunnen 'helpen' - soms met 'geneesmiddelen' die alles doen, behalve genezen.
Psychose komt tegenwoordig meer en meer voor. Dat is een feit. Vooral bij jongere mensen. De kans dat je het zelf doormaakt, is 1 op 100, naar het schijnt. En, als je drugs gebruikt, is die kans nog drie keer groter. Nu is er natuurlijk wel een groot verschil tussen een eenmalige ervaring en chronisch zijn - want, dan kan men eerder beginnen spreken over schizofrenie. Soms kunnen de stoppen evenwel doorslaan, en doet de mens dingen die hij niet wil doen en waarvan hij zich, achteraf, meestal niets meer van herinnert. In die momenten 'verliest de mens zijn hoofd', zegt men in de volksmond. Met andere woorden: het ene 'ikje' (h)erkent niet meer de daden van een ander 'ikje'. Een uitbarsting van fysisch geweld komt gelukkiglijk maar zelden voor.
De impact van een psychose is enorm groot, vooral de impact, oftewel de belasting, op het gezin. Daarom is vroege detectie primordiaal. Mensen met een psychose lijden: ze lijden aan de wereld, lijden aan het lijden, lijden aan 'zichzelf', en weinigen kunnen die persoon begrijpen. Meestal laat de psychoot het zelf niet eens toe, omdat hij/zij denkt dat hij in een andere wereld is belandt, en daar vastzit.
Het programma 'Panorama' peilde naar de impact van psychoses, zowel voor de patiënt, zijn familie, alsook voor de maatschappij. Voorbeeld: Waasmunster vorig jaar. Een psychotische jongeman van 26 steekt in een vlaag van razernij zijn ouders neer, en doodt zichzelf door een mes in zijn eigen hart te boren.
"Een psychose is een van de ergste dingen die je als mens kan meemaken", aldus psychiater Dirk De Wachter. Mensen die psychotisch zijn, zien, horen en voelen de werkelijkheid niet zoals ze is. Dat kan gepaard gaan met hallucinaties, stemmen, waanideeën en paranoia. Het leven verwordt tot een chaos, de psychoot trekt zich terug uit de wereld. "Het betrekken van ouders in de behandeling is, samen met medicatie, cruciaal".
In de psychiatrische kliniek van Sleidinge kon Panorama 3 dagen filmen tussen de mensen die lijden aan een psychose. Tijdens de 6 volle maanden dat een patiënt aldaar verblijft, betrekt men er de familie bij in het hele proces. Het ziekenhuis heeft ook een 'dubbeldiagnose'-afdeling. Want naast stress, migratie en een genetische kwetsbaarheid, is een van de belangrijkste oorzaken van een psychose drugsmisbruik. "Vooral het effect van cannabis is desastreus, we stellen vast dat dagelijks cannabisgebruik vaak al begint bij 12 jaar. Gevolg is dat psychoses veel vaker op nog jongere leeftijd voorkomen".
Cannabis is één van de meest onderschatte uitlokkers van psychose. Het weekt een psychose los. Maar andere drugs ook, natuurlijk. Drugs hoeven niet per sé de oorzaak te zijn van een psychose, maar psychose wordt er wel drastisch door gemagnificeerd, en dus versterkt. In wezen is elke mens, met al die tegenstrijdige 'ikjes' in zich, 'psychotisch', doch we zijn in staat er controle over te behouden, totdat we ... op de een of andere manier de teugels loslaten. Cannabis en andere drugs, zoals alcohol bijvoorbeeld, overmatig seksen, of wat dan ook, helpen ons hierbij.
Om terug bij ons Cannabis-thema te belanden: nieuwe studies wijzen erop dat er een duidelijk verband bestaat tussen cannabis en psychosen. Het doorprikt het oude beeld dat cannabis onschadelijk is. In de vakliteratuur is dit eigenlijk geen nieuw gegeven. Maar het is bij het ruime publiek nog niet doorgedrongen. In de media beschouwt men cannabis vaak als een absoluut onschadelijk product. Er zijn echter duidelijk een aantal risico's verbonden. Cannabis is één van de meest onderschatte uitlokkers van psychose. Het weekt een psychose los. Nogmaals: andere drugs ook, natuurlijk. Drugs hoeven niet per sé de oorzaak te zijn van een psychose, maar psychose wordt er wel drastisch door gemagnificeerd, en dus versterkt.
Nog anders gezegd: cannabis is één van de meest onderschatte uitlokkers van psychose, zolang je maar ten volle beseft dat de psychose reeds aanwezig is! En, wat is de oorzaak van die psychose?... Nog anders gezegd: als de psychose aanwezig is kan eender wat die psychose losweken. Cannabis dus ook ...
En dit is volgens mij een belangrijk beginsel waar men rekening mee moet houden, en zelden, of nooit doet. Cannabis weekt dingen los die reeds in het lichaam aanwezig zijn. Met andere woorden: door mensen voor druggebruik te behandelen, pak je de symptomen aan en niet de oorzaken, die veel, veel dieper liggen.
Zo zie ik ouders op het tv-scherm verschijnen, die beweren dat ze alles voor hun zoon of dochter hebben gedaan wat ze konden... Enkel de violen op de achtergrond ontbraken, om gevoelens bij lezers los te weken. Maar, hetgeen hun zoon of dochter écht nodig had, hebben ze natuurlijk niet gegeven. Waarom niet? Wel, omdat ze het zelf niet bezaten, natuurlijk. Met andere woorden: aan die ouders geen verwijt. Weet je nog: de mens heeft ogen en oren waar hij niet mee kan zien, noch horen?
Terug naar de god, die we 'Wetenschap' noemen ...
Cannabinoïden binden zich op de receptoren binnen onze hersenen, binnen het zenuwstelsel, waardoor ons geheugen wordt beïnvloed. We onthouden minder goed, ons denken wordt bemoeilijkt. Bovendien komen onaangename gevoelens evengoed in versterkte mate naar voor. Mensen kunnen bijvoorbeeld plots veel angstiger worden onder invloed van cannabis en zich meer 'down' voelen. Dan zie je soms dat men - en dan komen we bij de acute ongewenste toxische effecten - paniekaanvallen krijgt, of zelfmoordneigingen vertoont, zelfs bij eenmalig cannabisgebruik. In een roes kan men suïcidaal gedrag effectief uitvoeren.
Feit is: een psychose moet behandeld worden: niet via cannabisgebruik. Maar..., hoe kunnen we iemand, die er reeds aan verslaafd is, er van afhelpen? Dat is dan weer een totaal andere vraag, en niets te maken met de oorzaak van de psychose.
In elk geval: het roken van 3 joints op één dag komt overeen met het roken van één pakje gewone sigaretten. De schadelijke stoffen die in sigaretten zitten, komen in joints dus in veel hogere mate voor. Het teergehalte, bijvoorbeeld, is in een joint de helft hoger dan in een gewone sigaret. Op de longen heeft dit dus een zwaar effect. Er bestaat een hele groep van mensen die echte longproblemen ontwikkelen als gevolg van het roken van cannabis. Vooral mensen met zwakke longen. Dan denk ik aan chronische longproblemen, chronische bronchitis. Maar men zal ook gevoeliger worden voor longontstekingen, en de sterfte aan longkanker zal in dit gevallen hoger zijn.
Cannabisgebruik resulteert inderdaad in meer psychiatrische ziektebeelden. Het woordje zegt het zelf: beelden van een ziekte. Maar de beelden aanpakken, ik bedoel: de symptomen, is iets anders dan de oorsprong van die 'ziekte' op te sporen. En, 'genees-middelen', die een mens verdoven, kunnen daar weinig aan verhelpen, integendeel. Het beste dat ze doen is: de mens in een nog diepere slaap onderdompelen.
Echt regelmatige cannabisgebruikers krijgen in de eerste plaats vaak te maken met een soort van lethargiesyndroom. Ze verliezen met andere woorden interesse in dagdagelijkse zaken, ze worden apathisch, kennen een afgevlakt gevoelsleven. Ze gaan op een lager niveau van functioneren minder activiteiten ondernemen, ze ontwikkelen een depressiegevoel, ze geraken uitgeblust, beginnen zogezegd aan ADHD te lijden, enzovoorts. Allemaal symptomen, dus.
Men heeft vastgesteld, schreven we reeds, dat cannabis psychose en schizofrenie losweekt. Maar toch moeten we de dingen ietwat nuanceren - want, er zijn 2 verklaringsmodellen waarom cannabis meer geassocieerd wordt met schizofrenie.
1) Het meest populaire is de zelfmedicatietheorie. We hebben het dan over schizofrenen die cannabis gebruiken om hun klachten, hun lijden te verlichten. Die mensen leven in onwetendheid, net als de psychologen en de psychiaters die hen in een later stadium zullen gaan behandelen. Want, in het land der blinden zijn de éénogen koning.
2) En tweede theorie zegt dat jongeren met aanleg voor schizofrenie door het cannabisgebruik die psychose ook effectief zullen ontwikkelen. Cannabis 'triggert' de psychose, schreven we reeds. Hierrond is reeds heel wat onderzoek gebeurt. Ook beperkt cannabisgebruik kan bij deze groep heel schadelijk zijn: ze gaan namelijk op veel vroegere leeftijd een psychose ontwikkelen. Daar waar studies spreken dat de gemiddelde beginleeftijd voor schizofrenie 26 jaar is, verlaagt dit hierdoor naar gemiddeld 20 jaar. Die verlaging van de beginleeftijd heeft belangrijke consequenties omdat een psychose heel ingrijpend is op ontwikkeling van de hersenen. Het hele leerproces wordt daardoor doorkruist. Ze worden nog meer kwetsbaar omdat hun psychosen vaak ernstiger zijn. Ze gaan ook sneller hervallen in hun psychose door cannabisgebruik.
Weet trouwens, dat één joint voldoende kan zijn voor een psychose, afhankelijk van de werkzaamheid van het specifieke brein. We zien een evolutie naar chronische en zwaardere psychosen bij kwetsbare jongeren. Belangrijk is ook dat de beginleeftijd een risico inhoudt. Naarmate ze jonger zijn, hebben ze meer kans om psychotisch te worden, omdat die hersenen nog kwetsbaarder zijn. Een vijftienjarige gebruiker heeft tot 10 % kans om schizofrenie te ontwikkelen vooraleer de leeftijd van 26 jaar wordt bereikt.
Brits onderzoek noemde zelfs de algemeen als softdrug omschreven cannabis 'gevaarlijker dan lsd en xtc, twee typische harddrugs. Het onderzoek legde dan ook een duidelijke link tussen cannabis en psychische problemen. Het resultaat van dat onderzoek verscheen in het wetenschappelijke tijdschrift 'The Lancet'.
'The Independent', die het in de jaren negentig expliciet opnam voor een legalisering van de drug, bood een tijdje geleden op de voorpagina haar excuses aan voor het verkeerde beeld dat zij de wereld instuurden. Dezelfde expert, die hen destijds geadviseerd had in de campagne, verklaart nu dat de link tussen de drug en psychische problemen duidelijker is dan ooit. Professor Robin Murray van het Londense 'Institute of Psychiatry': "Tien jaar geleden beschikten we nog niet over de gegevens die we nu hebben."
Laten we terug in de wetenschappelijk wereld afdwalen ...
Psychotische episodes zijn neurotoxisch. Een psychose is een psychiatrisch toestandbeeld, waarbij de patiënt het normale contact met de - door zijn omgeving ervaren - werkelijkheid kwijt is. Voor alle betrokken partijen: zoals de patiënt, evenals de mensen uit zijn onmiddellijke omgeving, is het belangrijk om de signalen van een psychose tijdig te herkennen. Maar, bij een psychose spreekt men van zowel positieve als van negatieve symptomen.
Positieve symptomen zijn symptomen die bij mensen zonder psychose niet voorkomen, en negatieve symptomen zijn gedragspatronen die bij mensen zonder psychose wel voorkomen.
Positieve symptomen - met de nadruk op het woordje 'symptomen' - kunnen onder andere zijn:
. Wanen: Het koesteren van denkbeelden die niet overeenkomen met algemeen geaccepteerde opvattingen en/of ideeën waarvan de patiënt niet af te brengen is met logisch redeneren. Vaak, maar niet altijd, is er ook sprake van paranoia: achtervolgingswaan, zich inbeelden dat er overal camera's of microfoons verstopt zitten, dat iemand die achter jou rijdt je met zijn auto achtervolgt, dat er complotten zijn, of dat de persoon in kwestie gezocht wordt door de politie of internationale veiligheidsdiensten. Wegens deze vormen van waandenkbeelden en de daaruit ontstane achterdochtigheid is de patiënt zeer moeilijk te bereiken.
. Hallucinaties: Het waarnemen van zaken die er niet zijn (zoals stemmen in het hoofd, gefluister in het gehoor, beelden, geuren, of zelfs aanrakingen). Het probleem met stemmen in het hoofd is, dat de persoon bijvoorbeeld te horen krijgt dat hij zichzelf moet ophangen, dat hij een waardeloos iemand is en nooit iets kan goed doen, hij/zij is een teveel op deze aarde, met als gevolg dat hij/zij met schuldgevoelens of met een zeer laag zelfbeeld rondloopt hetgeen de dingen - ik bedoel: de oorzaken - alsmaar erger maken.
Emoties kunnen ook vreemde vormen aannemen en tot waandenkbeelden leiden. Zo kan iemand kriebels in zijn handen voelen, of lichte tintelingen, en zich inbeelden dat er onderhuidse beestjes in zijn lichaam rondkruipen. Of, het gevoel krijgen dat zijn benen tot een zeemeerminnenstaart zijn vergroeid.
. Verward denken: Over en weer begrijpen psychotici en hun omgeving elkaar niet doordat het denkproces veranderd is door de psychose (chaotisch, te langzaam, te snel). Het gedrag van de patiënt is door zijn omgeving vaak niet meer te plaatsen (en vice versa). De gedachtenstop - waarbij de patiënt ervaart dat zijn gedachten plotseling volledig stoppen: "Mijn hoofd is leeg" - wordt meestal als een ernstige vorm van een denkstoornis gezien, die op een slechte prognose zou kunnen duiden.
. Verward spreken en schrijven: Zelfs indien de gedachten van de patiënt nog coherent zijn, kan hij problemen hebben om die in taal om te zetten en verbaal naar anderen toe te uiten. Soms uit zich dit in gehaast spreken, vreemde woordkeuzes of het gebruik van neologismen. Bij grotere verwarring kunnen ook verschijnselen als echolalie, palilalie of glossolalie optreden.
Interludium: Laten we hier even een woordenboek bijhalen...
Een neologisme, of nieuwvorming, is een taalelement dat nieuw is in een taal. Het laatste nieuwe neologisme in de Nederlandse taal zijn bijvoorbeeld het woordje 'twitter', en het werkwoord 'twitteren', dat 'kwetteren' betekent.
Echolalie, of echolalia, is het dwangmatig herhalen van woorden of zinnen van een gesprekspartner of een andere bron, die van de radio, bijvoorbeeld de radio.
Palilalie, of palilalia, is het dwangmatig herhalen van eigen woorden of zinnen of delen daarvan.
Glossolalie, of glossolalia, is een ongebruikelijk spraakgedrag, ook wel klanktaal of tongentaal genoemd. De gebruikte woorden zijn voor buitenstaanders onbegrijpelijk en hebben geen overeenkomst met een bestaande taal.
. Verstoorde emoties: de emoties van een patiënt kunnen flink verstoord zijn, een patiënt kan bijvoorbeeld versterkte emoties ervaren, of emoties uiten die in een bepaalde situatie niet kloppen, of totaal ongepast zijn. Een voorbeeld hiervan is: lachen op een begrafenis. Ook kan het zijn dat een patiënt schijnbaar zonder reden ineens emotioneel wordt: hij/zij begint, bijvoorbeeld, spontaan te huilen en niet weten waarom. Het kan ook gebeuren dat de persoon agressief wordt en veel is daar niet voor nodig. Een verkeerde blik of een onbegrepen woord is al meer dan voldoende.
Negatieve symptomen kunnen zijn:
Weinig spreken, een gebrek aan initiatief tonen, een verstoord dag/nacht ritme, het hebben van weinig energie, gebrekkige gebaren maken, een vlakke gezichtsuitdrukking hebben, of zich in zichzelf terugtrekken. Vaak duidt het opkomen van de negatieve verschijnselen, of beter gezegd het verdwijnen, bij mensen die een psychotische gevoeligheid hebben op een beginnende psychose. Behandeling in dat stadium, of het 'wegnemen van de oorzaken', zoals stressveroorzakende dingen of drugsgebruik (nota: dit is een gevolg - geen oorzaak!), kunnen de werkelijke psychose voorkomen. Elke mens draagt angsten in zich, maar iemand met een psychose ervaart verschillende angstaanvallen, veelvuldig.
Behandeling
Psychosen worden spijtig genoeg doorgaans behandeld met anti-psychotica, zoals dopamineblokkers, die bekend staan om hinderlijke bijwerkingen, die de motoriek storen, energie wegnemen, afvlakken en initiatief wegnemen. Het gebruik van anti-psychotica kan enkele gezondheidsrisico's met zich mee brengen, waaronder verschijnselen van de ziekte van Parkinson - en omgekeerd: kan een teveel aan medicijnen tegen de ziekte van Parkinson psychotische verschijnselen veroorzaken. Tevens kunnen anti-psychotica de onbehandelbare neurologische aandoening 'tardieve dyskinesie' veroorzaken, of het levensbedreigende maligne neuroleptica syndroom (NMS), enzovoorts.
Van de ene verslaving zorgt de medische wetenschap ervoor dat de patiënt in een andere verslaving belandt. Gebrek aan medicatietrouw kan dus - in de ogen van die medici - een probleem zijn bij behandeling van een psychose. In hun opinie moet de medicatie datgene doen waar zij zelf nooit in staat zijn geweest, namelijk: de mens genezen, of helen. Helen, in de betekenis van: terug tot één geheel brengen, oftewel: alle 'ikjes' terug onder de noemer van het Ego plaatsen. De mens kan tenslotte slechts één meester in zichzelf dienen.
Anti-psychotica moet vaak bij manisch depressieven of schizofrenen levenslang geslikt worden. Zelfs terwijl de patiënt geen psychoseverschijnselen meer ervaart. Veel patiënten kunnen na een behandeling af met een lage dosis anti-psychotica, sommigen zelfs zonder. Sommige patiënten zijn van mening dat hem/haar niets mankeert; het is de rest van de wereld die raar doet. Zodra de medicatie gestopt wordt, komt bij sommigen de psychose terug, en meestal heviger, hetgeen nogmaals een bewijs is dat die mens nooit écht werd geholpen.
Daarentegen voelen anderen juist de psychose lang van tevoren aankomen. Zij hebben al eerder een psychose gehad en herkennen de symptomen. Een volgende psychose kan eenvoudig voorkomen worden door op zo'n moment een lage dosering anti-psychoticum te nemen, beweren de 'hulpverleners'. Of, gewoonweg aanvaarden dat de oorzaken nooit zijn aangepakt geweest. Maar, welke psycholoog of psychiater, schreven we reeds, is daartoe in staat?
Een psychose is schadelijk voor de hersenen, dat wel. Het kan wel een half jaar duren vooraleer de persoon weer een boek kan lezen, bijvoorbeeld. Vooral als men de nevenwerkingen van anti-psychotica vooraf beter bestudeerd. Dankzij tijdige behandeling kan langdurig ziekteverzuim worden voorkomen, of mensen behouden voor de arbeidsmarkt, zegt men. In elk geval zijn de intenties goed bedoeld.
Men zou mensen, die gevoelig zijn voor psychosen, kunnen vergelijken met diabetici. Bij suikerziekte wacht men ook niet net zolang tot iemand bewusteloos in het ziekenhuis ligt, om pas daarna insuline toe te dienen. Zo zou men anti-psychotica ook kunnen zien, zeggen de 'wetenschappers': er is een teveel van een stof, zoals de neurotransmitter, in de hersenen. Het is dan nodig om een geneesmiddel in te nemen. Is 'genees-middel' wel het juiste woord ? ...
In het kort - en ja: ik maak hier bewust reclame voor hetgeen we al jaren brengen: ik ben ervan overtuigd dat, indien mensen aan Zelfkennis gaan doen, er vele problemen uit de wereld kunnen worden geholpen. Dit advies is dan ook vooral gericht aan allen, die zich geroepen voelen om zichzelf de titel 'psycholoog' of 'psychiater' toe te kennen. Men zegge het voort.