Dat de katholieke kerk er standvastige opvattingen op nahoudt, wisten we allemaal al. Maar de uitspraak van aartsbisschop André-Joseph Léonard zal ongetwijfeld weeral wat stof doen opwaaien, vooral bij politici die de stemmen hard nodig hebben. In een nieuw boek, 'Monseigneur Léonard - gesprekken', gemaakt door de journalisten Dominique Minten en Louis Mahoux, werden een aantal gesprekken opgetekend met de aartsbisschop. Het werk illustreert zijn hele levensloop en gaat dieper in op alle actuele aspecten die de Kerk vandaag de dag beroeren.
In één van die gesprekken zegt Léonard dat aids een 'immanente gerechtigheid' is voor een te losse levenswandel. "Ik zie in deze epidemie geen straf, hoogstens een soort immanente gerechtigheid, een beetje zoals we op het ecologische vlak soms de rekening gepresenteerd krijgen voor wat we het milieu aandoen. Misschien wreekt ook de menselijke liefde zich soms als ze slecht behandeld wordt, zonder dat daarvoor een transcendente bron tussenbeide komt." Even verder zegt hij nog: "Slecht omgaan met de fysieke natuur brengt haar ertoe ons op onze beurt slecht te behandelen en slecht omgaan met de diepere aard van de menselijke liefde mondt tenslotte uit in de catastrofes op alle niveaus."
Ter verduidelijking van de wat mysterieuze woorden van de aartsbisschop: in de psychologie staat 'immanente rechtvaardigheid' voor het idee dat regels die overtreden worden direct bestraft dienen te worden.
"Gezien de overvolle agenda van de aartsbisschop werd ik betrokken bij het nalezen", zei Léonards woordvoerder Jürgen Mettepenningen op Radio 1. "Ik heb bij bepaalde passages een gevarendriehoek gezet en ook bij deze uitspraak. Maar hij heeft de zin laten staan omdat hij zegt dat hij niets anders kan schrijven dan wat hij denkt. Wanneer hij schrijft dat homoseksualiteit een verkeerd begrepen vorm van seksualiteit is, heb ik daar ook een gevarendriehoek bijgezet. Ik dacht 'moet je dat nu zo gaan schrijven'. Maar ik moet niet zeggen wat hij moet denken. Ik ben de woordvoerder, niet de woordbepaler."
"Dat Léonard met die uitspraken opnieuw in de conservatieve hoek wordt geduwd, begrijpt Mettepenningen wel. "Maar wat is conservatief? In de juiste zin van het woord is dat behouden wat moet behouden blijven en veranderen wat moet veranderen. Ik vind dat hij eerlijk is in wat hij schrijft en dat hij niet aarzelt om zijn standpunt weer te geven, al stelt hij zich zo natuurlijk kwetsbaar op."
Volgens Lannoo, de uitgever, komt Aartsbisschop André-Joseph Léonard in dit boek naar voren als een man uit een stuk, niet bereid tot compromissen met zijn geweten, altijd eerlijk, geen vragen ontwijkend, nooit zichzelf verloochenend, zich achter niets wegstekend.
"Mgr. Léonard is niet te herleiden tot enkele controversiële visies," klonk het nog. "Wie het boek leest en hem heeft ontmoet, weet wel beter. Hij is geen harde man, wel is hij rechtlijnig en vooral een man van gebed," zei Mettepenningen.
Draai het, of keer het: de uitspraak lokte erg veel protest uit. Politici van alle strekkingen spraken zich er gisteren scherp over uit. Verscheidene onder hen, vooral van SP.A en Groen!, sloten zich gisteren aan bij het voorstel van Open VLD om nu eindelijk een kerkbelasting in te voeren. Iedere burger zou dan op zijn belastingbrief kunnen aangeven of hij vindt dat een deel van zijn geld naar de Kerk mag gaan, of net niet.
Maar ook binnen de Kerk zelf zet de uitspraak kwaad bloed. "Ik kan hier echt niet mee om', zei zuster Monica Van Kerrebroeck, tot 2009 Vlaams parlementslid voor CD&V. 'Deze uitspraak van Léonard komt hard aan en druist in tegen mijn gevoel. God is geen straffende God. Hij is een God van liefde."
Mark Van de Voorde, vroeger de hoofdredacteur van het weekblad 'Kerk en Leven' en nu raadgever van de premier, zegt dat hij wel moeite wil doen om de redenering van Léonard te begrijpen, maar dat het hem niet lukt. "Ik geloof dat hij het als een soort natuurwet ziet, maar dat is een achterhaalde visie. De mens stijgt boven de natuur uit door zijn cultuur. Zelfs als de aidsepidemie mee verspreid wordt door promiscue gedrag, kun je toch nooit van gerechtigheid spreken?"
Van de Voorde zegt dat hij 'ongelukkig en boos' is over deze uitschuiver, maar hij gunt de aartsbisschop zijn 'vrije meningsuiting'. Hij gaat er ook de Kerk niet de rug voor toekeren. "Aan de basis varen veel parochies al lang hun eigen koers, zonder rekening te houden met wat er aan de top wordt gezegd. Dat is mooi en triest tegelijk."
Ook Johnny De Mot, pastoor in de parochie van 'Goede Bijstand' in Brussel, reageert verontwaardigd. Hij verloor in 1996 een broer aan aids. "Het raakt me persoonlijk dat aids wordt voorgesteld als een straf. Ik vind dit verschrikkelijk, hemeltergend zelfs." Een visie die uiteraard door Sensoa, het expertisecentrum voor seks en relaties, wordt gedeeld: "Dit getuigt van weinig mededogen met de zwaksten in de samenleving."
CD&V-voorzitter Wouter Beke is minstens zo verontwaardigd: "Deze uitspraak staat ver af van de christelijke caritas zoals pater Damiaan, zuster Jeanne Devos en ook velen in eigen land die belijden. Niettemin moet Léonard zijn uitspraken kunnen doen, vindt Beke. "Iedereen heeft het recht op zijn eigen mening, ook als die dom is. In ons land geldt nog altijd de vrije meningsuiting en dat is maar goed ook." CD&V-politica Mia De Schamphelaere, behorend tot de christelijk-conservatieve strekking in haar partij, kroop meteen in haar pen. "Zijn uitspraak slaat mij met verstomming. Voor Jezus bestonden er geen rechtvaardige ziekten.'"
Voor sp.a-senatrice en gynaecologe, Marleen Temmerman, mag de totale oplage van "Monsieur Léonard' naar de papierversnipperaar. Voor de aartsbisschop is aids een soort van gerechtigheid. "Bedoelt hij daarmee, eigen schuld, dikke bult?", vraagt ze zich af. "Baby's met hiv die aids krijgen via de moeder, is dat voor Monsieur Léonard ook gerechtigheid? De miljoenen Afrikanen die hiv/aids opliepen, is dat ook gerechtigheid?", luidt het nog.
Volgens Open Vld-parlementsleden Gwendolyn Rutten en Nele Lijnen is de tijd rijp voor een debat over een kerkbelasting, nu aartsbisschop Léonard heeft laten verstaan dat aids volgens hem 'een vorm van immanente rechtvaardigheid is'. Naar analogie van wat in andere EU-lidstaten gebeurt, stellen de Open Vld'sters voor dat elke belastingplichtige bij zijn aangifte zou mogen bepalen naar welke godsdienst of levensbeschouwing zijn bijdrage gaat.
"Aids is een nog steeds ongeneeslijke ziekte, die wereldwijd al 25 miljoen doden veroorzaakte en die onder meer in sommige streken van Afrika hele gemeenschappen verwoest. Dit 'rechtvaardig' noemen, is onbegrijpelijk en onaanvaardbaar. Bovendien is dit een regelrechte belediging voor de talrijke patiënten die tegen de ziekte vechten en voor de hulpverleners die zich hiervoor inzetten," voegden Rutten en Nele Lijnen eraan toe.
Waar het hier dus om gaat is, dat Léonard openhartig zegt wat hij denkt - of hij niet gelijk heeft of niet - ik bedoel: volgens andere mensen - doet er zo niet toe. In elk geval lokt het verschillende debatten uit. Besef, dat elke mens in de wetenschap leeft dat hij het bij het rechte einde heeft, en Léonard is daar geen uitzondering op.
Nu is de vraag: zijn Léonard's uitgangspunten dan zó verkeerd?
Nabericht: Aartsbisschop André-Joseph Léonard zegt dat hij verkeerd begrepen is met zijn uitspraak dat aids een vorm van gerechtigheid is. Tijdens een persconferentie zei hij vrijdag dat zijn standpunt enkel betrekking heeft op promiscue seksueel gedrag met aids als gevolg.
Léonard ontkende aids in alle gedaanten als een straf te beschouwen. Zo had hij het niet over aids door een bloedtransfusie of als ziekte waarmee iemand geboren wordt.
De aartsbisschop maakte de vergelijking met iemand die longkanker krijgt door te roken. 'Dan is de kanker een soort van immanente gerechtigheid. De feiten, die bewust gedaan werden, hebben een gevolg', aldus Léonard.
De aartsbisschop benadrukte voorts dat hij niemand viseerde, wel bepaalde praktijken. Léonard wijst er ook op dat hij in het boek waarin de passage over de gerechtigheid staat, zegt dat aidspatiënten en seropositieven 'nooit het voorwerp van discriminatie' mogen zijn. Léonard ontkende ook dat het de bedoeling was om te choqueren met zijn uitspraak.
Eén van de lezerscommentaren daarop was, bijvoorbeeld: "Laat me eerst stellen dat ik niet achter de uitspraak van Mgr. Léonard sta, maar toch wel volgende bedenking. Onze pseudo-intellectuele linkse elite schreeuwt moord en brand zoals zij trouwens steeds doet wanneer ze de katholieke kerk in het slechte daglicht kan stellen. Ik vraag me af waar de reacties van deze zelfingenomen betweters blijven wanneer bv. een moslimgeestelijke keiharde levensbedreigende en mensonwaardige uitspraken doet."
Voor de eclecticus: G.I. Gurdjieff's uitspraken dateren van het begin van de vorige eeuw. Dit betekent, dat sommige ervan dringend aan vernieuwing toe zijn. In plaats van ervoor te zorgen dat je altijd een propere toilet neemt, wordt het nu: een propere, soa- en aidsvrije toilet.